Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 5490/18 od 29.08.2018. godine stavom 1 izreke odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P 1912/17 od 24.01.2018. godine u stavu prvom, drugom, trećem, petom, šestom, sedmom, devetom kao i delu stava četvrtog izreke u odnosu na naknadu za logopedske tretmane koji obuhvataju redukciju psihomotorike i psihoterapije u kabinetu za glas, govor i sluh „...“ u ... i to za navedene iznose i za period od 31.07.2001. do 31.12.2005. kao i od 31.12.2006. zaključno sa 30.07.2009. godine kao i za isplatu po računu broj .../... za iznos od 136.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 30.09.2006. godine do isplate. Stavom dva izreke preinačena je presuda Višeg suda u Beogradu P 1912/17 od 24.01.2018. godine u preostalom delu stava četvrtog izreke za period od 31.01.2006. do 30.11.2006. godine tako što je obavezan tuženi da tužilji na ime naknade materijalne štete za logopedske tretmane koji obuhvataju i redukciju psihomotorike i psihoterapije u kabinetu za glas, govor i sluh „...“ u ... isplati po računu .../... iznos od 94.232,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 31.01.2006. godine do isplate, po računu .../... iznos od 84.632,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 28.02.2006. godine pa do isplate, po računu broj .../... iznos od 98.232,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 31.03.2006. godine pa do isplate, po računu .../... iznos od 88.032,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 30.04.2006. godine do isplate, po računu .../... iznos od 94.832,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 31.05.2006. godine do isplate, po računu .../.. iznos od 94.832,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 30.06.2006. godine do isplate, po računu .../... iznos od 94.832,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 31.07.2006. godine do isplate, po računu .../... iznos od 98.232,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 31.08.2006. godine do isplate, po računu .../... iznos od 94.832,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 31.10.2006. godine pa do isplate i po računu .../... iznos od 94.832,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 30.11.2006. godine pa do isplate dok je za navedeni period od 31.01.2006. zaključno sa 30.11.2006. godine tužbeni zahtev preko ovako dosuđenog iznosa odbijen kao neosnovan. Stavom tri izreke preinačena je presuda Višeg suda u Beogradu P 1912/17 od 24.01.2018. godine u delu stava sedmog izreke tako što je obavezan tuženi da tužilji isplaćuje iznos od 43.069,36 mesečno i to svakog 01. do 05.-tog u mesecu za prethodni mesec počev od 24.01.2018. godine pa ubuduće pod pretnjom prinudnog izvršenja dok je zahtev tužilje za isplatu rente počev od 01.12.2017. godine pa do 24.01.2018. godine odbijen kao neosnovan. Stavom četvrtim izreke obavezana je tužilja da tuženom plati troškove drugostepenog postupka u iznosu od 75.000,00 dinara u roku od 15 dana po prijemu presude pod pretnjom izvršenja.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilja je dostavila odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ 72/11 ... 18/20) Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog neosnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti a povreda postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP na koju ukazuje revizija nije osnov za izjavljivanje tog pravnog sredstva po članu 407. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilja je kao zdrava devojka na nepun mesec dana pred ... 08.05.2000. godine primljena kod tuženog na institut radi rutinskog operativnog lečenja – zatvaranje ASDA. Tri dana kasnije 11.05.2000. godine operisana je od strane lekarskog tima tuženog kada je, usled njihove greške, došlo do vazdušne embolije – puštanja vazduha u krvotok što je za posledicu imalo teško oštećenje mozga koja se ogleda u poremećaju funkcije hoda, govora i psihičkih funkcija. Zbog teškog oštećenja centralnog nervnog sistema ona je socijalno afunkcionalna i upućena na tuđu pomoć. S obzirom na težinu primarnog oštećenja svi terapeutski i logopedski tretmani sprovedeni prilikom lečenja bili su medicinski opravdani radi održavanja postignutog funkcionalnog stanja i sprečavanja njegovog pogoršanja a nužno je obavljati rehabilitacione procedure i ubuduće. Zbog umanjene životne aktivnosti od 100% i potpune afunkcionalnosti tužilja nije sposobna za rad pošto je nakon izvršene operacije 11.05.2000. godine došlo do komplikacije zbog kojih je bila u komi oko mesec dana. Po izlasku iz kome njeno zdravstveno stanje je bilo vrlo teško jer pored oduzetosti ruku i nogu nije mogla da govori. Na kardiohirurgiji je bila 6 meseci a zatim je premeštena u Institut za rehabilitaciju gde je boravila od 10.11.2000. godine do februara 2001. godine. Tokom rehabilitacije i tretmana kod logopeda stanje joj se popravilo do stepena da je bila pokretna uz pomoć druge osobe ograničenom dužinom a hod je bio koordinisan uz vizuelnu kontrolu. Smetnje u govoru su se takođe popravile ali je predložen i nadalje fizikalni tretman i vežbe kod logopeda. Tužilja je i narednih godina boravila u raznim državnim rehabilitacionim centrima pa je tako nekoliko puta bila u specijalnoj bolnici za rehabilitaciju u Banji Koviljači, na Klinici za rehabilitaciju „Doktor Milan Zotović“ u Beogradu, u Zavodu za specijalizovanu rehabilitciju Banja Kanjiža kao i na Klinici za neurologiju i psihijatriju za decu i omladinu zbog simptomatske epilepsije kao i u Zavodu za psihofiziološke poremećaje i govornu patologiju. Bila je hospitalizovana prosečno mesec dana najduže do 3 meseca sa preporukom na otpustu na nastavak intenzivnog fizioterapeutskog i logopedskog tretmana uz redovne kontrole neurologa, kardiologa i oftalmologa. Tužilja je iz pomenutih institucija otpuštana zbog propisane dužine boravka prema Pravilniku o medicinskoj rehabilitaciji u stacionarnim zdravstvenim ustanovama specijalizovanim za rehabilitaciju obolelih i povređenih osiguranika i lica RFZO na teret sredstava obaveznog osiguranja. Dužina trajanja produžene rehabilitacije određena je listom indikacija za vreme od 30 odnosno još 60 kalendarskih dana kada se nastavlja započeta produžena rehabilitacija s tim da osigurano lice može ovaj tretman da koristi jednom u roku od 12 meseci od završetka prethodnog korišćenja te vrste rehabilitacije. Kako po ovom Pravilniku pomenute zdravstvene ustanove nisu imale mogućnosti da tužilju duže zadrže na stacionarno lečenje, iako su prilikom otpusta naglasili da joj je neophodan nastavak intenzivnog rehabilitacionog tretmana, ona je bila prinuđena da rehabilitaciju nastavi privatno. Tužilju je mogao da leči fizioterapeut sa završenom srednjom fizioterapeustkom školom a ona je u periodu od 01.07.2001. to jest od 15.11.2000. godine do 30.07.2009. godine dolazila na audolingvističke i logopedske tretmane u kabinet „...“ s obzirom da joj je bio neophodan svakodnevni logopedski tretman kao i fizikalna terapija – rehabilitacija. Nakon 8 meseci rehabilitacije u tom kabinetu i u kućnim uslovima ona je vidno napredovala u govoru i hodanju ali je bilo potrebno nastaviti sa svakodnevnim logopedskim tretmanom i uključiti i defektološku redukciju psihomotorike što je bilo preporučeno 3 puta nedeljno kao i psihoterapija u kabinetu „...“ zbog teškog psihičkog stanja dok je fizikalnu terapiju trebalo sprovoditi u nadležnoj ustanovi i kod kuće. Počev od 2003. godine zabeležno je poboljšanje njenog psihičkog stanja i hodanja kao i psihomotorike s tim da su u smanjenom obimu savetovani i nadalje logopedski tretmani psihoterapija i redukcija psihomotorike zbog nerazumljivosti govora. Pomenuti kabinet „...“ osnovan je 23.03.1996. godine a registrovan je za delatnost smeštajnih uslova sa medicinskom negom s tim da je dana 14.07.2009. godine brisan iz registra preduzetnika. U toku ove parnice određena je privremena mera po kojoj je tuženi tužilji uplatio određena novčana sredstva. Tužilja je u specijalnoj bolnici za rehabilitaciju Banja Koviljača boravila ukupno 59 dana u periodu od 16.10.2004. do 15.06.2009. godine a lečena je i u Institutu za fizikalnu medicinu „Dr Simo Milošević“ u Igalu u trajanju od 30 dana što je po cenama koštalo 1.080 evra. Ukupni troškovi lečenja tužilje utvrđeni su veštačenjem preko veštaka finansijske struke koji je uzeo u obzir i ukupne iznose koje je tuženi tužilji isplaćivao u proteklom periodu preko privremene mere. Saslušanjem svedoka i drugim izvedenim dokazima u postupku je utvrđeno kako je bilo zdravstveno stanje tužilje, kako se u proteklom periodu a na osnovu pružanih medicinskih usluga ono popravljalo te stepen do koga se došlo. Svi troškovi koje je tužilja plaćala su od sredstava koja su njoj poklanjali baba, deda i ostali članovi porodice. Pošto se tužilja zbog zdravstvenog stanja ne može zaposliti, iznos izgubljene zarade je utvrđen prema prosečnoj zaradi lica koje ima istu školsku spremu kao i tužilja.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je delimično usvojio tužbeni zahtev tužilje našavši da je zbog oštećenja zdravlja tužilje lekarskom greškom radnika koji su zaposleni kod tuženog, osnovan zahtev da se tužilji naknadi materijalna šteta u vidu troškova lečenja, te izgubljene zarade kao i da potraživanje nije zastarelo. Prvostepeni sud je našao da tužilja ima pravo i na naknadu troškova lečenja za onaj period za koji joj ti troškovi nisu mogli da budu pokriveni pravima iz zdravstvenog osiguranja zbog perioda trajanja pružanja određenih usluga. Drugostepeni sud je u osnovi prihvatio pravne stavove prvostepenog suda o postojanju odgovornosti tuženog za štetu koja je predmet potraživanja, da to potraživanje nije zastarelo, ali je iznose koji su dosuđeni korigovao imajući u vidu da je po privremenoj meri tužilji plaćeno više nego što je to našao prvostepeni sud.

Smatrajući da joj je greškom lekara tuženog prilikom operacije oštećeno zdravlje i time pričinjena šteta, tužilja je u ovoj parnici tražila od tuženog naknadu nematerijalne i materijalne štete. Pravnosnažnom međupresudom od 19.10.2005. godine su je utvrdio da je tuženi odgovoran za štetu koju je tužilja pretrpela u vezi sa operacijom na klinici tuženog 11.05.2005. godine. Nakon što je sud razdvojio postupke u vezi zahteva za naknadu nematerijalne i materijalne štete i o naknadi nematerijalne štete odlučivao u posebnoj parnici, predmet raspravljanja u ovoj parnici je zahtev tužilje za naknadu materijalne štete s tim što se to potraživanje u osnovi svodi na naknadu raznih vrsta troškova lečenja, te na naknadu izgubljene zarade. Nakon što je prvostepeni sud presudom P 226/11 od 15.01.2016. godine odlučio o zahtevu za naknadu materijalne štete a Apelacioni sud u Beogradu svojom presudom Gž 7289/16 od 09.03.2017. godine potvrdio prvostepenu presudu u pogledu zahteva za naknadu materijalne štete zbog neostvarene zarade za period od 01.09.2009. do 31.11.2015. godine a u preostalom delu prvostepenu presudu ukinuo, to znači da je prvostpeni sud u ponovnom postupku trebalo da odlučuje o zahtevu za naknadu štete u vidu troškova lečenja kao i za naknadu izgubljene, odnosno neostvarene zarade u periodu posle 30.11.2015. godine.

Iako je pitanje odgovornosti tuženog za naknadu štete pravnosnažno razrešeno međupresudom koja je doneta u ovom postupku treba imati u vidu odredbu člana 195. ZOO po kojoj ko drugome nanese telesnu povredu ili mu naruši zdravlje dužan je naknaditi mu troškove oko lečenja i druge potrebne troškove s tim u vezi kao i zaradu izgubljenu zbog nesposobnosti za rad za vreme lečenja a ako povređeni zbog potpune ili delimične nesposobnosti za rad gubi zaradu ili su mu potrebe trajno povećane ili su mogućnosti njegovog daljeg razvoja i napredovanja uništene ili smanjene odgovorno lice dužno je plaćati povređenom određenu novčanu rentu kao naknadu za tu štetu. Upravo te vidove štete u ovoj parnici tužilja sada potražuje.

Kod nesporne činjenice da je tuženi tužilji narušio zdravlje, citirana odredba člana 195. ZOO nameće potrebu da se u ovoj parnici razjasne sledeća pitanja: da li je tužilja imala troškove lečenja u vezi sa narušenim zdravljem kao i neke druge troškove u vezi sa tim, da li je tužilja tokom lečenja izgubila zaradu zbog nesposobnosti za rad i da li je kod tužilje došlo do potpune ili delimične nesposobnosti za rad usled čega ona gubi zaradu?

Pitanje potpune ili delimične nesposobnosti za rad u ovakvom postupku se po pravilu utvrđuje na osnovu veštačenja veštaka medicinske struke što je u konkretnom slučaju izostalo. Kako se navodi u reviziji tuženi je u podnesku od 12.01.2018. godine tražio da se izvrši medicinsko veštačenje zdravstvenog stanja tužilje s obzirom da to može da utiče na visinu buduće štete. Međutim, na raspravi od 24.01.2018. godine tuženi je predložio da se rasprava zaključi što upućuje na zaključak da je tuženi od tog predloga odustao. U prilog tom zaključku ide i činjenica da je tuženi navedeni podnesak predao sudu 15.01.2018. godine odnosno u kraćem roku od propisanog članom 98. stav 5. ZPP. Dakle, sud nije obavio medicinsko veštačenje na navedenu okolnost a prvostepeni sud u svojoj odluci konstatuje da zbog umenjenja opšte životne aktivnosti od 100% i potpune afunkcionalnosti tužilja nije sposobna za rad. Iako umanjenje životne aktivnosti i umanjenje radne sposobnosti nisu iste kategorije u nalazu i mišljenju sudsko-medicinskog odbora Medicinskog fakulteta u Novom Sadu od 16.03.2009. godine opisane su manifestacije umanjenja životne aktivnosti pa se navodi da se to ogleda u poremećaju funkcije hoda, govora i psihičkih funkcija a oštećena je mlada osoba koja zbog teškog oštećenja centralnog nervnog sistema socijalno potpuno afunkcionalna i upućena je na tuđu pomoć. Pravnosnažnom presudom koja je doneta u toku ovog postupka tužilji je po osnovu neostvarene zarade zaključno sa 30.11.2015. godine priznat iznos prosečne zarade kao licu koje je nesposobno za rad a imajući u vidu navedeno proizilazi da nakon te presude odnosno činjenice o potpunoj nesposobnosti za rad nije u postupku izveden ni jedan drugi dokaz kojim bi se to pitanje dovelo u sumnju. Upravo kada se sve navedeno ima u vidu proizilazi da se može smatrati da je u konkreetnom slučaju činjenica da je tužilja potpuno nesposobna za rad utvrđena odgovarajućim dokazima te navodi revizije koje ukazuju na izvesne propuste nižestepenih sudova u tom pogledu nisu od odlučujućeg značaja za osporavanje pomenute činjenice. S obzirom da se tužilja nikada nije zaposlila zbog oštećenja zdravlja to se njena neostvarena zarada ne može utvrđivati na bazi nekakve njene zarade koju je ostvarivala već jedino na bazi prosečne zarade lica koje ima istu stručnu spremu, godine starosti i tome slično kako su to i uradili nižestepeni sudovi, to je metod utvrđivanja visine izgubljene zarade prihvatljiv. Samim tim proizilazi da je odluka nižestepenih sudova u pogledu naknade neostvarene zarade te rente pravilna uz korekciju koju je obavio drugostepeni sud imajući u vidu iznose koje je tužilja ranije primila po privremenoj meri.

Kada se radi o troškovima lečenja, pri nespornoj činjenici da ih je tužilja imala, u postupku je trebalo raspraviti koji su to troškovi odnosno vidovi lečenja bili neophodni i koliko ti troškovi iznose. Što se tiče vrste lečenja koja su tužilji bila neophodna u proteklom periodu to je utvrđeno na osnovu obavljenog medicinskog veštačenja preko veštaka Zorana Bajina, specijaliste ortopedske hirurgije i traumatologije, fizikalne medicine i rehabilitacije. Tuženi je u postupku, a i u reviziji, osporavao ovaj nalaz i mišljenje smatrajući da veštak nije bio kompetentan da se izjašnjava o pojedinim vrstama troškova odnosno vidovima lečenja. Međutim, iz nalaza i mišljenja ovog veštaka proizilazi da je ono zasnovano sa jedne strane na nalazu i mišljenju sudsko-medicinskog odbora Medicinskog fakutleta u Novom Sadu kojim je utvrđeno koje su posledice po tužiljino zdravlje prouzrokovale neadekvatne mere lečenja od strane tuženog a sa druge strane veštak je imao u vidu i otpusne liste prilikom otpuštanja tužilje sa lečenja u pojedinim zdravstvenim ustanovama u okviru zdravstvenog sistema Srbije. Naime, veštak je naveo da se u tim otpusnim listama uvek konstatovalo da je neophodno da se nastavi lečenje koje je do tada vršeno. Imajući u vidu navedeno neosnovano se revizijom osporava stručnost navedenog veštaka u pogledu pitanja kojima se on bavio a ovo i tim više što je, kao što je ranije navedeno, tuženi od izvođenja drugih dokaza na završnoj raspravi pred prvostepenim sudom odustao. Visina troškova lečenja utvrđena je na osnovu nalaza i mišljenja veštaka finansijske struke koji je imao u vidu račune u vezi pruženih zdravstvenih usluga. U tom pogledu tuženi posebno osporava račune koje je izdao Kabinet za glas, govor i sluh „...“ smatrajući da najpre ta ustanova nije bila kompetentna da pruža sve zdravstvene usluge koje je pružala tužilji u konkretnom slučaju a sa druge strane i da računi koje je ona ispostavljala nisu bili tačni u pogledu visine a posebno imajući u vidu da je uračunat PDV u vreme kada to nije smelo da se radi. Veštak finansijske struke se izjasnio pred prvostepenim sudom u odnosu na PDV a veštak medicinske struke se izjasnio da je pomenuti kabinet bio kvalifikovan da pruža usluge koje su tužilji bile neophodne odnosno koje su joj pružane u toj ustanovi. Na ove okolnosti, koje u suštini predstavljaju činjenična pitanja, tuženi u postupku nije predlagao izvođenje dokaza kojim bi se utvrdilo drugačije odnosno pobile činjenice koje su na navedeni način utvrđene. Svakako da nužnost svih troškova koji su dosuđeni tužilji u konkretnom slučaju zavisi i od toga da li je tužilja morala da te troškove snosi ne samo sa medicinskog aspekta a zašta je utvrđeno da su bili neophodni nego i sa aspekta propisa koji uređuju pitanje troškova lečenja a na čemu revizija insistira. Naime, revizija spori potrebu da tužilja sve troškove snosi odnosno plaća sama tvrdeći da je deo tih troškova mogla da podmiri iz sredstava redovne zdravstvene zaštite. Samim tim ako je tužilja imala nepotrebne izdatke ne bi stajala na strani tužene obaveza da te izdatke pokrije. Međutim, kako to pravilno navode nižestepeni sudovi Pravilnikom o medicinskoj rehabilitaciji u stacionarnim zdravstvenim ustanovama spcijalizovanim za rehabilitaciju, koji propisuje način, vrste indikacije, dužinu i trajanje, način i postupak stacionarne zdravstvene nege i zaštite, propisani su članom 13. rokovi koliko te zdravstvene ustanove mogu u toku kalendarske godine da pružaju zaštitu. S obzirom da su ti rokovi ograničeni, a da je tužilji bilo neophodno neprekidno lečenje proizilazi da se ne mogu prihvatiti navodi tuženog da su troškovi koje je tužilja imala u konkretnom slučaju bili nepotrebni. Ako se ima posebno u vidu i da su pomenuti troškovi činjenično pitanje o kome revizija ne može posebno da se bavi, a uzevši u obzir i sve što je napred navedeno proizilazi da je drugostepena odluka u konkretnom slučaju na zakonu zasnovana, odnosno revizija tuženog neosnovana, pa je i odlučeno kao u izreci na osnovu člana 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Božidar Vujičić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić