Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu odredbi članova 403. stav 3. i 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 10/23), i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, kat.parcela broj .., livada šeste klase površine 59a 89 m2, je pre propisa o nacionalizaciji bila upisana u posedovni list broj .. k.o ..., kao vlasništvo BB. Deo ove parcele površine 29 ari otpisan je 1953. godine u posedovni list broj .., na poljoprivredni zemljišni fond. Na osnovu ugovora overenog kod Sreskog suda u Čajetini O.br. 335/62 preostali deo ove parcele u površini od 30 a 89 m2 upisan je u posedovni list .. na VV, nakon čije smrti 1995. godine su ovaj deo nasledile GG i DD, na ravne delove. Iza toga, u toku 2002. godine u Katastru nepokretnosti izvršeno je spajanje posedovnih listova za ovu parcelu površine 59 a 39 m2, te je upisana susvojina društvene svojine, Skupštine Opštine Čajetine na 2845/5935 delova, GG na 1545/5935 delova i DD na 1544/5935 delova. Otac tužioca je umro 2003. godine. U toku 2012. godine izvršeno je smanjenje površine ove katastarske parcele na 58 a 54 m2. Ugovorom o trampi koji je zaključen 09.07.2021. godine tužilac je ustupio GG i DD parcelu .. njiva sedme klase od 26 a 10 m2, a one su mu zauzvrat ustupile svoje suvlasničke delove na spornoj parceli broj .. . Nakon sprovođenja ovog ugovora u javnoj evidenciji Republičkog geodetskog zavoda, Službe za katastar nepokretnosti koja je u međuvremenu postala pravna evidencija, na parceli br. .. površine 58 a 54 m2, kao suvlasnici upisani su tužilac na 3089/5935 delova, a javna svojina Republike Srbije sa pravom korišćenja Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede na 2846/5935 delova. Pravni prethodnici tužioca, odnosno GG i DD su sedamdesetih godina prošlog veka postigli i izvršili usmeni sporazum o zameni nepokretnosti, koja je pravno realizovana zaključenjem ugovora o trampi 2021. godine. Severni deo sporne parcele u površini od 205 m2 zauzet je izgradnjom i nasipanjem lokalnog puta. Severoistočni deo parcele je u površini od 2 m2 zauzet objektom sagrađenim na susednoj kat.parceli u vlasništvu trećeg lica br. ..., pri čemu je ovaj objekat sa južne strane ograđen drvenom ogradom koja zauzima 4 m2 sporne parcele. Slobodan deo ove parcele je 56 a 45 m2.

Nižestepeni sudovi nalaze da je tužilac po pravnom osnovu održaja stekao pravo svojine na suvlasničkom udelu koji je upisan kao javna svojina tužene Republike Srbije, pošto je 04.07.1996. godine prestala zabrana sticanja svojine po pravnom osnovu održaja na stvarima u društvenoj svojini, a nakon tog vremena do podnošenja tužbe 12.08.2021. godine protekao je zakonom propisani rok od dvadeset godina. Odluku zasnivaju na odredbama člana 28. stavova 2. i 4, člana 30. stavova 1. i 2. i člana 72. stavova 2. i 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Drugostepeni sud utvrđenu činjenicu da je tužilac u vreme sprovođenja ostavinskog postupka iza pokojnog oca 2003. godine imao znanja da sporna parcela u bilo kom delu nije očevo vlasništvo nalazi bez uticaja na savesnost državine, pošto tužena nije pružila dokaze kako je ona stekla odgovarajuće pravo na predmetnoj parceli.

Osnovano se revizijom ukazuje da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo kada su usvojili postavljeni tužbeni zahtev.

Odredbom člana 72. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa propisano je da je državina savesna ako držalac ne zna ili ne može znati da stvar koju drži nije njegova. Odredbom stava 3. tog člana zakona propisano je da se savesnost državine pretpostavlja.

Odredbom člana 28. stav 4. navedenog zakona propisano je da savestan držalac nepokretne stvari, na koju drugi ima pravo svojine stiče pravo svojine na tu stvar održajem protekom dvadeset godina.

Iz utvrđenih činjenica proizilazi da je pravni prethodnik GG i DD – VV 1962. godine na osnovu overenog ugovora stekao pravo svojine na delu parcele br. .. u površini od 30 a 89 m2. Preostali deo ove parcele površine 29 ari je od 1953. godine, kada je prenet u poljoprivredni zemljišni fond, bio u državnoj, odnosno društvenoj svojini. U vreme podržavljenja dela parcele njen vlasnik je bilo treće lice – BB. Pravni prethodnici tužioca su po usmenom sporazumu sa VV koristili parcelu br. .., počev od sedamdesetih godina prošlog veka. Ova parcela faktički predstavlja javni put u površini od 205 m, dok je površina od 6 m2 zauzeta ogradom i objektom vlasnika susedne parcele. Preostali dao je slobodan. Usmeni sporazum o zameni zemljišta pravno je realizovan 2021. godine, a predmet tog ugovora su parcela koju je tužilac nasledio od oca površine 26 a 10 m2 i suvlasnička pripadnost na spornoj parceli koje su nasledile GG i DD u površini od 30 a 89 m2. Na osnovu ugovora o zameni tužilac je upisan kao suvlasnik parcele u površini od 30 a 89 m2, a preostali deo površine od 28 a 46 m2 u javnoj svojini Republike Srbije je predmet ove parnice.

Iz navedenih činjenica nesumnjivo proizilazi da je oborena zakonska pretpostavka savesnosti državine tužioca. Naime, VV pre 1962. godine nije bio vlasnik parcele br. .. KO ... u bilo kom delu. Ova parcela je od 1953. godine u površini od 30 a 89 m2 bila u privatnoj svojini, a u preostalom delu je podržavljena. Pravni prethodnik tužioca je VV po usmenom sporazumu o trampi koji je zaključen sedamdesetih godina prošlog veka ustupio svoju parcelu od 26 ari, pa nije logično da je on verovao da od suvlasnika zauzvrat dobija površinu cele katastarske parcele od 59a 36m2, zanemarujući upisano pravo svojine države u katastru nepokretnosti. Tužilac nije pružio dokaze da su pravni prethodnici VV do realizovane zamene po ugovoru zaključenom 19.07.2021. godine bilo kada pokušali da ostvare, odnosno ishodovali utvrđenje prava svojine na spornoj površini zemljišta u javnoj svojini Republike Srbije.

Stoga, kada je tužilac nakon smrti oca 2003. godine nasledio parcelu koja je data u zamenu sedamdesetih godina VV, a sadržina zaključenog ugovora o zameni 19.07.2021. godine ne potvrđuje navod tužioca da je predmet zamene bila i sporna površina od 28 a 46 m2, koja se u prirodi delom koristi kao javni put, a delom je u okviru tuđeg dvorišta, nesumnjivo je da je tužilac znao, odnosno da je prema objektivnim okolnostima mogao znati da sporni deo nepokretnosti nije njegov.

Činjenica da su pravni prethodnici tužioca i tužilac bili u posedu i spornog dela nepokretnosti, na kojoj tužilac zasniva postavljeni zahtev, ne vodi sticanju prava svojine, pošto je po odredbi člana 32. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa isključeno sticanje prava svojine na nepokretnosti okupacijom.

Tužena je u celosti uspela u sporu, pa je na osnovu odredbi članova 165. stav 2, 153. stav 1, 154. i 162. ZPP odlučeno o troškovima celog postupka. Troškovi su obračunati u okviru opredeljenog zahteva, prema važećoj Advokatskoj tarifi. Dosuđeni iznos od 321.000,00 dinara sastoji se od nagrade za sastav odgovora na tužbu i jednog obrazloženog podneska od po 22.500,00 dinara, zastupanja na 4 održana ročišta po 24.000,00 dinara, za sastav 2 žalbe po 45.000,00 dinara i revizije od 90.000,00 dinara.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno kao u izreci

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković