Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Tatjane Miljuš, predsednika veća, Jasmine Stamenković i Vladislave Milićević, članova veća, u parnici po tužbi tužioca AD „Lepenski vir“ Pećinci, MB 07265808, čiji je punomoćnik Natalija Bašić, advokat u ..., protiv tužene Republika Srbija – Ministarstvo finansija, Poreska uprava Beograd, koju zastupa Državno pravobranilaštvo Beograd, radi činidbe i neosnovanog obogaćenja, vrednost predmeta spora 66.574.816,93 dinara, odlučujući o reviziji tužene, izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda 2Pž 718/23 (očiglednom omaškom napisano: „718/22“) od 11.05.2023. godine, u sednici veća održanoj 29.05.2025. godine doneo je

R E Š E NJ E

ODBACUJE SE kao nedozvoljena revizija tuženog kojim pobija rešenje sadržano u presudi Privrednog apelacionog suda 2Pž 718/23 (očiglednom omaškom napisano: „718/22“) od 11.05.2023. godine u I stavu izreke, kojim je potvrđeno rešenje o odbijanju prigovora pravnosnažno presuđene stvari sadržano u I stavu izreke presude Privrednog suda u Beogradu 8P 759/2016 od 30.11.2022. godine.

USVAJA SE revizija, UKIDA SE presuda Privrednog apelacionog suda 2Pž 718/23 od 11.05.2023. godine (očiglednom omaškom napisano: „718/22“) u III stavu izreke u delu kojim je preinačena presuda Privrednog suda u Beogradu 8P 759/2016 od 30.11.2022. godine i obavezana tužena Republika Srbija, Ministarstvo finansija, Poreska uprava Beograd da iz evidencije poreskog duga za tužioca AD „Lepenski vir“ Pećinci kao poreskog obveznika izbriše evidentiran dospeo, a neplaćen poreski dug na osnovu nenamirenih javnih prihoda iz 2003. godine u iznosu od 15.757.464,44 dinara, koji sa obračunatom kamatom na dan 23.10.2008. godine iznosi 56.737.507,12 dinara i obavezana tužena da tužiocu plati iznos od 17.133.366,01 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 12.09.2012. godine do isplate, i predmet se u tom delu vraća Privrednom apelacionom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Privredni sud u Beogradu je doneo presudu 8P 759/2016 dana 30.11.2022. godine kojom je u I stavu izreke odbio prigovor pravnosnažno presuđene stvari; u II stavu izreke odbio tužbeni zahtev u delu u kom je tužilac tražio da sud obaveže tuženu da iz evidencije poreskog duga za tužioca kao poreskog obveznika izbriše evidentiran dospeo, a neplaćen poreski dug na osnovu nenamirenih javnih prihoda iz 2003. godine u iznosu od 15.757.464,44 dinara, koji sa obračunatom kamatom na dan 23.10.2008. godine, iznosi 56.737.507,12 dinara; u III (očiglednom omaškom napisano: „II“) stavu izreke odbio tužbeni zahtev u delu kojim je tužilac tražio da se tužena obaveže da tužiocu isplati iznos od 44.501.328,43 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 10.02.2016. godine do isplate; u IV (očiglednom omaškom napisano: „III“) stavu izreke, odbio tužbeni zahtev tužioca u delu u kojem je tražio da se tužena obaveže da tužiocu isplati iznos od 2.073.498,50 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 74.778,00 dinara počev od 18.05.2005. godine do isplate, na iznos od 150.637,50 dinara počev od 18.05.2005. godine do isplate, na iznos od 241.000,00 dinara počev od 18.05.2015. godine do isplate, na iznos od 49.000,00 dinara počev od 18.05.2015. godine do isplate, na iznos od 633.750,00 dinara počev od 28.09.2005. godine do isplate, na iznos od 924.333,00 dinara počev od 28.09.2005. godine do isplate, i u delu u kom je tražio isplatu iznosa od 20.000.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 12.02.2015. godine do isplate i u V (očiglednom omaškom napisano: „IV“) stavu izreke obavezao tužioca da tuženom isplati iznos od 37.500,00 dinara na ime troškova parničnog postupka.

Privredni apelacioni sud je presudom 2Pž 718/23 (očiglednom omaškom napisano: „718/22“) od 11.05.2023. godine, odlučujući o žalbama tužioca i tuženog, u I stavu izreke odbio žalbu tuženog kao neosnovanu i potvrdio presudu Privrednog suda u Beogradu P 759/2016 od 30.11.2022. godine u stavu I izreke; u stavu II izreke delimično odbio žalbu tužioca, kao neosnovanu, potvrdio presudu Privrednog suda u Beogradu P 759/2016 od 30.11.2022. godine u delu stava IV izreke (pogrešno označen kao stav III) kojim je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da mu tuženi isplati iznos od 2.073.498,50 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 74.778,00 dinara počev od 18.05.2005. godine do isplate, na iznos od 150.637,50 dinara počev od 18.05.2005. godine do isplate, na iznos od 241.000,00 dinara počev od 18.05.2015. godine do isplate, na iznos od 49.000,00 dinara počev od 18.05.2015. godine do isplate, na iznos od 633.750,00 dinara počev od 28.09.2005. godine do isplate i na iznos od 924.333,00 dinara počev od 28.09.2005. godine do isplate; u III stavu izreke preinačio presudu Privrednog suda u Beogradu P 759/2016 od 30.11.2022. godine u stavovima II i III (pogrešno označen kao stav II) tako što je obavezao tuženog da iz evidencije poreskog duga za tužioca kao poreskog obveznika izbriše evidentiran dospeo, a neplaćen poreski dug na osnovu nenamirenih javnih prihoda iz 2003. godine, u iznosu od 15.757.464,44 dinara, koji sa obračunatom kamatom na dan 23.10.2008. godine iznosi 56.737.507,12 dinara i obavezao tuženu da tužiocu plati iznos od 17.133.366,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 12.09.2012. godine do isplate; u IV izreke ukinuo presudu Privrednog suda u Beogradu P 759/2016 od 30.11.2022. godine u stavu IV (pogrešno označenom kao stav III) u delu kojim je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da mu tuženi plati iznos od 20.000.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 12.02.2015. godine do isplate i u stavu V (pogrešno označen kao stav IV) i u tom delu predmet vratio prvostepenom sudu na ponovni postupak.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u I i III stavu izreke, tužena je izjavila blagovremenu reviziju, kojom presudu u navedenom delu pobija zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je podneo odgovor na reviziju tužene.

Revizija nije dozvoljena u delu u kojem se pobija rešenje sadržano u drugostepenoj presudi u I stavu izreke, kojim je odbijena žalba tuženog i potvrđeno rešenje sadržano u presudi Privrednog suda u Beogradu P 759/2016 od 30.11.2022. godine u stavu I izreke, kojim je odbijen prigovor pravnosnažno presuđene stvari. Rešenje kojim je odbijen prigovor presuđene stvari ne spada u rešenja iz odredaba člana 420. Zakona o parničnom postupku, protiv kojih je revizija dozvoljena. U tom delu je revizija tuženog odbačena kao nedozvoljena, po odredbama člana 410. stav 2. tačka 5. i člana 413. u vezi 420. stav 6. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu po odredbi člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/2011 … 10/2023 – dr. zakon) i zaključio da je revizija osnovana u delu u kom se pobija pravnosnažna presuda doneta u drugom stepenu, u III stavu izreke, u kom je preinačena prvostepena presuda i odlučeno o tužbenim zahtevima tužioca, u kom delu je revizija dozvoljena.

Prema razlozima pobijane presude, pred prvostepenim sudom utvrđeno je da je tužilac u periodu od 26.03.2003. godine do 31.12.2003. godine izdao naloge za plaćanje poreske obaveze u iznosu od 15.757.464,44 dinara, preko „Borske banke“ AD Bor, i platio na račun banke navedeni iznos obračunate poreske obaveze. Međutim, prvostepeni sud je, čitanjem nalaza i mišljenja veštaka Bojane Burkić od 21.04.2017. godine, utvrdio da je tužilac u tom periodu izdao naloge „Borskoj banci“ AD Bor, sada u stečaju, za plaćanje obaveza u ukupnom iznosu od 15.757.464,44 dinara od čega je tužena korisnik u iznosu od 14.748.659,88 dinara, na šta se osnovano ukazuje u reviziji, (iznos od 7.433.094,80 dinara sa tekućeg računa UTP „Lepenski vir“, a iznos od 7.315.565,08 dinara sa tekućeg računa OOSS „Lepenski vir“) a ostali korisnici u ukupnom iznosu od 1.008.804,56 dinara. „Borska banka“ AD Bor primljena sredstva od tužioca nije uplatila na račun tužene. Tužilac je podneo zahtev tuženoj za utvrđenje da je izmirio poresku obavezu za 2003. godinu u iznosu od 15.757.464,44 dinara, preko „Borske banke“ AD Bor, koji zahtev je konačno odbijen, protiv kog rešenja je tužilac podneo tužbu Vrhovnom sudu Srbije, koji je u presudi U 544/06 od 31.01.2008. godine, zauzeo stav da navedeni zahtev ne predstavlja zahtev koji se rešava u upravnom postupku, već imovinsko-pravni zahtev iz sudske nadležnosti. Prema utvrđenju prvostepenog suda, tuženi nije isknjižio iz svojih knjigovodstvenih evidencija zaduženja tužioca za iznos datih naloga „Borskoj banci“ AD Bor u stečaju u ukupnom iznosu od 14.748.659,88 dinara, na ime poreskih zaduženja sa stanjem na dan 23.10.2008. godine, koje obuhvata i obaveze iz 2003. godine. Na dan 23.10.2008. godine, ukupan iznos potraživanja tužene od tužioca je 55.987.507,05 dinara, te je Ministarstvo finansija – Poreska uprava – Filijala Bor donela 17 rešenja 21.11.2008. godine, kojim je poreskom obvezniku, ovde tužiocu, odredila prinudnu naplatu poreza, po osnovu poreske obaveze dospele za plaćanje do 23.10.2008. godine (za poresku obavezu nastalu u 2003. godini), uvećanu za 5% posebne jednokratne takse za prinudnu naplatu. Strukturu iznosa na koji je određena prinudna naplata po svim rešenjima od 55.987.507,05 dinara (kako to navodi prvostepeni sud) odnosno 56.737.507,12 dinara (kako to navodi drugostepeni sud), čini iznos od 39.789.174,60 dinara glavnog duga, taksa od 5% u iznosu od 1.989.458,73 dinara i kamata u iznosu od 14.198.228,07 dinara. Po tim rešenjima naplaćen je plenidbom sredstava na računu tužioca i prodajom pokretnih stvari iznos od 18.137.093,40 dinara, što je tužena usmerila na izmirenje osnovnog duga i otpisala je deo do tada obračunate kamate za docnju. Zatim je tužilac pred privrednim sudom u Zaječaru pokrenuo postupak radi utvrđenja da tužena nema potraživanja prema tužiocu po osnovu poreske obaveze iz 2003. godine, u iznosu od 15.757.464,44 dinara, sa zahtevom za vraćanje neosnovano naplaćene poreske obaveze u iznosu od 18.137.093,40 dinara. Pravnosnažnom presudom Privrednog suda u Zaječaru IV P 33/09 od 14.07.2009. godine utvrđeno je da tužena nema potraživanja od tužioca po osnovu nenamirenih javnih prihoda iz 2003. godine u iznosu od 15.757.464,44 dinara sa obračunatom kamatom do 23.10.2008. godine u ukupnom iznosu od 56.737.507,12 dinara. Presudom Privrednog suda u Zaječaru IV P 135/2010 od 16.02.2010. godine, je obavezana tužena da tužiocu vrati prinudno naplaćeni poreski dug u iznosu od 2.376.538,93 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom, dok je odbijen tužbeni zahtev za isplatu iznosa od 15.757.464,47 dinara, sa obrazloženjem da se za taj iznos tužena nije neosnovano obogatila, jer navedena sredstva „Borska banka“ AD Bor nije uplatila na račun tuženoj.

Vrhovni sud uočava da su i presuda Privrednog suda u Zaječaru IV P 33/09 od 14.07.2009. godine, kojom je utvrđeno da tužena nema potraživanja od tužioca po osnovu nenamirenih javnih prihoda iz 2003. godine u iznosu od 15.757.464,44 dinara sa obračunatom kamatom do 23.10.2008. godine u ukupnom iznosu od 56.737.507,12 dinara i presuda Privrednog suda u Zaječaru IV P 135/2010 od 16.02.2010. godine, kojom je odbijen tužbeni zahtev za naplatu iznosa od 15.757.464,47 dinara, donete nakon naplate po 17 rešenja po kojima je u periodu od 27.11.2008. godine do 29.12.2008. godine od tužioca naplaćeno 18.137.093,40 dinara, na ime obaveza tužioca na ime poreza, doprinosa i zateznih kamata iz 2003. godine.

Dakle, zaključak je da je među parničnim strankama pravnosnažno raspravljeno, na način da je pravnosnažnom presudom odbijen tužbeni zahtev da tužena tužiocu plati iznos od 15.757.464,47 dinara, nakon što je tužena po rešenjima o prinudnom izvršenju od tužioca naplatila iznos od 18.137.093,40 dinara u periodu od 27.11.2008. godine do 29.12.2008. godine, na ime obaveza za poreze, doprinose i zatezne kamate iz 2003. godine. Po stavu Vrhovnog suda ovakvo pravnosnažno presuđenje odnosa između tužene i tužioca za period do pravnosnažnog presuđenja presudom Privrednog suda u Zaječaru IV P 135/2010 od 16.02.2010. godine, po osnovu poreskih obaveza i zateznih kamata iz 2003. godine, obavezuje parnične stranke.

Presudom Privrednog suda u Zaječaru P 135/2010 od 16.02.2010. godine je obavezana tužena da tužiocu vrati prinudno naplaćeni poreski dug u iznosu od 2.376.538,93 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom. Po zahtevu tužioca da svoju evidenciju usaglasi sa utvrđenjem iz sudskih odluka, rešenjem Ministarstva Finansija – Poreska uprava – Ekspozitura Majdanpek od 11.10.2013. godine je tužiocu kao poreskom obvezniku umanjen poreski dug za iznos od 4.233.807,83 dinara, po osnovu navedene presude kojom je tužena obavezana da tužiocu plati navedeni glavni dug sa zakonskom zateznom kamatom, dok je odbijeno da se iz evidencije izbriše potraživanje za koje je utvrđeno da ne postoji sa razloga da tuženoj nije naložena nijedna radnja niti obaveza, što prema razlozima drugostepene presude predstavlja razlog tužiocu za podnošenje tužbe za činidbu. Prema nalazu i mišljenju veštaka ekonomsko- finansijske struke koji je prvostepeni sud prihvatio kao tačan, potraživanje tužene prema tužiocu na dan 14.10.2016. godine iznosi 26.808.135,70 dinara, po raznim osnovama, za period od 01.01.2003. godine do 14.10.2016. godine. Utvrđena ukupna visina poreske obaveze tužioca prema tuženoj na dan podnošenja tužbe u ovoj parnici, 10.02.2016. godine, iznosi 13.317.482,53 dinara. Tužena u svojoj dokumentaciji i evidencijama ne vodi sporni iznos od 15.757.464,44 dinara iz 2003. godine, pa se na dan 10.02.2016. godine (podnošenja tužbe) i na dan 14.10.2016. godine, ne vodi kao neizmirena poreska obaveza tužioca u iznosu od 15.757.464,44 dinara, već se ista utvrđuje kao obaveza na zadati dan. Sudski veštak je utvrdio da na dan 10.02.2016. godine i 14.10.2016. godine, nema neizmirenih poreskih obaveza tužioca u iznosu od 15.757.464,44 dinara.

Nadalje utvrđeno je da je nad „Borskom bankom“ AD Bor otvoren postupak stečaja u kom je tužilac prijavio potraživanje u iznosu od 15.757.979,59 dinara, od čega je priznato potraživanje od 12.911.722,24 dinara, dok je za preostali iznos istaknut prigovor kompenzacije. Potraživanje se odnosi na nerealizovane naloge vezane za plaćanje javnih prihoda. Kako je napred navedeno, prvostepeni sud je na osnovu nalaza veštaka utvrdio da je ukupan iznos datih naloga za plaćanje „Borskoj banci“ 14.748.659,88 dinara (za razliku od navoda drugostepene presude po kojoj to 15.757.464,44 dinara) a sa obračunatom kamatom od 29.752.667,55 dinara, iznosi ukupno 44.501.328,43 dinara, na dan podnošenja tužbe 10.02.2016. godine. Pored utvrđenja iz nalaza sudskog veštaka da u evidenciji tužene stoji da je iznos od 18.137.093,86 dinara uplaćen po blokadi računa tužioca, sudski veštak je u nalazu naveo da prema dokazima priloženim u odgovoru na tužbu proizilazi da je tužilac izvršio plaćanje, i pored donetih rešenja o prinudnoj naplati. Veštak je konstatovao da je tužilac platio tuženoj 17.133.366,01 dinar dana 12.09.2012. godine u skladu sa Zakonom o otpisu kamate na dospele obaveze po osnovu određenih poreza i doprinosa za obaveze socijalnog osiguranja („Službeni glasnik RS“ br. 102/08), na osnovu koje isplate je ostvario pravo na otpis kamate u iznosu od 14.828.557,13 dinara. Prema utvrđenju prvostepenog suda rešenja o prinudnoj naplati nisu poslata u NBS radi naplate, već je tužilac da bi izbegao prinudnu naplatu poreza i da bi ostvario pravo na otpis kamate u skladu sa navedenim zakonom u periodu od 27.11.2008. godine do 29.12.2008. godine, izvršio isplatu iznosa od 18.137.093,40 dinara, na osnovu koje je ostvario pravo na otpis kamate u iznosu od 14.828.557,13 dinara. Time je tužena zatvorila potraživanje na ime poreza i otpisala deo obračunate kamate za docnju po izdatim računima.

Iz ovako utvrđenih činjenica, da je tužilac dao nalog „Borskoj banci“ AD Bor za plaćanje poreske obaveze u korist tužene u iznosu od 14.748.659,88 dinara i da „Borska banka“ AD Bor nije postupila po tom nalogu, a da je tužilac platio na račun banke navedeni iznos, sve u periodu od 26.03.2003. do 31.12.2003. godine, prvostepeni sud je zaključio primenom odredbe člana 68. stav 1. tačka 1. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji („Službeni glasnik RS“ 80/02 ... 70/03) da je takvim davanjem naloga tužilac isplatio poreski dug u navedenom iznosu.

Nadalje, bitno je i to da je rešenjima poreske uprave – Filijala Bor od 21.11.2008. godine određena prinudna naplata poreza dospelih za plaćanje do 23.10.2008. godine, za ovde tužioca kao poreskog obveznika u ukupnom iznosu od 55.987.507,05 dinara, koji predstavlja ukupan evidentirani neizmireni dug na ime javnih prihoda dospeo do 23.10.2008. godine sa obračunatom kamatom, i da je od toga glavni dug obuhvatio i potraživanje tužioca za 2003. godinu u iznosu od 14.748.659,88 dinara (koje potraživanje je tužilac prema zaključku prvostepenog suda izmirio izdavanjem naloga za plaćanje „Borskoj banci“ AD u korist tužene). Tuženi je uplatama izvršenim u periodu od 27.11.2008. godine (kako to utvrđuje prvostepeni sud) ili i plenidbom sredstava na računu tužioca i prodajom pokretnih stvari (kako navodi drugostepeni sud), naplatio iznos od 18.137.093,40 dinara od tužioca, na ime poreza, doprinosa i kamate za 2003. godinu. Nakon toga, presudom od 01.03.2012. godine, je tuženi obavezan da tužiocu vrati prinudno naplaćen poreski dug u iznosu od 2.376.538,93 dinara sa zakonskom zateznom kamatom i po tom osnovu je tuženi rešenjem od 11.10.2013. godine umanjio poreski dug tužiocu za iznos od 4.233.807,83 dinara. Takođe, navedenom presudom je odbijen tužbeni zahtev za naplatu iznosa od tuženog od 15.757.464,47 dinara sa obrazloženjem da za taj iznos tužena nije neosnovano obogatila. Bitna je i činjenica da tuženi u svojoj evidenciji ne vodi sporni iznos od 15.757.464,44 dinara, kao zaduženje tužiocu iz 2003. godine. Na dan podnošenja tužbe, evidentirano je ukupno dugovanje tužioca na ime poreske obaveze sa kamatom u iznosu od 12.980.539,46 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev. Kako dug za 2003. godinu u iznosu od 15.757.464,44 dinara, koji sa obračunatom kamatom na dan 23.10.2008. godine iznosi 56.737.507,12 dinara, na osnovu nenamirenih javnih prihoda iz 2003. godine, nije evidentiran u poreskoj evidenciji, niti se vodi kao nenamireno potraživanje, a na dan podnošenja tužbe tužilac ima evidentirano znatno manje potraživanje prema tuženom - u iznosu od 12.980.539,46 dinara, to je neosnovan tužbeni zahtev da se iz evidencije poreskog duga za tužioca izbriše kao evidentirani a neplaćeni poreski dug u navedenim iznosima.

Vrhovni sud prihvata za pravilno ovakvo zaključivanje prvostepenog suda.

Razlozi drugostepenog suda se ne mogu prihvatiti.

Drugostepeni sud navodi da se tuženi koristio redovnim i vanrednim pravnim lekovima u postupku u kom je utvrđeno nepostojanje duga, pa se utvrđeno činjenično stanje smatra tačnim, i po stanovištu drugostepenog suda to znači da je brisanje iz evidencije dugovanja tužioca dospelo danom pravnosnažnosti odluke kojom je utvrđeno nepostojanje takvog potraživanja. Revizijski sud uočava da je predmet parničnog postupka pravnosnažno okončanog presudom Višeg privrednog suda Pž 7573/09 od 09.12.2009. godine bilo utvrđenje nepostajanja potraživanja tužene od tužioca iz 2003. godine u određenom iznosu od 15.757.464,44 dinara, odnosno sa kamatom obračunatom do 23.10.2008. godine u iznosu od 56.737.507,12 dinara. Predmet tog postupka nije bio zahtev za brisanje iz ievidencije duga, ma kolikog, pa je pogrešan stav drugostepenog suda u ovoj parnici da se tuženi ne može protiviti razlozima za brisanje iz evidencije duga, kad je u prethodno vođenom postupku utvrđeno samo to da dug iz 2003. godine ne postoji u tačno određenom iznosu. Vrhovni sud ne prihvata ni razloge drugostepenog suda prema kojima bi ovaj zahtev bio osnovan zato što se u tužbi ne traži da se briše iz evidencije dug na dan podnošenja tužbe, već na dan određen u presudi koja predstavlja osnov zahteva za činidbu. Ovakav razlog drugostepenog suda ne stoji već po sadržini tužbenog zahteva, kojim se ne traži da tuženi iz evidencije izbriše poreski dug na dan određen u presudi Privrednog suda u Zaječaru P 135/2010 od 16.02.2010. godine, niti je drugostepeni sud uopšte raspravljao kakvo je stanje u evidenciji tuženog po pitanju poreskog duga tužioca bilo na taj dan. Prema tome, odluka drugostepenog suda kojim se usvaja tužbeni zahtev i nalaže tuženom da iz evidencije poreskog duga za tužioca kao poreskog obveznika izbriše evidentiran dospeo, a neplaćen poreski dug na osnovu nenamirenih javnih prihoda iz 2003. godine u iznosu od 15.757.464,44 dinara, koji sa obračunatom kamatom na dan 23.10.2008. godine iznosi 56.737.507,12 dinara, nema uporište u utvrđenom činjeničnom stanju. Kad prvostepeni sud utvrđuje na osnovu nalaza veštaka da u evidenciji tuženog nema evidentiranog glavnog duga tužioca za 2003. godinu u iznosu od 15.757.464,44 dinara, to nije jasno na osnovu koje evidencije bi tuženi mogao da postupi po zahtevu za činidbu i da briše iiz evidencije takav, neevidentirani dug. Razlog drugostepenog suda da, kada se iz evidencije izbriše poreski dug od 15.757.464,44 dinara za 2003. godinu, onda bi na bilo koji dan nakon toga stanje na računu poreskog obveznika bilo drugačije u odnosu na sadašnju evidenciju je arbitrerno zaključivanje i neutemeljeno na stvarnom stanju u evidenciji tuženog o poreskom dugu tužioca. Prvostepena presuda stoga nije mogla biti preinačena na način da se obaveže tuženi da iz evidencije poreskog duga za tužioca kao poreskog obveznika izbriše kao dospeo a neplaćen poreski dug na osnovu nenamirenih javnih prihoda iz 2003. godine u iznosu od 15.757.464,44 dinara, kada se ne zna da li je ikada i na koji dan takav iznos evidentiranog neplaćenog duga na osnovu nenamirenih javnih prihoda iz 2003. godine na strani tužioca postojao. S tim u vezi bitno je i to da je presuda Višeg privrednog suda Pž 7573/09 doneta na osnovu činjeničnog stanja do zaključenja glavne rasprave, pred prvostepenim sudom, 14.07.2009. godine, dakle nakon donošenja 17 rešenja 21.11.2008. godine o prinudnoj naplati po osnovu obaveze tužioca nastale u 2003. godine. Drugostepeni sud nije analizirao od kakvog je ovo značaja za postojanje stvarnog neplaćenog duga od strane tužioca za 2003. godinu.

U pogledu tužbenog zahteva kojim tužilac traži da se tuženi obaveže da tužiocu isplati 17.133.366,01 dinar sa zakonskom zateznom kamatom počev od 12.09.2012. godine do isplate, razlozi odluke prvostepenog suda su sledeći. Iznos od 44.501.328,43 dinara, koga tužilac traži na ime povraćaja neosnovano naplaćenog poreskog duga na osnovu javnih prihoda za 2003. godinu, čini 14.748.659,88 dinara na ime glavnog duga u visini datih naloga za plaćanje „Borskoj banci“ AD, sa zateznom kamatom obračunatom od dana davanja naloga pa do dana podnošenja tužbe u ovoj parnici. Polazeći od utvrđenja da je tužilac davanjem naloga „Borskoj banci“ isplatio poreski dug u iznosu navedenom u poreskim nalozima, da je u 2018. godini u periodu od 27.11.2008. godine do 29.12.2008. godine isplatio iznos od 18.137.093,40 dinara (na osnovu čega je ostvario pravo na otpis kamate u iznosu od 14.828.557,13 dinara), kojim uplatama je tužena zatvarala obaveze tužioca na ime poreza, doprinosa i kamate za 2003. godinu, uz utvrđenu činjenicu da je tuženi umanjio poreski dug tužiocu za 4.233.807,83 dinara postupajući po presudi Privrednog suda u Zaječaru P 135/10 od 16.02.2010. godine, te da je istom presudom i odbijen tužbeni zahtev istog tužioca prema tuženoj za 15.757.464,47 dinara sa pripadajućim kamatama, prvostepeni sud je zaključio da je predmet tužbenog zahteva u ovoj parnici dvostruko naplaćeno poresko dugovanje tužioca prema tuženoj. Primenom odredaba Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji („Službeni glasnik RS“ br. 80/2002, 23/2003 i 70/2003) koji je bio na snazi u vreme izdavanja poreskih naloga „Borskoj banci“, prvostepeni sud je zaključio da se sporna pitanja u odnosu na neosnovano naplaćeni porez tužiocu i povraćaj dvostruko plaćenog duga po tom osnovu može pravno raspraviti samo na način i u postupku propisanom Zakonom o poreskom postupku i poreskoj administraciji, te je isključena primena pravnog instituta neosnovanog obogaćenja regulisanog Zakonom o obligacionim odnosima. Dalje, pravo na povraćaj dvostruko plaćenog duga ili neosnovano naplaćenog poreza tužiocu zastareva za pet godina. Konačno, o pitanjima koja su regulisana odredbama Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji odlučuje se u upravnom postupku i odlučivanje o navedenim pitanjima nije u nadležnosti suda. Sa druge strane, izdavanjem rešenja o prinudnoj naplati poreza, 2008. godine, koji je prethodno bio isplaćen 2003. godine od strane ovde tužioca kao poreskog obveznika, povređena su tužiočeva prava poreskog obveznika. Posledica je toga da je na strani tužioca došlo do umanjenja imovine isplatom iznosa od 18.137.093,40 dinara izvršenog u periodu od 27.11.2008. godine do 29.12.2008. godine, za šta je tužilac kao štetu saznao najkasnije danom pravnosnažnosti presude kojom je utvrđeno da tužena nema potraživanje prema tužiocu na ime neizmirenih javnih prihoda iz 2003. godine, 09.12.2009. godine, od kada je trogodišnji zastarni rok iz člana 376. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima istekao pre podnošenja tužbe u ovoj parnici, 10.02.2016. godine. Istekao je i objektivni rok zastarelosti potraživanja tužioca na ime naknade štete koji prvostepeni sud računa od 29.12.2008. godine. Iz tih razloga je prvostepeni sud odbio tužbeni zahtev za isplatu iznosa od 44.501.328,43 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.12.2016. godine, do isplate.

Drugostepeni sud je preinačio takvu odluku prvostepenog suda, tako što je obavezao tuženu da tužiocu plati iznos od 17.133.366,01 dinar sa zakonskom zateznom kamatom od 12.09.2012. godine, sa obrazloženjem da je zahtev za isplatu tog iznosa, koji je tužilac platio u skladu sa Zakonom o otpisu kamate na dospele obaveze po osnovu određenih poreza i doprinosa za obaveze socijalnog osiguranja („Službeni glasnik RS“ br. 102/08) dana 12.09.2012. godine, u stvari zahtev za vraćanje plaćenog u smislu člana 211. Zakona o obligacionim odnosima, da je tužilac platio dug za koji je znao da ne postoji, imajući u vidu da je bezuspešno pokušavao da nepostojeći dug izbriše po presudi kojom je utvrđeno da isti ne postoji, pa je plaćanje izvršio da bi izbegao prinudu, to jest omogućio privrednom društvu nesmetano poslovanje. Takav zahtev ne predstavlja zahtev o kome se rešava u upravnom postupku, već imovinsko-pravni zahtev iz sudske nadležnosti. Imajući u vidu da veštak nije utvrđivao visinu obaveze na dan veštačenja na osnovu iznosa koji je tužilac platio nakon utvrđenja nepostojanja potraživanja tužioca, obavezao je tuženu da tužiocu plati iznos od 17.133.366,01 dinar sa zakonskom zateznom kamatom od 12.09.2012. godine, kao dan plaćanja, pa do isplate, smatrajući da na taj način odlučuje u okviru postavljenog tuženog zahteva.

Vrhovni sud ne prihvata odluku drugostepenog suda za pravilnu. Pre svega, ne prihvata za pravilan zaključak da je tužilac plaćajući po odredbama Zakona o otpisu kamate na dospele obaveze po osnovu određenih poreza i doprinosa za obaveze socijalnog osiguranja platio pod prinudom. Navod tužioca, na koji se poziva drugostepeni sud, da je tužilac dug od 17.133.366,01 dinara platio dana 12.09.2012. godine da bi poresku obavezu sveo na nulu, nakon čega bi mogao da obavlja privrednu delatnost kao ugostitelj bez ograničenja, učešćem na javnim tenderima, nije utemeljen ni u utvrđenom činjeničnom stanju, jer nije utvrđena visina duga tužioca u to vreme. Tvrdnja o prinudi ne može se prihvatiti ni sa razloga odredaba Zakona o otpisu kamate na dospele obaveze po osnovu određenih poreza i doprinosa za obaveze socijalnog osiguranja. Prema tim odredbama, postupak se inicira zahtevom obveznika za svaku vrstu obaveza po osnovu javnih prihoda, koji plati glavni dug po osnovu tih obaveza. Po tom osnovu tužilac je ostvario benefit, u vidu otpisa kamate u iznosu od 14.828.557,13 dinara. Osim toga, postupanje obveznika po zakonskoj mogućnosti za olakšice povodom dospelih obaveza po osnovu javnih prihoda nikako se ne može smatrati plaćanjem pod prinudom.

Nadalje, pogrešno je ceo uplaćeni iznos dana 12.09.2012. godine smatrati plaćanjem nepostojećeg duga, u situaciji kada je presudom Privrednog apelacionog suda 3Pž 6703/11 od 01.03.2012. godine pravnosnažno odbijen tužbeni zahtev da se tužena obaveže da tužiocu plati 15.757.464,47 dinara po osnovu neosnovanog obogaćenja po osnovu dva puta plaćene obaveze za 2003. godinu. Ne može se prihvatiti dosuđenje tako uplaćenog iznosa od 17.133.366,01 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 12.09.2012. godine ni kao manjeg od postavljenog tužbenog zahteva. Ne može zato jer je tužbenim zahtevom traženo drugo – iznos od 44.501.328,43 dinara koji čini glavni dug od 14.748.659,88 dinara u visini datih naloga za plaćanje Borskoj banci na ime izmirenja poreskog duga za 2003.godinu uvećano za zateznu kamatu obračunatu od dana davanja naloga pa do dana podnošenja tužbe. Tužbeni zahtev za novčano davanje od 44.501.328,43 dinara tužilac je zasnovao na tvrdnji da je tuženi u postupku prinudne naplate 2008. godine po drugi put naplatio od tužioca 18.137.093,43 dinara od čega je u skladu sa presudom Pž 6703/11 od 1.3.2012. godine kojom je tuženom naloženo da tužiocu vrati iznos od 2.376.583,93 dinara, preostao iznos od 15.757.464,44 dinara, koji iznos je tužena naplatila po rešenjima o prinudnoj naplati poreske obaveze iz pokretnih stvari po rešenju od 16.02.2005. godine, i to tužilac smatra neosnovano naplaćenim.

Sve ukazuje na to da je drugostepeni sud bez raspravljenih činjenica o obavezama tužioca po osnovu javnih prihoda i ispunjenju tih obaveza izveo preuranjen zaključak o postojanju pre svega štetne radnje po tužioca, tj. postojanja kakve prinude od strane tužene, zbog odbijanja da u za to predviđenom postupku briše zaduženje iz evidencije o obavezi tužioca, a zatim o postojanju stečenog bez osnova na strani tužene na teret imovine tužioca, i o visini takvog sticanja. Sve to je bilo od značaja da bi se u parničnom postupku mogao raspraviti tužbeni zahtev na temelju odredaba člana 24. stav 2. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji, po osnovu i po visini, a zatim i odlučiti o prigovoru zastarelosti konkretnog potraživanja. Kad tužilac smatra neosnovanom naplatom po rešenju od prinudnoj naplati od 16.02.2005. godine, a traži iznos po nalozima koji je dao „Borskoj banci“ sa zateznom kamatom od tada do tužbe, a sud vidi neosnovano obogaćenje plaćanjem od 12.09.2012.godine, očigledno je da je bilo potrebno raspraviti da li su tužiočeva prava oštećena prema celokupnom odnosu sa tuženom u spornom periodu.

To su razlozi zbog kojih je ukinuta drugostepena presuda u navedenom delu i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovno suđenje, po odredbi člana 416. stav 2. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Tatjana Miljuš, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković