O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 4114/21 od 09.02.2022. godine, stavom prvim izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev i obavezana tužena da tužilji na ime ostvarenog, a nezakonito umanjenog iznos plate po osnovu Zakon o privremenom uređenju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja zaposlenih kod korisnika javnih sredstava, isplati za period od novembra 2016. godine do decembra 2019. godine pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospeća svakog iznosa do konačne isplate, sve bliže navedeno u tom stavu izreke. Stavom drugim izreke odbijen je tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se obaveže tužena da joj na ime ostvarenog, a nezakonito umanjenog iznos plate po osnovu Zakon o privremenom uređenju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja zaposlenih kod korisnika javnih sredstava, isplati za period od januara 2016. godine do oktobra 2016. godine pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospeća svakog iznosa do konačne isplate, sve bliže navedeno u tom stavu izreke. Stavom trećim izreke obavezana je tužena da u ime i za račun tužilje na dosuđene iznose iz stava prvog izreke, uplati Fondu PIO, Filijala Beograd, doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje po stopi koja bude važila na dan uplate doprinosa. Stavom četvrtim izreke obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 92.850,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1674/22 od 17.06.2022. godine, odbijena je žalba tužene i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom trećem i četvrtom izreke i odbijeni su zahtevi tužene i tužilje za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju.

Po oceni Vrhovnog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene, radi ujednačavanja sudske prakse, imajući u vidu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženu u presudama Vrhovnog kasacionog suda, pa je na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20) odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u utuženom periodu bila zaposlena kod tužene kao civilno lice u službi Vojske Srbije i u VU „Dedinje“ na radnom mestu ... u ... DOM VS u Beogradu. Nalazom i mišljenjem sudskog veštaka utvrđena je visina potraživanja tužilje za sporni period na ime umanjenja zarade u smislu odredbi Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja zaposlenih kod korisnika javnih sredstava.

Imajući u vidu utvrđeno činjenično stanje nižestepeni sudovi su zaključili da je tužbeni zahtev za isplatu naknade za period od novembra 2016. godine do decembra 2019. godine osnovan, smatrajući da se odredbe Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja zaposlenih kod korisnika javnih sredstava ne mogu primeniti kod tuženog, koji nije korisnik javnih sredstava, s obzirom da posluje po dohodovnom principu, zbog čega nije postojao osnov za umanjenje zarada u smislu odredbe člana 2. Zakona o budžetskom sisitemu i člana 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja zaposlenih kod korisnika javnih sredstava, dok je u preostalom delu zahtev tužilje za period od 01.01.2015. godine do 17.02.2017. godine odbio kao neosnovan, zbog zastarelosti potraživanja, u smislu odredbe člana 196. Zakona o radu.

Po oceni Vrhovnog suda stanovište nižestepenih sudova je zasnovano na pogrešnoj primeni materijalnog prava u delu kojim je tužbeni zahtev usvojen.

Prema odredbama Zakona o Vojsci Srbije kojima se uređuje i organizacija Vojske Srbije, Vojska Srbije se organizuje u komande, jedinice i ustanove. Članom 195. tog Zakona predviđeno je da uslove, način i postupak transformacije vojnih ustanova koje obavljaju proizvodnu i uslužnu delatnost, odnosno posluju po principu sticanja i raspodele dobiti i prava i obaveze civilnih lica na službi u Vojsci Srbije zaposlenih u tim ustanovama do završetka transformacije urediće Vlada. Iz te odredbe proizlazi da vojne ustanove obavljaju proizvodnu i uslužnu delatnost, odnosno poslove po principu sticanja i raspodele dobiti. Vlada Republike Srbije je na osnovu navedene odredbe, donela Uredbu o transformaciji vojnih ustanova koje obavljaju proizvodnu i uslužnu delatnost po principu sticanja i raspodele dobiti i o pravima i obavezama civilnih lica na službi u Vojsci Srbije zaposlenih u tim ustanovama( „Službeni glasnik RS“ br. 58/2008. ....10/2013). Vojne ustanove koje obavljaju proizvodnu i uslužnu delatnost, odnosno posluju po principu sticanja i raspodele dobiti mogu se transformisati u vojne ustanove koje su organizaciono i funkcionalno vezane za Ministarstvo odbrane, što je ovde tužena. Ministar odbrane urediće način rada, poslovanja i upravljanja tim ustanovama i odrediće vojne ustanove koje mogu steći status pravnog lica.

Prema odredbi člana 104. Zakona o odbrani („Sl. glasnik RS“ br. 116/07...36/2018), sredstava za funkcionisanje Vojske Srbije obezbeđuje Ministarstvo odbrane u okviru budžeta Republike Srbije, Ministarstvo odbrane može da ostvaruje dopunska sredstva pružanjem usluga u skladu sa zakonom i drugim propisima, ministar odbrane u okviru odobrenih aproprijacija vrši raspored novčanih sredstava ustanovama koje su organizaciono i funkcionalno vezane za Ministarstvo odbrane, a posebnim propisom uređuje materijalno i finansijsko poslovanje budžetskih korisnika.

Zakonom o budžetskom sistemu („Sl. glasnik RS“ br. 54/09 sa izmenama i dopunama), predviđeno je da su korisnici javnih sredstava direktni i indirektni korisnici budžetskih sredstava, a indirektni korisnici budžetskih sredstava su i ustanove osnovane od strane Republike Srbije, nad kojima osnivač preko direktnih korisnika budžetskih sredstava vrši zakonom utvrđena prava u pogledu upravljanja i finansiranja (član 2. stav 1. tačka 5. i 8. ). Prema odredbi iz člana 2. stav 1. tačka 14. tog zakona, javni prihodi su svi prihodi koje ostvaruju korisnici budžetskih sredstava. Aproprijacija je od strane Narodne skupštine, Zakonom o budžetu Republike Srbije, dato ovlašćenje Vladi za trošenje javnih sredstava do određenog iznosa i za određene namene za budžetsku godinu, a aproprijacija za indirektne korisnike budžetskih sredstava se iskazuju zbirno po vrstama indirektnih korisnika i namenama sredstava u okviru razdela direktnog korisnika koji je u budžetskom smislu odgovoran za te indirektne korisnike budžetskih sredstava (član 2. stav 1. tačka 31).

Prema navedenoj odredbi člana 2. stav 1. tačka 8. Zakona o budžetskom sistemu osnivač, u ovom slučaju Vlada Republike Srbije, preko direktnog korisnika budžetskih sredstava vrši zakonom utvrđena prava u pogledu upravljanja i finansiranja ustanova, kao indirektnih korisnika budžetskih sredstava, što je i tužena. Prema tome, na tuženu se odnosi Zakon o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja zaposlenih kod korisnika javnih sredstava, jer je tužena korisnik javnih sredstava, zbog čega je tužilji i umanjena zarada primenom odredbi navedenog Zakona, pa tužilja nema pravo na naknadu razlike, odnosno umanjene zarade za sporni period.

Iz izloženih razloga, primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Tužena je uspela u revizijskom postupku, pa joj na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. ZPP pripadaju troškovi celokupnog postupka u iznosu od 36.000,00 dinara, i to za sastav odgovora na tužbu u iznosu od 9.000,00 dinara i za sastav revizije u iznosu od 27.000,00 dinara, prema važećoj Advokatskoj tarifi. Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu trećem izreke presude.

Odbijen je zahtev tužilje za naknadu troškova za sastav odgovora na reviziju, budući da sastav odgovora na reviziju ne predstavlja potreban trošak radi vođenja parnice u smislu člana 154. stav 1. ZPP, zbog čega je na osnovu člana 165. ZPP, odlučeno kao u stavu četvrtom izreke presude.

Predsednik veća - sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić