O b r a z l o ž e nj e

Presudom Privrednog suda u Beogradu P 1812/2018 od 06.12.2023. godine utvrđeno je osnovanim potraživanje tužioca prema tuženom u iznosu od 27.943.725.526,11 dinara od čega na ime glavnice u iznosu od 15.184.781.884,83 dinara i na ime zatezne kamate u iznosu od 12.758.943.641,28 dinara, sa zateznom kamatom na iznos od 15.184.781.884,83 dinara počev od 19.03.2016. godine pa do isplate. U stavu drugom odbijen je, kao neosnovan, tužbeni zahtev da se utvrdi osnovanim potraživanje tužioca u iznosu od 1.532.331.006,23 dinara, a u stavu trećem je obavezan tuženi da tužiocu na ime troškova postupka isplati iznos od 856.309,00 dinara sa zateznom kamatom od izvršnosti pa do isplate, u roku od 15 dana po prijemu prepisa presude.

Presudom Privrednog apelacionog suda Pž 2966/24 od 25.09.2024. godine, odbijene su žalbe tužioca, tuženog i umešača kao neosnovane i potvrđena presuda Privrednog suda u Beogradu P 1812/2018 od 06.12.2023. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno, preko punomoćnika advokata, uložio reviziju zbog bitne povrede parničnog postupka iz člana 374. stav 1. Zakona o parničnom postupku i zbog pogrešne primene materijalnog prava. U smislu obrazloženih žalbenih navoda predlaže da se revizija usvoji, presuda ukine ili preinači i da se obaveže tužilac da tuženom plati srazmerni deo troškova.

Tužilac je podneo odgovor na reviziju kojim osporava osnovanost revizijskih razloga i tačnost revizijskih navoda pa predlaže da se revizija, kao neosnovana, odbije.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u granicama određenim odredbom člana 408. Zakona o parničnom postupku Vrhovi sud nalazi da je revizija tuženog delimično osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nije učinjena apsolutno bitna povreda iz odredbe člana 374. stav 2. Zakona o parničnom postupku na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti. Navod revizije da je drugostepena presuda zahvaćena bitnom povredom iz odredbe člana 374. stav 1. Zakona o parničnom postupku je paušalan i neobrazložen, odnosno za isti nisu dati bilo kakvi razlozi. Otuda je i neosnovan. Revidnet ističe da je obrazloženje protivrečno odluci čime ukazuje na bitnu povredu iz člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku. Međutim, navedena povreda ne predstavlja dozvoljen revizijski razlog. Razlozi za izjavljivanje revizije su restriktivni i propisani u odredbi člana 407. Zakona o parničnom postupku. Otuda Vrhovni sud nije ovlašćen da ceni, pa nije ni cenio, navod kojim se ukazuje na apsolutno bitnu povredu iz odredbe člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku.

Prema činjeničnom utvrđenju nižestepenih sudova rešenjem Privrednog suda u Beogradu St. 72/15 od 18.03.2016. godine otvoren je postupak stečaja nad tuženim. Kompanija „Generaleksport“ DP Beograd je kao osnivač odnosno član tuženog preduzeća, dana 28.10.1999. godine, povećala svoj osnivački ulog prenosom vlasništva nad građevinskim objektima sa pripadajućom opremom, avionima i osnivačkim ulogom u preduzeću ''Jugoturs'', u ukupnoj vrednosti od 4.026.197.628,00 dinara. Dalje je utvrđeno da tužilac ima potraživanje prema Kompaniji „Generaleksport“ DP Beograd po više pravnih osnova. Obzirom da je Kompanija „Generaleksport“ DP Beograd Odlukom o povećanju udela prenela, kao nenovčani ulog, na tuženog kapital u vrednosti od 4.064.965.229,72 dinara, na koji način je njen kapital smanjen za 98,61%, to je tužilac u postupku stečaja nad tuženim, kao licem na koga je preneta imovinska celina, prijavio svoja potraživanje prema tuženom kao solidarnom dužniku. Dakle, odgovornost tuženog zasnovao je na odredbi člana 452. Zakona o obligacionim odnosima, odnosno prenosu imovinske celine. Utvrđujući da na tuženog jeste preneta imovinska celina Kompanije „Generaleksport“ DP iz Beograda u visini od 4.026.197.628,00 dinara, što je činilo 98,61% ukupnog kapitala prenosioca, nižestepeni sudovi zaključuju da tuženi odgovara za obaveze prenosioca te da je osnovano tužiočevo potraživanje u iznosu od 27.943.725.526,11 dinara, od čega se na glavnicu odnosi 15,184.781.884,83 dinara, na kamatu do otvaranja stečaja iznos od 12.758.943.641,28 dinara, kao i da tužilac na iznos glavnog duga ima pravo na kamatu od otvaranja stečaja. Nižestepeni sudovi, obrazlažu da je prenosom imovinske celine tuženom omogućeno dalje sticanje dobiti pa da je odgovoran za ukupno potraživanje tužioca prema osnivaču.

Vrhovni sud nalazi da su odluke nižestepenih sudova delom zasnovane na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Prema odredbi člana 452. stav 1. koja nosi naziv ''pristupanje dugu u slučaju primanja neke imovinske celine'', lice na koje pređe na osnovu ugovora neka imovinska celina fizičkog ili pravnog lica, ili jedan deo te celine, odgovara za dugove koji se odnose na tu celinu, odnosno na njen deo, pored dotadašnjeg imaoca i solidarno sa njim ali samo do vrednosti njene aktive. Prema odredbi člana 414. stav 1. istog propisa, svaki dužnik solidarne obaveze odgovara poveriocu za celu obavezu i poverilac može zahtevati njeno ispunjenje od koga hoće sve dok ne bude potpuno ispunjena, ali kada jedan dužnik ispuni obavezu ona prestaje i svi dužnici se oslobađaju, dok prema odredbi iz stava 2. od više solidarnih dužnika svaki može dugovati sa drugim rokom ispunjenja, pod drugim uslovima i uopšte sa različitim odstupanjima.

U napred navedenom slučaju iz odredbe člana 452. Zakona o obligacionim odnosima solidarna odgovornost nastupa po samom zakonu, uz prethodno ispunjenje uslova koje zakonodavac propisuje. Do solidarne odgovornosti, prema navedenoj odredbi, dolazi ako nakon nastanka obaveze dužnik prenese imovinu na koju se odnose te obaveze trećem licu odnosno sticaocu. Ova odgovornost uspostavlja se po samom zakonu ali do vrednosti prenete aktive.

Sa druge strane, kako je u vreme izvršenog prenosa (1999. godina) na snazi bio Zakon o preduzećima („Službeni list SRJ“ br. 29/96, 33/96, 29/97, 59/98, 74/99) koji je u odredbi člana 53. stav 1. propisivao da preduzeće odgovara za svoje obaveze celokupnom svojom imovinom, proizilazi da je Kompanija „Generaleksport“ prenetom imovinskom celinom odgovarala za sve do tada nastale obaveze, što dalje znači da primenom odredbe člana 452. Zakona o obligacionim odnosima, za obaveze koje se odnose na tu celinu odnosno sve obaveze preduzeća prenosioca, odgovara i tuženi ali do vrednosti njene aktive. Drugim rečima, suprotno zaključku nižestepenih sudova obaveza tuženog ograničena je vrednošću aktive, iznosom od 4.064.965.229,72 dinara, pa je za navedeni iznos, u smislu napred citiranih odredbi člana 452. i 414. Zakona o obligacionim odnosima te člana 53. Zakona o preduzećima, odluka nižestepenih sudova pravno valjana. S toga je Vrhovni sud primenom odredbe člana 414. Zakona o parničnom postupku odlučio kao u stavu prvom.

Međutim za iznos preko tog materijalno pravo nije pravilno primenjeno budući da nije primenjeno ograničenje koje propisuje odredba člana 452. Zakona o obligacionim odnosima. U tom smislu, osnovano se revizijom ukazuje na neprihvatljivost obrazloženja nižestepenih sudova prema kojem tuženi odgovara za dugove osnivača ''zato što mu je prenosom imovine omogućeno dalje sticanje dobiti''. Tužba je zasnovana na solidarnoj odgovornosti uspostavljenoj zakonom u smislu odredbe člana 452. Zakona o obligacionim odnosima koja limitira granice odgovornosti vrednošću aktive, a ne na nekom drugom činjeničnom osnovu. Sud nije vezan pravnim osnovom ali svakako jeste činjeničnim navodima tužbe pa bi svaki drugi osnov odgovornosti morao biti činjenično i dokazima potkrepljen, čega u ovom slučaju nema. S toga je za iznos potraživanja tužioca preko vrednosti aktive pa do traženog iznosa od 27.943.725.526,11 dinara tužbeni zahtev morao biti odbijen. To je bio osnov za primenu odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku i odluku kao u stavu drugom ove presude.

Odluka o troškovima postupka doneta je primenom odredbi člana 165. te člana 153. stav 2, 154. stav 1. i 163. stav 1. i 2. Zakona o parničnom postupku. Tužilac je imao troškove na ime veštačenja u iznosu od 150.000,00 dinara. U sporu je uspeo sa 13% pa mu pripada iznos od 19.500,00 dinra. Tuženi je imao troškove za sastav osam podnesaka po 127.000,00 dinara, za pristup na pet održanih ročišta po 132.000,00 dinara, a u skladu sa opredeljenim zahtevom, kao i na ime troškova veštačenja u iznosu od 40.000,00 dinara. Kako je uspeo u sporu sa 77% to mu pripada iznos od 1.321.000,00 rsd. Prebijanjem navedena dva iznosa dobijen je iznos kao u izreci. Strankama nisu obračunati troškovi na ime sudske takse budući da nisu opredeljene po visini u skladu sa obavezom iz odredbe člana 163. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Tatjana Matković Stefanović, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković