Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu čl. 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ 72/11 .... 87/18), i utvrdio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se određeno ne ukazuje na bitne povrede postupka koje mogu biti revizijski razlog, u smislu člana 407. stav 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem o nasleđivanju Osnovnog suda u Novom Sadu od 25.09.2014. godine, tužioci su kao zakonski naslednici iza pok. VV nasledili, između ostalih parcela, parcele br. .../... i .../..., ulica ... u ... . Nakon izvršene preparcelacije, planom generalne regulacije br. ../.., katastarske parcele .../... i .../... su formirane kao samostalne parcele sa namenom javne saobraćajne površine – regulacije ulice .... Ulica ... planirana je prema Regulacionom planu naselja Veternik („Službeni list Grada Novog Sada“ 3/2001), i funkcioniše kao lokalna saobraćajnica a na terenu je obeležena kao ulica, što je utvrđeno prema nalazu i mišljenju veštaka. Takođe je utvrđeno da ove dve parcele predstavljaju javno građevinsko zemljište, iako su u katastru upisane kao njive treće klase. Postupak eksproprijacije u odnosu navedene parcele nije vođen, niti je pravnom prethodniku tužilaca i tužiocima isplaćena naknada za zemljište koje se sada koristi kao ulica. Prema proceni Poreske uprave, Filijala Novi Sad, tržišna vrednost predmetnih katastarskih parcela iznosi 4.157,51 dinar po m2, dok prema nalazu i mišljenju veštaka građevinske struke tržišna vrednost ovih parcela iznosi 6.500,00 dinara po m2.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepenom presudom je tuženi obavezan da tužiocima plati na ime naknade za eksproprisanu nepokretnost po 640.256,54 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom, što predstavlja visinu naknade prema proceni Poreske uprave.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u pobijanoj drugostepenoj presudi pravilno je primenjeno materijalno pravo kada je prvostepena preinačena tako što je tuženi obavezan da tužiocima pored iznosa dosuđenih prvostepenom presudom isplati još po 360.743,46 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom.

Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu može doći pod kumulativno ispunjenim uslovima: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 72/09) propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i drugo). Shodno odredbi člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“broj 72/11), dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu tog zakona, smatraju se one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, mostovi i tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i drugo). Prema stavu 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva II reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta I i II reda) i trgova i javnih površina, koji su u svojini jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, sporno zemljište u KO Veternik urbanističkim planom je predviđeno za javnu i saobraćajnu površinu. U takvoj situaciji, kada zemljište planskim aktom jedinice lokalne samouprave bude određeno za ulicu, to zemljište od tog momenta po sili zakona postaje sredstvo u javnoj svojini. Zato je tuženi imao obavezu da zemljište koje je postalo sredstvo u javnoj svojini ekspropriše od tužilaca, radi njegovog privođenja nameni predviđenoj urbanističkim planom, i da za isto isplati odgovarajuću naknadu.

Predmetno zemljište je faktički privedeno nameni predviđenoj planskim aktom, s obzirom da se koristi kao ulica - javni put (član 2. tačka 12. Zakona o javnim putevima). Na taj način izvršena je tzv. faktička eksproprijacija, koja upravo i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda. Kako je zemljište privedeno nameni u skladu sa planskim aktom i po sili zakona postalo javna svojina, tužioci kao vlasnici tog zemljišta ne mogu trpeti štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade.

Pošto je nesumnjivo utvrđeno da se katastarske parcele u KO Veternik koriste kao ulica, tuženi je odgovoran i pasivno legitimisan u ovoj parnici na osnovu člana 10. stav 2. i 7. Zakona o javnoj svojini, jer su ulice javno dobro u opštoj upotrebi i u svojini su jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze. Zbog toga navodi revizije da tuženi ni jednom pravnom ili faktičkom radnjom nije deposedirao tužioce, i da je sporno zemljište određeno za javnu - saobraćajnu površinu planskim aktom koji je donet posle formiranja i izgradnje ulice, i tako prihvaćeno zatečeno stanje kako bi se omogućila legalizacija bespravno izgrađenih objekata, nemaju uticaja na pravilnost pobijane presude.

Procena tržišne vrednosti nepokretnosti koju vrši Poreska uprava, u smislu člana 42. stav 2. Zakona o eksproprijaciji, predstavlja najniži iznos naknade za eksproprisanu nepokretnost, pa je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužiocima pripada tržišna naknada prema obračunu iz nalaza i mišljenja veštaka, koji je uzeo u obzir sve relevantne kriterijume koji su bili od značaja za procenu tržišne vrednosti predmetne nepokretnosti, a odnose se na položaj i lokaciju nepokretnosti. Takođe, uzeto je u obzir i to što tuženi u višegodišnjem periodu nije sproveo odgovarajući postupak eksproprijacije i doneo rešenje koje bi bilo osnov za isplatu naknade za oduzeto zemljište, pa naknada dosuđena drugostepenom presudom uspostavlja pravičnu ravnotežu između interesa lica čija je svojina oduzeta i javnog interesa.

S obzirom na navedeno, revizijom tuženog neosnovano se ističe pogrešna primena materijalnog prava i navodi da je visinu naknade spornih parcela trebalo odrediti u skladu sa Zakonom o poljoprivrednom zemljištu.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Jasminka Stanojević, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić