Protiv navedenih pravnosnažnih presuda zahtev za zaštitu zakonitosti blagovremeno je podneo branilac okrivljenog AA, advokat Vladimir Đurđević, zbog povrede zakona iz člana 439. tačka 1) i 2) Zakonika o krivičnom postupku, sa predlogom da Vrhovni sud usvoji kao osnovan podneti zahtev za zaštitu zakonitosti, pobijane presude ukine i spise predmeta vrati prvostepenom sudu na ponovni postupak i odlučivanje.

Vrhovni sud je na osnovu člana 488. stav 1. ZKP, dostavio primerak zahteva za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog Vrhovnom javnom tužiocu, shodno odredbi člana 488. stav 1. Zakonika o krivičnom postupku (ZKP), pa je na sednici veća koju je održao bez obaveštenja Vrhovnog javnog tužioca i branioca okrivljenog, smatrajući da njihovo prisustvo nije od značaja za donošenje odluke (član 488. stav 2. ZKP), razmotrio spise predmeta sa pravnosnažnim presudama protiv kojih je podnet zahtev za zaštitu zakonitosti, te nakon ocene navoda u zahtevu našao:

Zahtev za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog AA je neosnovan u odnosu na povrede zakona iz člana 439. tačka 1) i 2) Zakonika o krivičnom postupku, dok je u preostalom delu nedozvoljen.

Branilac okrivljenog u podnetom zahtevu za zaštitu zakonitosti navodi da je pravnosnažnim presudama učinjena povreda krivičnog zakona iz člana 439. tačka 1) ZKP, jer opisana radnja izvršenja krivičnog dela ne sadrži sva bitna obeležja krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika za koje je okrivljeni oglašen krivim. U konkretnom slučaju, po navodima branioca, iz same izreke prvostepene presude proizilazi da je raspolaganje navedenim sredstvima bilo u skladu sa zakonom i u interesu firme, dok je sam način raspolaganja sredstvima firme stvar poslovne odluke, te je reč o čistom građansko-pravnom odnosu.

Ovakvi navodi od strane Vrhovnog suda ocenjeni su kao neosnovani.

Radnja izvršenja osnovnog oblika krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz stava 1. člana 234. Krivičnog zakonika propisana je alternativno i javlja se u tri vida, i to kao iskorišćavanje svog položaja ili ovlašćenja, prekoračenje granica svog ovlašćenja ili nevršenje svoje dužnosti. Posledica krivičnog dela može se javiti u jednom od dva oblika i ista se sastoji u pribavljanju sebi ili drugom fizičkom ili pravnom licu protivpravne imovinske koristi ili u nanošenju imovinske štete drugome. Najteži oblik iz stava 3. člana 234. Krivičnog zakonika postoji onda kada je izvršenjem dela iz stava 1. pribavljena imovinska korist u iznosu preko 1.500.000,00 dinara.

Iz izreke pobijane prvostepene presude proizilazi da je okrivljeni oglašen krivim da je izvršio krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika, jer je „... u stanju kada je mogao da shvati značaj svoga dela i da upravlja svojim postupcima, svestan svog dela, čije je izvršenje hteo kao odgovorno lice – direktor DOO „... komerc“ sa sedištem u ..., iskorišćavanjem svog položaja odgovornog lica pribavio sebi i pravnom licu DOO „... komerc“ iz ... protivpravnu imovinsku korist... na taj način što je nakon što je od strane Fonda – Uprave za kapitalna ulaganja APV iz Novog Sada i Doma zdravlja „Subotica“ iz Subotice na tekući račun DOO „... komerc“ iz ... uplaćen ukupan novčani iznos... koji novac je bio namenjen za kupovinu i isporuku medicinske opreme oštećene zdravstvene ustanove na osnovu zaključenih ugovora o javnim nabavkama, od ukupno uplaćenog novčanog iznosa isporučio oštećenim... deo medicinske opreme... dok je preostali uplaćeni novčani iznos... utrošio za druge namene i to za lične potrebe... a da oštećenim zdravstvenim ustanovama nije isporučio ugovorenu medicinsku opremu, pri čemu je bio svestan zabranjenosti svog dela“.

Polazeći od navedenog, po nalaženju Vrhovnog suda, iz izreke pobijane prvostepene presude proizilaze sva zakonska obeležja krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika za koje je okrivljeni oglašen krivim, i to kako objektivna obeležja koja se odnose na radnju izvršenja koja se u konkretnom slučaju sastoji u tome što je okrivljeni u periodu označenom u izreci presude kao odgovorno lice – direktor DOO „... komerc“ iskoristio svoj položaj i ovlašćenja, čime je sebi i pravnom licu pribavio protivpravnu imovinsku korist u iznosu većem od 1.500.000,00 dinara (što je posledica i kvalifikatorna okolnost krivičnog dela iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. KZ), tako i subjektivna obeležja koja se tiču uračunljivosti i umišljaja (svest i volja) okrivljenog za izvršenje dela koje uključuju i svest o zabranjenosti dela.

Shodno tome, Vrhovni sud ocenjuje kao neosnovane navode iz zahteva branioca okrivljenog, da je pravnosnažnim presudama na štetu okrivljenog povređen zakon iz člana 439. tačka 1) ZKP.

Osim toga, branilac u podnetom zahtevu za zaštitu zakonitosti ukazuje da je pobijanim presudama učinjena i povreda zakona iz člana 439. tačka 2) ZKP, usled pogrešne primene zakona koja se ogleda u činjenici da je okrivljeni oglašen krivim za krivično delo koje nije postojalo ni u vreme izvršenja ovog krivičnog dela, ni u vreme presuđenja. Naime, okrivljeni je oglašen krivim za krivično delo iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. KZ zloupotreba položaja odgovornog lica („Službeni glasnik RS“, br. 121/12), a koje delo je postojalo samo u jednom periodu tokom vođenja ovog krivičnog postupka (od 15.04.2013. godine do 28.02.2018. godine), te je oglašavanjem krivim okrivljenog za ovo krivično delo, povređen zakon u smislu člana 439. tačka 2) ZKP.

Izneti navodi zahteva za zaštitu zakonitosti su neosnovani iz razloga što, imajući u vidu zakonski opis bića navedenog krivičnog dela, po oceni ovoga suda, između krivičnog dela zloupotreba službenog položaja iz člana 359. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 85/2005, 72/2009) koji je važio u vreme izvršenja krivičnog dela, krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 121/2012, sa stupanjem na snagu 15.04.2013. godine) i krivičnog dela zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 227. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 94/2016 od 24.11.2016. godine, sa stupanjem na snagu 01.03.2018. godine izmena u odnosu na ovo krivično delo) koji je važio u vreme donošenja prvostepene i drugostepene presude, kao i njihovih kvalifikatornih oblika, postoji jasan pravni kontinuitet inkriminacije, pri čemu je sud u konkretnom slučaju radnje okrivljenog AA pravilno pravno kvalifikovao kao krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 121/2012, sa stupanjem na snagu 15.04.2013. godine), s obzirom da je isti najblaži za okrivljenog, imajući u vidu visinu zaprećene kazne.

Iz spisa predmeta proizilazi da je optužnicom Višeg javnog tužioca u Novom Sadu KTI 41/16 od 20.09.2016. godine, koja je ispravljena podneskom od 18.12.2017. godine, okrivljenom stavljeno na teret da je u vremenskom periodu od 01.08.2010. godine do 31.12.2011. godine izvršio krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika, koja optužnica je izmenjena podneskom Višeg javnog tužioca u Novom Sadu dana 01.12.2023. godine u pogledu činjeničnog stanja i pravne kvalifikacije.

U vreme izvršenja krivičnog dela postojalo je krivično delo zloupotreba službenog položaja iz člana 359. KZ, koje je u stavu 4. izričito predviđalo krivičnu odgovornost odgovornog lica. Izmenama i dopunama Krivičnog zakonika od 24.12.2012. godine, objavljenim u „Službenom glasniku RS“, broj 121/2012 sa stupanjem na snagu dana 15.04.2013. godine, krivično delo zloupotreba službenog položaja je „podeljeno“ u dva krivična dela.

Krivično delo zloupotreba službenog položaja iz člana 359. KZ izmenjeno je samo utoliko što su u delu odredbe stava 1. brisane reči „ili odgovorno“, te od navedenih izmena, izvršilac ovog krivičnog dela može biti samo službeno lice. Istovremeno, odredbe koje se odnose na zloupotrebu položaja i krivicu odgovornog lica, ovim izmenama izdvojene su u posebno krivično delo - krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. KZ, čiji je zaštitni objekt privredno poslovanje i imovina u tom poslovanju, pri čemu je radnja krivičnog dela ostala neizmenjena.

Dakle, navedenim izmenama u Krivični zakonik je uneto krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. KZ, koje zadržava jasan pravni kontinuitet sa krivičnim delom zloupotreba službenog položaja iz člana 359. KZ, u slučaju da se kao izvršilac javlja odgovorno lice. Uvođenje krivičnog dela iz člana 234. KZ je posledica potrebe da se napravi razlika između odgovornog i službenog lica, jer je krivično delo iz člana 359. KZ u potpunosti izjednačavalo službeno i odgovorno lice, iako su imali različita ovlašćenja, u različitim oblastima.

Sledstveno napred navedenom, po oceni ovoga suda, između odredbe člana 359. KZ koja je važila u vreme izvršenja krivičnog dela i odredbe člana 234. KZ koja je stupila na snagu 15.04.2013. godine, a koja je u konkretnom slučaju po nalaženju Vrhovnog suda pravilno primenjena, postoji jasan pravni kontinuitet inkriminacije, s obzirom da krivično delo iz člana 234. KZ i pored navedenih razlika u svom zakonskom opisu, ima ista obeležja kao i krivično delo zloupotreba službenog položaja iz člana 359. KZ i to pre svega radnju izvršenja.

Kako je za krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 121/2012 od 24.12.2012. godine, sa stupanjem na snagu 15.04.2013. godine) predviđena kazna zatvora u trajanju od 2 godine do 10 godina, dok je za krivično delo zloupotreba službenog položaja iz člana 359. stav 3. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 85/2005, 72/2009) koji je važio u vreme izvršenja krivičnog dela bila predviđena kazna zatvora u trajanju od 2 godine do 12 godina, to je očigledno da su za okrivljenog blaže izmene i dopune Krivičnog zakonika od 24.12.2012. godine, objavljene u „Službenom glasniku RS“, broj 121/2012 sa stupanjem na snagu dana 15.04.2013. godine, pa samim tim je blaža i pravna kvalifikacija radnji okrivljenog kao krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. KZ, a kako je pravilno sud i kvalifikovao radnje okrivljenog. Vrhovni sud je imao u vidu da, iako je i za krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 227. stav 3. u vezi stava 1. Krivičnog zakonika koji je važio u vreme donošenja pobijanih presuda predviđena kazna zatvora u trajanju od 2 godine do 10 godina kao i za krivično delo zloupotreba položaja odgovornog lica iz člana 234. stav 3. u vezi stava 1. KZ, navedena zakonska norma ni na koji način nije blaža za okrivljenog, niti u pogledu kruga lica koja mogu biti izvršioci ovog krivičnog dela, niti u pogledu propisanih radnji izvršenja, kao ni u pogledu visine zaprećene kazne, već zakonska formulacija navedene norme, prema oceni Vrhovnog suda, stavlja samo jednu više obavezu sudu da zbog brojnih novih krivičnih dela uvedenih izmenama i dopunama Krivičnog zakonika („Službeni glasnik RS“, broj 94/2016 od 24.11.2016. godine) u grupu krivičnih dela protiv privrede, dodatno vodi računa o pravilnoj pravnoj kvalifikaciji radnji izvršenja.

Shodno napred iznetom, suprotni navodi branioca ocenjeni su kao neosnovani.

U preostalom delu podnetog zahteva za zaštitu zakonitosti branilac ukazuje da je pobijanim presudama učinjena povreda zakona prilikom izricanja mere bezbednosti okrivljenom, jer je sud pogrešno ustanovio da postoje razlozi iz kojih se može očekivati da bi bilo opasno ukoliko bi okrivljeni ponovo vršio dužnost direktora u nekom pravnom licu, a kojim navodima branilac suštinski ukazuje na povredu zakona iz člana 441. stav 2. ZKP.

Kako odredbom članom 485. stav 4. ZKP koji propisuje razloge zbog kojih okrivljeni, odnosno njegov branilac, shodno pravima koja ima u postupku u smislu člana 71. tačka 5) ZKP mogu podneti zahtev za zaštitu zakonitosti protiv pravnosnažne odluke i postupka koji je prethodio njenom donošenju, nije predviđena mogućnost podnošenja ovog vanrednog pravnog leka, zbog povrede zakona iz člana 441. stav 2. ZKP, to je Vrhovni sud zahtev za zaštitu zakonitosti branioca okrivljenog, u ovom delu, ocenio kao nedozvoljen.

Iz iznetih razloga, Vrhovni sud je na osnovu člana 491. stav 1. i člana 487. stav 1. tačka 2) ZKP, doneo odluku kao u izreci ove presude.

Zapisničar – savetnik                                                                                                      Predsednik veća – sudija

Marija Ribarić, s.r.                                                                                                           Miroljub Tomić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković