U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Marine Milanović, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez, Vesne Stanković, Katarine Manojlović Andrić i Gordane Džakula, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužilje AA iz ..., čiji su punomoćnici Zvjezdana Srđenović i Dušan Trninić, advokati iz ..., protiv tužene Škole za osnovno i srednje obrazovanje „Milan Petrović“ iz Novog Sada, čiji je zastupnik Pravobranilaštvo Autonomne pokrajine Vojvodine iz Novog Sada, radi isplate, odlučujući o reviziji tužene, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2917/22 od 07.07.2022. godine, u sednici veća održanoj 12.01.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužene, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2917/22 od 07.07.2022. godine.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2917/22 od 07.07.2022. godine i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1896/2021 od 13.04.2022. godine, tako što se ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje da se obaveže tužena da isplati tužilji i to:

1. na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 30.143,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom i to:

- za maj 2018. godine, iznos od 3.680,25 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.06.2018. godine do isplate,

- za jun 2018. godine, iznos od 3.680,25 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.07.2018. godine do isplate,

- za jul 2018. godine, iznos od 3.855,50 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.08.2018. godine do isplate,

- za avgust 2018. godine, iznos od 4.030,75 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.09.2018. godine do isplate,

- za septembar 2018. godinu, iznos od 3.505,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.10.2018. godine do isplate,

- za oktobar 2018. godine, iznos od 4.030,75 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.11.2018. godine do isplate,

- za novembar 2018. godine, iznos od 3.680,85 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.12.2018. godine do isplate,

- za decembar 2018. godine, iznos od 3.680,25 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.01.2019. godine do isplate,

2. na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 16.683,34 dinara, sa zakonskom zateznom kamataom i to:

- za maj 2018. godine, iznos od 2.192,67 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.06.2018. godine do isplate,

- za jun 2018. godine, iznos od 2.002,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.07.2018. godine do isplate,

- za jul 2018. godine, iznos od 2.097,33 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.08.2018. godine do isplate,

- za avgust 2018. godine, iznos od 2.192,67 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.09.2018. godine do isplate,

- za septembar 2018. godine, iznos od 1.906,67 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.10.2018. godine do isplate,

- za oktobar 2018. godine, iznos od 2.192,67 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.11.2018. godine do isplate,

- za novembar 2018. godine, iznos od 2.097,33 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.12.2018. godine do isplate,

- za decembar 2018. godine, iznos od 2.002,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 21.01.2019. godine do isplate, i zahtev da se obaveže tužena da isplati tužilji na ime troškova parničnog postupka iznos od 62.546,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

OBAVEZUJE SE tužilja da isplati tuženoj na ime troškova parničnog postupka iznos od 54.000,00 dinara, u roku od osam dana od dana prijema prepisa ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2917/22 od 07.07.2022. godine, odbijena je žalba tužene i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1896/21 od 13.04.2022. godine, kojom je usvojen tužbeni zahtev tužilje (stav prvi izreke prvostepene presude) i obavezana tužena da isplati tužilji i to: 1. na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 30.143,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na određene pojedinačne mesečne iznose i 2. na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 16.683,34 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na određene pojedinačne mesečne iznose, u roku od 8 dana pod pretnjom prinudnog izvršenja (sve bliže određeno u stavu drugom izreke). Obavezana je tužena da isplati tužilji na ime troškova parničnog postupka iznos od 62.546,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate, u roku od 8 dana pod pretnjom prinudnog izvršenja.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila posebnu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj u smislu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 18/20).

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene, radi ujednačavanja sudske prakse o pravu zaposlenih u školama na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. ZPP pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu kod tužene i u spornom periodu od maja do decembra 2018. godine, obavljala je poslove radnog mesta ..., za koje je bio utvrđen koeficijent za obračun i isplatu plate od 6,30. U spornom periodu tužena je obračunavala i isplaćivala tužilji osnovnu platu, odnosno zaradu, tako što je osnovicu koju objavljuje Vlada Republike Srbije i koja je bila u primeni (čija visina nije bila sporna među strankama) množila sa koeficijentom radnog mesta tužilje, a koji metod obračuna plate zaposlenih je u primeni kod tužene od početka primene Zakona o platama u državnim organima i javnim službama iz 2001. godine. Ugovorena osnovna neto plata tužilje koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plate i utvrđenih koeficijenata za obračun i isplatu plata, za puno radno vreme i ostvareni standardni radni učinak, bila je manja od minimalne neto zarade, te je tužena prilikom obračuna osnovne plate tužilji vršila dopunu osnovne plate, uvećane za minuli rad, to jest njenu korekciju do propisane minimalne neto zarade. Pritom, tužena u obračunskim listama tužilje nije iskazala troškove za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, kao posebnu obračunsku stavku. Visina naknade troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora utvrđena je veštačenjem od strane veštaka ekonomsko-finansijske struke, spram prisustva na radu tužilje i u odnosu na najpovoljnije parametre u uporedno važećim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbeni zahtev tužilje i obavezali tuženu da isplati tužilji na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za sporni period, iznose utvrđene veštačenjem, sa kamatom, jer su zaključili da u iznosu minimalne zarade nije sadržana naknada predmetnih troškova, s obzirom da kako je obračunata i isplaćena osnovna neto plata uvećana za minuli rad tužilje posle dopune, tj. korekcije bila jednaka propisanoj minimalnoj neto zaradi, to tužilji u spornom periodu nije obračunata i isplaćena naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora kroz koeficijent radnog mesta.

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda, stanovište nižestepenih sudova je zasnovano na pogrešnoj primeni materijalnog prava, zbog čega su preinačene drugostepena i prvostepena presuda i odbijen tužbeni zahtev tužilje.

Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik RS“, br. 88/2017... 129/2021), u odredbi člana 187. stav 3. propisuje da se na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. istog Zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana Zakona, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, br. 21/15 i 99/20), u odredbi člana 20. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa Zakonom (stav 1.), a ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata, za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak, niža od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na napred opisan način, isplaćuje se u visini minimalne zarade (stav 2.).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 75/14), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. te odredbe Zakona, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2 tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“ broj 44/01, sa izmenama i dopunama), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave.

U konkretnoj situaciji tužilja je zaposlena kod tužene i na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada dodataka na osnovu rada, primenjuju se propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom polažaj, pravo, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon (Zakon o platama u državnim organima i javnim službama) propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, to ta odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“ broj 21/05) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a to pravo nije predviđao ni prethodni važeći Posebni kolektivni ugovor („Službeni glasnik RS“ broj 12/09). Stoga, na osnovu navedenih propisa, proizilazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, zbog čega ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje sadržan bilo u opštem, bilo u posebnom aktu. To znači, da tužilji ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, s obzirom na to da su te naknade sadržane u koeficijentima njene plate, pa to što je tužilji u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada, nema uticaja na drugačije odlučivanje.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbe člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu drugom izreke.

Polazeći od uspeha u ovom postupku i traženih troškova na ime zastupanja od strane pravobranioca, obavezana je tužilja da isplati tuženoj na ime troškova parničnog postupka iznos od 54.000,00 dinara (na ime odgovora na tužbu i jednog obrazloženog podneska iznos od po 9.000,00 dinara i na ime sastava žalbe i revizije iznos od po 18.000,00 dinara, prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata - „Službeni glasnik RS“ br. 121/12 ... 14/21), a na osnovu člana 153. i 154. ZPP.

Tuženoj nije dosuđena naknada na ime sudskih taksi, jer zahtev za naknadu istih nije opredeljen u skladu sa odredbom člana 163. stav 2. ZPP.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbe člana 165. stav 2. ZPP odlučio kao stavu trećem izreke.

Predsednik veća - sudija

Marina Milanović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić