Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Kž1 1122/16 od 25.10.2016. godine, odbijene su kao neosnovane žalbe Višeg javnog tužioca u Novom Sadu i branioca okrivljenog AA, a prvostepena presuda potvrđena.

Protiv navedenih pravnosnažnih presuda, zahtev za zaštitu zakonitosti blagovremeno je podneo branilac okrivljenog AA, advokat Slavko Berćan zbog bitnih povreda odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 1. tačka 1), tačka 9) i tačka 10) ZKP i povrede krivičnog zakona iz člana 439. tačka 2) ZKP sa predlogom da Vrhovni kasacioni sud usvoji zahtev i preinači drugostepenu presudu tako što će okrivljenog osloboditi od optužbe u smislu člana 423. ZKP.

Vrhovni kasacioni sud je dostavio primerak zahteva za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog Republičkom javnom tužiocu, koga nije obavestio o sednici veća, kao ni branioca okrivljenog smatrajući da njihovo prisustvo ne bi bilo od značaja za donošenje odluke, u smislu člana 488. stav 2. ZKP, pa je održao sednicu veća na osnovu člana 490. ZKP, u kojoj je razmotrio spise predmeta sa presudama protiv kojih je zahtev za zaštitu zakonitosti podnet, te je po oceni navoda u zahtevu, našao:

Zahtev za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog AA je neosnovan.

Ukazujući na bitnu povredu odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 1. tačka 1) ZKP, branilac okrivljenog AA u zahtevu ukazuje da je u odnosu na produženo krivično delo falsifikovanje službene isprave iz člana 357. stav 3. u vezi stava 2. u vezi člana 61. KZ, za koje je okrivljeni oglašen krivim i pravnosnažnom presudom nastupila relativna zastarelost krivičnog gonjenja u smislu člana 103. tačka 5. KZ. U vezi sa tim, branilac u zahtevu navodi da je okrivljenom izmenjenom optužnicom Višeg javnog tužioca u Novom Sadu od 14.04.2016. godine, stavljeno na teret izvršenje produženog krivičnog dela falsifikovanje službene isprave iz člana 357. stav 3. u vezi stava 2. u vezi člana 61. KZ, to, imajući u vidu kaznu propisanu za ovo krivično delo – kaznu zatvora do pet godina i vreme njegovog izvršenja – u periodu od 04.12.2006. do 09.02.2009. godine, i da se krivično gonjenje protiv okrivljenog ne može preduzeti kad protekne pet godina od poslednjeg krivičnog dela koje ulazi u sastav produženog krivičnog dela, a da sud odnosno tužilaštvo nisu preduzeli nijednu radnju radi otkrivanja ovog krivičnog dela ili učinioca shodno članu 104. KZ, tok relativne zastarelosti krivičnog gonjenja nije prekinut pošto je optužnica tužilaštva u pravcu izvršenja krivičnog dela iz člana 357. stav 3. u vezi stava 2. u vezi člana 61. KZ izmenjena dana 14.04.2016. godine, odnosno nakon proteka roka od pet godina od izvršenja zadnjeg krivičnog dela obuhvaćenog produženim krivičnim delom, pa je sledstveno tome, prema navodima zahteva okrivljeni osuđen za krivično delo za koje je nastupila relativna zastarelost krivičnog gonjenja.

Prema odredbi člana 409. stav 1. ZKP, javni tužilac je, između ostalog, ovlašćen da u toku glavnog pretresa izmeni optužnicu ako oceni da je činjenično stanje drugačije od onog iznetog u optužnici, što je nadležni javni tužilac u konkretnom slučaju učinio, tako što je optužnicu Kt 595/11 podignutu dana 28.05.2012. godine protiv okrivljenog AA zbog produženog krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica u sticaju sa produženim krivičnim delom pranje novca iz člana 231. stav 2. u vezi stava 1. u vezi člana 61. KZ, izmenio u pogledu činjeničnog opisa i pravne kvalifikacije krivičnog dela, tako što je okrivljenom stavio na teret izvršenje produženog krivičnog dela falsifikovanje službene isprave iz člana 357. stav 3. u vezi stava 2. u vezi člana 61. KZ, za koje je okrivljeni oglašen krivim pravnosnažnom presudom.

Iz spisa predmeta proizlazi da su radnje izvršenja produženog krivičnog dela falsifikovanje službene isprave iz člana 357. stav 3. u vezi stava 2. u vezi člana 61. KZ, koje su okrivljenom stavljene na teret izmenjenom optužnicom od 14.04.2016. godine, bile obuhvaćene činjeničnim opisom produženog krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. KZ, odnosno produženog krivičnog dela pranje novca iz člana 231. stav 2. u vezi stava 1. u vezi člana 61. KZ, koja su okrivljenom bila stavljena na teret prvobitnom optužnicom od 28.05.2012. godine i to da je okrivljeni sačinjavao i preduzećima sa sedištem na teritoriji Republike Srbije ispostavljao ugovore i račune sa neistinitim podacima, da su Of šor kompanije registrovane u SAD-u prodale robu ili izvršile usluge za ta preduzeća, u kojim računima su bili naznačeni iznosi za plaćanje, kao i to da se ove radnje odnose na isti krivičnopravni događaj. Kako su javni tužilac i sud u toku predmetnog krivičnog postupka u kontinuitetu preduzimali niz procesnih radnji radi otkrivanja i krivičnog gonjenja okrivljenog,ovim procesnim radnjama je, po nalaženju ovoga suda, prekidan tok relativne zastarelosti i u odnosu na krivično delo po izmenjenoj optužnici – član 357. KZ (radnje izvršenja ovog dela su bile obuhvaćene činjeničnim opisom u prvobitnoj optužnici i time su bile predmet krivičnog gonjenja), pri čemu između tih procesnih radnji nije protekao period od pet godina koliki je u smislu člana 103. tačka 5. KZ, rok za nastupanje relativne zastarelosti krivičnog gonjenja za krivično delo falsifikovanje službene isprave s obzirom na propisanu kaznu za istu – kazna zatvora do pet godina, zbog čega su, neosnovani navodi zahteva branioca okrivljenog da je u konkretnom slučaju nastupila relativna zastarelost krivičnog gonjenja okrivljenog za predmetno krivično delo i da je pravnosnažnim presudama povređen zakon iz člana 438. stav 1. tačka 1) ZKP.

U zahtevu za zaštitu zakonitosti branilac okrivljenog ističe da je pobijanim pravnosnažnim presudama učinjena i bitna povreda odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 1. tačka 9) ZKP, time što je presudom prekoračena optužba jer je sud nepravilno primenio odredbe člana 419. i člana 420. ZKP, kada je presudu zasnovanu na izmenjenoj optužnici koju izmenu javni tužilac nije bio ovlašćen da učini u smislu člana 409. stav 1. ZKP, tako da je sud, prema stavu branioca, morao da donese presudu po prvobitnoj optužnici kojom je okrivljenom bilo stavljeno na teret produženo krivično delo iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61. KZ i produženo krivično delo iz člana 231. stav 2. u vezi stava 1. u vezi člana 61. KZ u odnosu na koja krivična dela je javni tužilac odustao od optužbe i podigao novu optužnicu protiv okrivljenog zbog krivičnog dela falsifikovanje službene isprave iz člana 357. stav 3. u vezi stava 2. u vezi člana 61. KZ, koje je predstavljalo način izvršenja krivičnih dela iz osnovne optužnice.

Iznete navode zahteva za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog Vrhovni kasacioni sud ocenjuje kao neosnovane.

Odredbom člana 420. stav 1. ZKP, propisano je da se presuda može odnositi samo na lice koje je optuženo i samo na delo koje je predmet optužbe sadržan u podnesenoj odnosno na glavnom pretresu izmenjenoj ili proširenoj optužnici.

U konkretnom slučaju nema povrede objektivnog identiteta između optužbe i presude jer je sud zasnovao presudu na činjeničnom stanju utvrđenom na glavnom pretresu koje je identično činjeničnom opisu krivičnog dela sadržanom u izmenjenom optužnom aktu tako da, po oceni ovoga suda, u pogledu radnje izvršenja krivičnog dela i pravne kvalifikacije istog sud nije menjao izreku presude u odnosu na izmenjenu optužnicu.

Nasuprot navodima zahteva Vrhovni kasacioni sud nalazi da je javni tužilac ovlašćen da u toku krivičnog postupka raspolaže optužbom u smislu člana 43. ZKP, kao i da istu izmeni na glavnom pretresu shodno odredbi člana 409. stav 1. ZKP, što je javni tužilac u konkretnom slučaju učinio nalazeći da izvedeni dokazi ukazuju da je činjenično stanje drugačije od onog iznetog u ranijoj optužnici, zbog čega su neosnovani navodi zahteva da javni tužilac u konkretnom slučaju nije imao pravo da izmeni optužbu i da je sud morao da donese presudu po prvobitnoj optužnici.

Prema navodima zahteva pobijanim pravnosnažnim presudama na štetu okrivljenog je učinjena bitna povreda odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 1. tačka 10) ZKP. U vezi sa tim branilac u zahtevu navodi da je osnovnom izmenjenom optužnicom okrivljenom bilo stavljeno na teret izvršenje krivičnog dela iz člana 234. KZ i člana 231. KZ gde je zaštitni objekat privreda, a da javni tužilac izmenjenom optužnicom okrivljenom stavlja na teret izvršenje krivičnog dela iz člana 357. KZ kod koga je zaštitni objekat pravni saobraćaj, zbog čega se, prema stavu branioca, očigledno radi o novoj optužnici koja nije bila osnov suđenja u postupku koji je prethodio donošenju ranije prvostepene presude u ovom krivičnom predmetu – presude Višeg suda u Novom Sadu K 164/12 od 25.10.2012. godine (kojom je okrivljeni oglašen krivim za produženo krivično delo zloupotreba službenog položaja iz člana 359. stav 3. u vezi stava 1. u vezi člana 61.KZ u sticaju sa produženim krivičnim delom pranje novca iz člana 231. stav 2. u vezi stava 1. u vezi člana 61. KZ, i osuđen na jedinstvenu kaznu zatvora u trajanju od četiri godine i osam meseci u koju se okrivljenom uračunava vreme provedeno u pritvoru), ukinute rešenjem Apelacionog suda u Novom Sadu Kž1 1646/13 od 03.04.2014. godine i sledstveno tome kada je tužilac okrivljenom stavio na teret izvršenje krivičnog dela koje je bilo način izvršenja drugog krivičnog dela i nije egzistiralo kao samostalno krivično delo, a za koje ga je sud osudio, tada je pravnosnažnom presudom povređeno načelo zabrane preinačenja na štetu okrivljenog propisano članom 453. ZKP.

Imajući u vidu da je, kao što je napred izneto, javni tužilac podneskom od 14.04.2016. godine, samo izmenio raniju optužnicu u pogledu činjeničnog opisa radnje izvršenja krivičnog dela i njegove pravne kvalifikacije tako što je okrivljenom stavio na teret izvršenje produženog krivičnog dela falsifikovanje službene isprave iz člana 357. stav 3. u vezi stava 2. u vezi člana 61. KZ, za koje je okrivljeni oglašen krivim pravnosnažnom presudom, to se u konkretnom slučaju radi samo o izmenjenom a ne o novom optužnom aktu, tako da po oceni ovoga suda, pobijanom pravnosnažnom presudom kada je u pitanju pravna ocena dela i odluka o krivičnoj sankciji nije povređena zabrana preinačenja na štetu okrivljenog propisana članom 453. ZKP, imajući pri tom u vidu da je okrivljeni oglašen krivim za jedno krivično delo i osuđen na blažu krivičnu sankciju u odnosu na raniju prvostepenu presudu ukinutu po žalbi izjavljenoj samo u korist okrivljenog. Stoga se, po oceni ovoga suda, zahtevom za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog neosnovano ukazuje da je pobijanom pravnosnažnom presudom učinjena bitna povreda odredaba krivičnog postupka iz člana 438. stav 1. tačka 10) ZKP.

Pored toga, branilac okrivljenog u zahtevu za zaštitu zakonitosti ističe i to da su nižestepeni sudovi povredili krivični zakon iz člana 439. tačka 2) ZKP, kada su delo okrivljenog pravno kvalifikovali kao produženo krivično delo falsifikovanja službene isprave iz člana 357. stav 3. u vezi stava 2. KZ, jer je, po stavu odbrane, falsifikovanje službene isprave bilo način izvršenja nekog drugog krivičnog dela i isto ne može egzistirati samostalno, jer sačinjeni falsifikati nisu bili sami sebi cilj, već ih je okrivljeni sačinio sa svešću i voljom da pribavi korist svedocima u vidu izbegavanja plaćanja poreza uz naknadu za sebe iz čega proizlazi subjektivni element krivičnog dela poreska utaja iz člana 229. KZ pomaganjem. Branilac u zahtevu navodi i to da računi kao strane isprave stranog pravnog lica, označeni u optužbi ne mogu predstavljati javnu ispravu pa samim tim ni službenu ispravu zbog čega se u radnjama okrivljenog ne stiču zakonska obeležja krivičnog dela iz člana 357. KZ, već bitna obeležja krivičnog dela falsifikovanje isprave iz člana 355. stav 1. KZ.

Iznete navode zahteva branioca okrivljenog kojima se ukazuje na povredu Krivičnog zakona iz člana 439. tačka 2) ZKP, Vrhovni kasacioni sud ocenjuje kao neosnovane.

Naime, Vrhovni kasacioni sud nalazi da iz činjeničnog opisa radnje izvršenja krivičnog dela datog u izreci prvostepene presude u kome je navedeno da je okrivljeni kao odgovorno lice u označenim Of šor kompanijama sa sedištem u SAD-u u okviru poslovanja ovih kompanija u službene isprave tih preduzeća – račune uneo neisitnite podatke i potom ih upotrebio kao da su istinite na osnovu kojih isprava su preduzeća iz Republike Srbije izvršile isplatu određenih novčanih iznosa na račune navedenih Of –šor kompanija, proizlaze sva zakonska obeležja produženog krivičnog dela falsifikovanje službene isprave iz člana 357. stav 3. u vezi stava 2. u vezi člana 61. KZ za koje je okrivljeni oglašen krivim pravnosnažnom presudom.

Kako je navedeno delo zakonom i to odredbom člana 357. KZ određeno kao krivično delo neosnovani su navodi zahteva da radnje okrivljenog opisane u izreci prvostepene presude ne mogu postojati kao samostalno krivično delo.

Neosnovani su i navodi zahteva da računi – fakture koje je sačinjavao i upotrebljavao okrivljeni ne predstavljaju službene isprave.

Naime, objekt radnje krivičnog dela falsifikovanje službene isprave iz člana 357. KZ jeste službena isprava, knjiga ili spisi. Službenu ispravu izdaje službeno ili odgovorno lice i svrha joj je da se njome dokazuju određene činjenice u okviru vršenja neke službene dužnosti.

U konkretnom slučaju računi, fakture, koje je okrivljeni kao odgovorno lice u navedenim Of šor kompanijama sačinjavao u okviru poslovanja ovih preduzeća a potom i upotrebio kao da su istinite, su imale za svrhu da dokažu pravno relevantne činjenice i to da su bili izvršeni određeni poslovi i pružene određene usluge navedene u tim računima što je bilo osnov za njihovo plaćanje, zbog čega navedeni računi predstavljaju službene isprave koje su bile objekt radnje izvršenja predmetnog krivičnog dela.

Sledstveno iznetom, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su neosnovani navodi zahteva branioca okrivljenog da se u radnjama okrivljenog ne stiču zakonska obeležja predmetnog krivičnog dela već krivično delo falsifikovanje isprave iz člana 355. stav 1. KZ.

Kako u činjeničnom opisu radnje izvršenja krivičnog dela iz izreke prvostepene presude ne proizlazi da je okrivljeni navedene račune sačinjavao sa svešću i voljom da pribavi korist svedocima u vidu izbegavanja plaćanja poreza uz naknadu za sebe, to, Vrhovni kasacioni sud nalazi da nasuprot navodima zahteva izreka pobijane prvostepene presude ne sadrži subjektivni element krivičnog dela poreska utaja iz člana 229. KZ, pomaganjem.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su navodi zahteva branioca okrivljenog kojima se ističe da je na štetu okrivljenog povređen krivični zakon iz člana 439. tačka 2) ZKP, neosnovani.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 491. stav 1. ZKP, odlučio kao u izreci presude.

Zapisničar-savetnik                                                                                                                                   Predsednik veća-sudija

Vesna Veselinović,s.r.                                                                                                                              Janko Lazarević,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić