U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić i Danijele Nikolić, članova veća, u parnici tužioca GO Voždovac iz Beograda, koju zastupa Javni pravobranilac te opštine, protiv tuženih ZZ „Avala“ iz Pinosave, čiji je punomoćnik Igor Pavlović, advokat iz ... i Preduzeća „Nikom“ d.o.o. iz Belog Potoka, čiji je punomoćnik Predrag Jovanović, advokat iz ..., radi utvrđenja ništavosti ugovora, odlučujući o revizijama tužioca, prvotuženog i drugotuženog koje su izjavljene protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 1381/16 od 21.05.2019. godine, u sednici veća koja je održana dana 03.09.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 1381/16 od 21.05.2019. godine u stavu drugom izreke, tako što se žalba tužioca u tom delu odbija kao neosnovana, a presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu P broj 7076/12 od 22.09.2015. godine, u stavovima drugom, petom i osmom izreke potvrđuje.

ODBACUJE SE, kao nedozvoljena, revizija tužioca izjavljena protiv stava prvog izreke presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 1381/16 od 21.05.2019. godine.

OBAVEZUJE SE tužilac da na ime naknade troškova revizijskog postupka isplati prvotuženom i drugotuženom iznos od po 228.000,00 dinara, u roku od 15 dana.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Drugog osnovnog suda u Beogradu P broj 7076/12 od 22.09.2015. godine stavom prvim izreke, dozvoljeno je objektivno preinačenje tužbe po podnesku tužioca od 17.06.2015. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se utvrdi da je apsolutno ništav ugovor o kupoprodaji-prenosu prava korišćenja zaključen dana 31.08.2005. godine između prvotuženog ZZ „Avala“ iz Pinosave, kao davaoca prava na korišćenje i drugotuženog Preduzeća „Nikom“ d.o.o. iz Belog Potoka, kao primaoca prava korišćenja kat. parcele .../... u površini od 0.71.25 ha, upisano u LN ... KO ..., overen u Prvom opštinskom sudu pod Ov .../... dana 09.11.2006. godine, te da se utvrdi da nije pravno valjana uknjižba prava korišćenja u korist drugotuženog Preduzeća „Nikom“ d.o.o. i da se naloži njeno brisanje i uspostavljanje prava korišćenja u korist tužioca. Stavom trećim izreke, odbijen je tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se utvrdi da tužena ZZ „Avala“ iz Pinosave nije nosilac prava korišćenja na istoj parceli. Stavom četvrtim izreke, odbijen je tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se utvrdi da nije pravno valjana uknjižba prava korišćenja na kat. parceli .../... LN tadašnji broj ... KO ... u korist ZZ „Avala“ iz Pinosave i da se naloži Službi za katastar nepokretnosti brisanje prava korišćenja te parcele u korist tog nosioca. Stavom petim izreke, odbijen je tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se utvrdi da je tužilac titular prava korišćenja na kat. parceli .../... KO ..., te da se naloži Službi za katastar nepokretnosti brisanje prava korišćenja u korist tog nosioca. Stavom šestim izreke, odbijen je tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže drugotuženi da tužiocu preda u posed katastarsku parcelu .../... KO ..., oslobođenu od lica i stvari, u roku od 15 dana od dana prijema prepisa presude. Stavom sedmim izreke, odbijen je predlog za određivanje privremene mere, a stavom osmim tužilac je obavezan da tuženima solidarno isplati parnične troškove u iznosu od 318.925,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 1381/16 od 21.05.2019. godine stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu P broj 7076/12 od 22.09.2015. godine potvrđena u stavovima trećem, četvrtom, šestom i sedmom izreke. Stavom drugim izreke, preinačena je ista presuda u stavovima drugom, petom i osmom izreke, pa je stavom trećim izreke usvojen tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se utvrdi da je ništav ugovor o kupoprodaji-prenosu prava korišćenja na kat. parceli .../... u površini od 0.71.25 ha upisan u LN ... KO ..., zaključen između prvotužene ZZ „Avala“ iz Pinosave kao prenosioca i Preduzeća „Nikom“ d.o.o. iz Belog Potoka, kao prbavioca, Ov .../... od 09.09.2005. godine. Stavom trećim izreke, utvrđeno je da je Gradska opština Voždovac nosilac prava korišćenja na kat. parceli .../... KO ... u površini od 0.71.25 ha, što su tuženi dužni da priznaju i dozvole tužiocu da ovo pravo na osnovu presude upiše u javnoj knjizi, u roku od 15 dana od dana prijema prepisa presude. Stavom četvrtim izreke određeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, protiv stava prvog izreke u delu koji se odnosi na stavove četiri i šest izreke prvostepene presude, kao i protiv stava četvrtog izreke, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Reviziju je blagovremeno izjavio i prvotuženi protiv stava drugog, trećeg i četvrtog izreke iz svih zakonskih razloga.

Reviziju je blagovremeno izjavio i drugotuženi protiv stava drugog, trećeg i četvrtog izreke iz svih zakonom propisanih razloga.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu odredbe člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 sa izmenama i dopunama), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužioca nije dozvoljena, a da su revizije tuženih osnovane.

Tužilac je reviziju izjavio protiv stava prvog izreke pobijane drugostepene odluke, u delu koji se odnosi na stavove četiri i šest izreke prvostepene presude kao i protiv stava četvrtog izreke, odnosno rešenja o troškovima postupka.

Odredbom člana 403. stav 3. ZPP, propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijenog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Ukupna vrednost predmeta spora je u tužbi podnetoj dana 27.12.2007. godine, označena na iznos od 2.950.000,00 dinara, a revizijom tužioca se pobija samo odluka u delu kojim je pravnosnažno odlučeno o stavovima četiri i šest prvostepene odluke. Vrednost spora za sve postavljene tužbene zahteve je 2.950.000,00 dinara, odnosno 36.056,44 evra, prema kursu evra na dan ponošenja tužbe, tako da iznos pobijenog dela očigledno ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe, zbog čega revizija tužioca nije dozvoljena na osnovu odredbe člana 403. stav 3. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, katastarska parcela broj .../..., prilikom obnove zemljišnih knjiga, 1946. godine, uknjižena je kao pravo vlasništva FNRJ, potom 1949. godine pravo vlasništva je uknjiženo u korist Mesnog odbora u Belom Potoku, od 30.01.1997. godine ova parcela je uknjižena kao državna svojina, pravo vlasništva RS. Stupanjem na snagu Katastra nepokretnosti za KO Beli Potok, 2004. godine, katastarska parcela .../... upisana je u LN broj ... i uknjižena u korist Opštine Voždovac u obimu 1/1. Spiskom promena 24/05 parcela koja je predmet spora upisana je u LN ... i uknjiženo je pravo korišćenja u korist ZZ „Avala“ u obimu 1/1, na osnovu rešenja Opštine Voždovac broj .../... od 02.10.1962. godine, kojim je katastarska parcela .../..., njiva površine 7125m2 oduzeta iz poseda ranijih sopstvenika i dodeljena na trajno korišćenje prvotuženom, koji je isplatio novčanu naknadu na račun Opštine Voždovac. Dana 15.11.1995. godine Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede je dalo saglasnost prvotuženoj ZZ „Avala“ da može da zaključi pravne poslove sa fizičkim i pravnim licima radi zaštite ekonomskih interesa. Spiskom promena 40/06, u LN ... sa pravom korišćenja ove parcele upisano je preduzeće „Nikom“ d.o.o, na osnovu rešenja Odeljenja za imovinsko-pravne poslove Opšine Voždovac 463-4/2005 od 07.08.2005. godine kojim je utvrđeno pravo korišćenja na neizgrađenom ostalom građevinskom zemljištu za predmetnu parcelu u korist ZZ „Avala“, sa konstatacijom da je pravo korišćenja u prometu i Ugovora o kupoprodaji-prenosu prava korišćenja Ov broj ../... od 09.09.2005. godine, kojim je konstatovano da je davalac prava na korišćenje prvotuženi, primaocu prava na korišćenje, drugotuženom, dozvolio upis u javnu knjigu. U momentu zaključenja ovog ugovora u KO Beli Potok je kao nosilac prava korišćenja na ovoj katastarskoj parceli bila upisana ZZ „Avala“, prvotužena u ovoj parnici.

Odlučujući o tužbenom zahtevu za utvrđenje ništavosti Ugovora o kupoprodaji-prenosu prava korišćenja kat. parcele .../... površine od 7125 m2 upisane u LN ... KO ..., koji je overen u Prvom opštinskom sudu pod Ov broj .../... od 09.09.2005. godine, a koji je zaključen dana 31.08.2005. godine, između prvotuženog ZZ „Avala“ iz Pinosave, kao davaoca prava korišćenja i drugotuženog preduzeća „Nikom“ d.o.o. iz Belog Potoka, kao primaoca prava korišćenja, te da nije pravno valjana uknjižba prava korišćenja u korist drugotuženog, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev sa obrazloženjem da je prvotužena, nosilac prava korišćenja na kat. parceli koja je predmet spora, sa drugotuženim zaključila i overila ugovor čija se ništavost traži postavljenim tužbenim zahtevom, te da je prenos ovog prava izvršen na osnovu overe ugovora i rešenja donetog od strane tužioca br. 463-4/2005 od 07.08.2005. godine, kojim je prvotuženom utvrđeno pravo korišćenja ove katastarske parcele sa konstatcijom da je ista u prometu, shodno članu 84. Zakona o planiranju i izgradnji.

Drugostepeni sud je pobijanu presudu u ovom delu preinačio, sa obrazloženjem da je predmet osporenog ugovora gradsko građevinsko zemljište u državnoj svojini koje je uknjiženom korisniku dodeljeno aktom opštine, iz fonda opštenarodne imovine, da je parcela koja je predmet spora 1946. godine bila u državnoj svojini i nije bila pod udarom Zakona o nacionalizaciji, a Odluka o određivanju cele KO Beli Potok za gradsko građevinsko zemljište od 25.04.1962. godine, nije imala uticaja na njen svojinski režim, jer pravo korišćenja na zemljištu stečenom aktom državnog organa nije moglo da bude u prometu. Tek donošenjem Zakona o planiranju i izgradnji i to članom 83. i 84. u promet je moglo da se stavi pravo korišćenja na gradskom građevinskom zemljištu, koje je u državnu svojinu prešlo nacionalizacijom i to od strane lica koja su do nacionalizacije bili vlasnici, ili od strane njihovih sledbenika, a pravo korišćenja na zemljištu stečenom aktom državnog organa nije moglo da bude u prometu, te Odluka opštine o utvrđivanju prava korišćenja u korist lica kome je zemljište dodeljeno aktom državnog organa, nije mogla da osnaži nedozvoljen promet. Kako je predmet osporenog ugovora pravo na državnom gradskom građevinskom zemljištu, koje nije moglo da bude u prometu, to je, prema nalaženju drugostepenog suda, ugovor tuženih ništav, prema odredbi člana 103. stav 1. u vezi člana 47. i 49. ZOO.

Međutim, odredbom člana 84. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ broj 47/2003) propisano je da na neizgrađenom ostalom građevinskom zemljištu u državnoj svojini pravo korišćenja ima raniji sopstvenik, zakonski naslednik, kao i lica kome je raniji sopstvenik preneo pravo korišćenja u skladu sa zakonom (stav 1.). Ranijim sopstvenikom iz stava 1. ovog člana smatra se lice koje po važećim propisima bilo njegov sopstvenik na dan stupanja na snagu Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta („Službeni list FNRJ“, broj 52/58, 3/59, 24/59, 24/61) Zakona o određivanju građevinskog zemljišta u gradovima i naseljima gradskog karaktera („Službeni list SFRJ“ broj 5/68) odnosno Zakona o određivanju građevinskog zemljišta u gradovima i naseljima gradskog karaktera („Službeni list SRS“ broj 32/68, 17/69, 29/69, 19/71, 16/72, 24/73 i 39/73) (stav 2.). Po zahtevu za utvrđenje prava iz stava jedan ovog člana rešenje donosi nadležna opštinska uprava (stav 3). Pravo korišćenja iz stava 1. ovog člana je u prometu (stav 4). Overa ugovora o prometu prava korišćenja vrši se na osnovu pravnosnažnog rešenja iz stava 3. ovog člana (stav 5.).

Prvotuženom ZZ „Avala“ je pravo korišćenja utvrđeno rešenjem tužioca od 07.08.2005. godine, u konstataciju da je pravo korišćenja u prometu, posle čega je prvotuženi sa drugotuženim zaključio ugovor koji je predmet spora.

Suprotno stanovištu drugostepenog suda, sporni ugovor nije ništav i proizvodi pravno dejstvo, jer predmet ugovora nije nedopušten u smislu člana 47. Zakona o obligacionim odnosima. Ovo stoga što je prvotuženom pravo korišćenja na neizgrađenom ostalom građevinskom zemljištu katastarskoj parceli .../... u površini od 7125 m2 KO ..., utvrđeno rešenjem tužioca – Odeljenja za imovinsko-pravne poslove Opštine Voždovac broj 463-4/2005 od 07.08.2005. godine, koje je doneto na osnovu odredbe člana 84. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ broj 47/2003) i kojim je konstatovano da je pravo korišćenja iz stava 1. ovog rešenja u prometu, a po izvršenoj promeni u katastru Spiskom promena 24/05, na parceli koja je predmet spora u LN 108 uknjiženo je pravo korišćenja u korist ZZ „Avala“ u obimu 1/1.

Ugovor koji je predmet spora, Ugovor o kupoprodaji-prednosu prava korišćenja zaključenog između prvo i drugotuženog od 31.08.2005. godine, upravo je zaključen pošto je pravo korišćenja prvotuženog utvrđeno na osnovu rešenja tužioca donetog na osnovu odredbe člana 84. stav 4. Zakona o planiranju i izgradnji. Ovaj ugovor nema druge formalne niti materijalne nedostatke koji bi ga činili ništavim. Tužilac je u konkretnom slučaju, utvrdio pravo korišćenja prvotuženom, uz konstataciju da je to pravo u prometu, s pozivom na odredbu člana 84. stav 4. Zakona o planiranju i izgradnji.

Dakle, drugostepeni sud je pogrešno zaključio da ugovor koji je predmet spora je ništav, navodeći da katastarska parcela koja je predmet spora nije u prometu, te da nedozvoljen promet nije moglo da osnaži ni Odluka o određivanju cele KO Beli Potok za gradsko građevinsko zemljište od 25.04.1962. godine, odnosno ta odluka nije imala uticaja na njen svojinski režim, kao ni odluka Opštine o utvrđivanju prava u korist lica kome je zemljište dodeljeno aktom državnog organa, kao u konkretnom slučaju. Međutim, rešenje Odeljenja za imovinsko-pravne poslove Opštine Voždovac od 07.08.2005. godine kojim je prvotuženom utvrđeno pravo korišćenja na neizgrađenom ostalom građevinskom zemljištu i to katastarskoj parceli koja je predmet spora doneto je na osnovu člana 84. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ broj 47/03), a ugovor koji je predmet spora je zaključen 31.08.2005. godine, znači nakon što je prvotuženom utvrđeno pravo korišćenja na ovoj katastarskoj parceli i dozvljen promet odlukom tužioca.

Sa iznetih razloga, saglasno odredbi člana 416. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Pravilna je i odluka o troškovima postupka jer je doneta na osnovu člana 150. i 155. ZPP.

Odluka o troškovima postupka po reviziji doneta je na osnovu odredbe člana 165. ZPP, a prvotuženom i drugotuženom koji su uspeli u postupku je dosuđen iznos od po 228.000,00 dinara i to na ime nagrade advokatima prvo i drugotuženog za sastav revizije od po 33.000,00 dinara, kao i sudskih taksi na reviziju i odluku po reviziji u iznosu od po 97.500,00.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić