Vrhovni sud u veću sastavljenom od sudija Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Miljuš i Tatjane Matković Stefanović, članova veća, u parnici po tužbi tužioca Stečajna masa Preduzeća za proizvodnju, unutrašnju i spoljašnju trgovinu, turizam i usluge Primex DOO Čukarica u stečaju, čiji je punomoćnik Veselin Kićović advokat u ..., protiv tuženih Primar DOO Beograd, i AA iz ..., radi utvrđenja i pobijanja pravnih radnji, vrednost predmeta spora 582.525.977,36 dinara, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda 1Pž 3841/23 od 23.08.2023. godine, u sednici veća održanoj 06.02.2025. godine doneo je

R E Š E NJ E

ODBACUJE SE revizija tužioca izjavljena protiv presude Privrednog apelacionog suda 1Pž 3841/23 od 23.08.2023. godine u delu kojim je odbijena žalba tužioca i potvrđeno rešenje o predlogu da se odredi privremena mera sadržano u stavu I izreke presude Privrednog suda u Beogradu P 1268/2023 od 30.05.2023. godine, kao nedozvoljena.

USVAJA SE revizija tužioca, UKIDAJU SE presuda Privrednog suda u Beogradu 13P 1268/2023 od 30.05.2023. godine u stavu II, III i IV izreke i presuda Privrednog apelacionog suda 1Pž 3841/23 od 23.08.2023. godine u delu u kome je odbijena žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda u navedenom delu, i u tom delu se predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Privredni sud u Beogradu je doneo presudu 13P 1268/2023 dana 30.05.2023. godine kojom je u I stavu izreke odbio predlog tužioca za određivanje privremene mere navedene sadržine, kao neosnovan; u II stavu izreke odbio primarni tužbeni zahtev tužioca da se utvrdi da su ništavi i da ne proizvode pravno dejstvo Ugovor o prenosu potraživanja od 31.12.2014. godine zaključen između tužioca kao ustupioca i tuženog Primar DOO Beograd kao primaoca i Ugovor o prenosu potraživanja od 05.07.2016. godine zaključen između tuženog Primar DOO Beograd kao ustupioca i tuženog AA kao primaoca, kao i da presuda predstavlja osnov za sticanje statusa stečajnog poverioca tužioca u stečajnom postupku koji se vodi nad stečajnim dužnikom MB UNION BANKA AD Beograd u stečaju u predmetu Privrednog suda u Beogradu St 4797/2012 i stupanje na mesto stečajnog poverioca AA sa utvrđenim potraživanjima u iznosima od 429.169.780,58 dinara, 49.498.968,08 dinara i 103.857.228,70 dinara sve u skladu sa presudom Vrhovnog kasacionog suda Prev 242/2021 od 18.11.2021. godine, kao neosnovan; u III stavu izreke odbio eventualni tužbeni zahtev tužioca da sud utvrdi da su bez pravnog dejstva prema stečajnoj masi tužioca Ugovor o prenosu potraživanja od 31.12.2014. godine zaključen između tužioca i tuženog Primar DOO Beograd i Ugovor o prenosu potraživanja od 05.07.2016. godine zaključen između tuženog Primar DOO Beograd kao ustupioca i tuženog AA kao primaoca, kao i da presuda predstavlja osnov za sticanje statusa stečajnog poverioca tužioca u stečajnom postupku koji se vodi nad stečajnim dužnikom MB UNION BANKA ad Beograd – u stečaju u predmetu Privrednog suda u Beogradu St 4797/2012 i stupanje namesto stečajnog poverioca AA sa utvrđenim potraživanjima u iznosima od 429.169.780,58 dinara, 49.498.968,08 dinara i 103.857.228,70 dinara sve u skladu sa presudom Vrhovnog kasacionog suda Prev 242/2021 od 18.11.2021. godine, kao neosnovan; u IV stavu izreke obavezao tužioca da tuženima solidarno isplati iznos od 954.600,00 dinara na ime troškova parničnog postupka sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Privredni apelacioni sud je presudom 1Pž 3841/23 od 23.08.2023. godine odbio žalbu tužioca kao neosnovanu i potvrdio presudu Privrednog suda u Beogradu P 1268/2023 od 30.05.2023. godine, u celosti.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je izjavio blagovremenu reviziju, kojom presudu pobija u celosti, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Revizija je nedozvoljena protiv rešenja o predlogu tužioca za određivanje privremene mere. Odredbama člana 420. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ br. 72/2011…10/2023) određeno je da revizija može da se izjavi i protiv rešenja drugostepenog suda kojim je postupak okončan, te protiv određenih rešenja, među koja rešenje o predlogu za određivanje privremene mere ne spada. U tom delu je Vrhovni sud reviziju odbacio, primenom odredaba člana 420. stav 6. i člana 413. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu u delu kojim je pravnosnažno odlučeno o tužbenim zahtevima, primarnom i eventualnom, po odredbama člana 408. Zakona o parničnom postupku i zaključio da je revizija osnovana.

Prema činjeničnom stanju utvrđenom od strane prvostepenog suda, na osnovu kog je doneta pobijana presuda, tužilac, koga je zastupao tuženi AA kao likvidacioni upravnik, je kao ustupilac dana 31.12.2014. godine sa tuženim Primar DOO Beograd kao primaocem zaključio Ugovor o prenosu potraživanja. Tim ugovorom je tužilac bez naknade preneo tuženom Primar DOO Beograd sva prijavljena utvrđena potraživanja koja je tužilac imao prema dužniku MB Union banka Beograd u stečaju. Prenos je izvršen u periodu od godinu dana pre otvaranja stečaja nad tužiocem rešenjem Privrednog suda u Beogradu St 297/15 od 22.10.2015. godine, koji je postupak i zaključen nad pravnim licem Primax DOO u stečaju, a nastavljen prema stečajnoj masi ovde tužiocu. Zatim je dana 19.01.2015. godine zaključen Ugovor o prenosu potraživanja i promeni poverioca u stečaju, između Primex DOO Beograd – u likvidaciji i tuženog Primar DOO Beograd, koji je za predmet imao prenos istih potraživanja, prijavljenih, utvrđenih i neutvrđenih i osporenih potraživanja i prava ustupioca i promenu poverioca sa ustupioca na primaoca prema dužniku MB Union banka ad Beograd - u stečaju. Ugovorena je cena za predmet prenosa po ovom ugovoru, u visini naplaćenog potraživanja koju primalac naplati od dužnika, umanjeno za 15% i za sve troškove i potraživanja u vezi sa naplatom potraživanja. Članom 7. tog ugovora, ugovoreno je da zaključenjem tog ugovora prestaje da važi (odnosno raskida se) Ugovor o prenosu potraživanja i promeni poverioca u stečaju od 31.12.2014. godine, overen kod Prvog osnovnog suda u Beogradu pod Ov I 78269/2014 od 31.12.2014. godine. Dana 05.07.2016.godine tuženi Primar DOO Beograd je ista ta potraživanja (priznata i osporena potraživanja prema MB Union banci ad Beograd – u stečaju) preneo na ovde tuženog AA, Ugovorom o prenosu potraživanja overenim pred Drugim osnovnim sudom u Beogradu pod Ov I 10368/2016 od 05.07.2016. godine.

U parničnom postupku po tužbi AA protiv tuženog MB Union banka ad u stečaju doneta je presuda Vrhovnog kasacionog suda Prev 242/21 od 18.11.2021. godine kojom je preinačena presuda Privrednog apelacionog suda i utvrđeno potraživanje tužioca AA prema tuženom MB Union banci u stečaju u iznosima od 429.169.780,58 dinara, 49.498.968,08 dinara i 103.857.228,70 dinara, u prvom isplatnom redu.

Sudovi su zaključili da je u parnici po tužbi tužioca AA protiv tuženog MB Union banke Beograd – u stečaju potraživanje AA prema navedenom stečajnom dužniku utvrđeno uz ocenu navedenih ugovora koji su bili osnov sticanja potraživanja. Pazeći na ništavost ugovora i po službenoj dužnosti, sud je potraživanje utvrdio presudom Prev 242/21, u navedenim iznosima, pa sudovi ne prihvataju stav ovde tužioca da je potraživanje AA prema MB Union banci, koje je utvrđeno pravnosnažom presudom, utvrđeno na osnovu ništavog ugovora. Sa druge strane, Ugovor o prenosu potraživanja zaključen 31.12.2014. godine ne proizvodi pravno dejstvo jer su ugovorne strane zaključile ugovor 19.01.2015. godine kojim su ugovorili da prethodni ugovor njegovim zaključenjem prestaje da važi (odnosno raskida se). Stoga, sudovi smatraju da ne mogu utvrđivati ništavost ugovora od 31.12.2014. godine, koji u pravnom prometu ne proizvodi pravno dejstvo, dok je ugovor od 05.07.2016. godine bio predmet odlučivanja u sudskom postupku i njegova ništavost se ne može ponovo ispitivati. To su razlozi odbijanja primarnog tužbenog zahteva.

Eventualni tužbeni zahtev sudovi su odbili zato što je postupak stečaja nad pravnim licem Primex DOO Beograd zaključen pre podnošenja tužbe, pa nisu ispunjeni uslovi propisani Zakonom o stečaju u članu 119. stav 4. da bi se pravna radnja preduzeta od strane stečajnog dužnika mogla pobijati.

Revident pobija pravilnost pravnosnažne presude donete u drugom stepenu sa razloga bitne povrede odredaba parničnog postupka, u tome da drugostepeni sud nije odgovorio na navode žalbe tužioca izjavljene protiv prvostepene presude, pa da čak ni pozivanje na odluku Vrhovnog kasacionog suda Prev 242/2021 ne sadrži podlogu u smislu zakonskih propisa koji regulišu da se iz razloga postojanja navedene odluke u ovom postupku ne može ceniti ništavost spornih ugovora.

U vezi sa takvim prigovorom, revizija je osnovana u odnosu na deo presude kojom je odbijen tužbeni zahtev za utvrđenje ništavosti ugovora od 05.07.2016. godine. Razlozi zbog kojih sudovi smatraju da se u ovoj parnici ne može ispitivati valjanost, odnosno ništavost tog ugovora ne stoje. Presudom Vrhovnog suda Prev 242/21 u parnici u kojoj tužilac nije učestvovao, utvrđeno je potraživanje tužioca AA, ovde tuženog, prema stečajnom dužniku MB „Union banka“ AD Beograd u stečaju, u iznosima od 429.169.780,58 dinara, 49.498.968,08 dinara i 103.857.228,70 dinara, u prvom isplatnom redu, na koji način je preinačena presuda Privrednog apelacionog suda Pž 4978/19 od 23.11.2020. godine, dok je revizija tužioca odbijena kao neosnovana, u delu kojim je odbijen njegov tužbeni zahtev za utvrđenje potraživanja, preko utvrđenog koje se razvrstava i namiruje u prvom i u petom isplatnom redu i u delu kojim je odbačena tužba. Dakle, sadržina pravnosnažnog presuđenja je utvrđenje novčanog potraživanja navedenog tužioca, ovde tuženog, prema stečajnom dužniku MB „Union banka“ AD Beograd. Takvom sadržinom izreke pravnosnažne presude nije pravnosnažno utvrđeno da postoji pravni odnos iz koga se ovo građanskopravno potraživanje tužioca prema stečajnom dužniku MB „Union banka“ AD Beograd izvodi, iako je u tom postupku sud morao zauzeti prejudicijelni stav o tome da li postoji pravni odnos iz koga utvrđuje potraživanje. Prejudicijelni stav u tom postupku može obavezivati neparničara, treće lice koje u postupku nije učestvovalo, jedino ako je o njemu odlučeno izrekom pravnosnažne presude, što ovde nije slučaj, pa stav o valjanosti ugovora koji je u toj parnici zauzeo sud, ima značaj samo u toj parnici.

Tužioca, kao eventualnog poverioca prema stečajnom dužniku MB „Union banka“ AD Beograd obavezuje jedino pravnosnažnost presude kojom je utvrđeno novčano potraživanje ovde tuženog AA prema stečajnom dužniku MB „Union banka“ AD Beograd, što je prošireno dejstvo pravnosnažnosti presude prema jedinstvenim suparničarima.

Dakle, pomenuta presuda o postojanju novčanog potraživanja ne obavezuje u pogledu da li je ništav konkretan posao stranke u ovoj parnici, pa je o tome sud trebalo da ispituje razloge, a ne da meritornu odluku donese na osnovu prejudicijelnog pravnog stava u drugoj parnici.

Okolnost da je raskinut Ugovor o prenosu potraživanja zaključen 31.12.2014. godine i da stoga ne proizvodi pravno dejstvo, nije valjan razlog da se ne ispituju razlozi za njegovu ništavost. Dejstva raskida i ništavosti ugovora nisu ista. Ništav ugovor ne proizvodi pravno dejstvo ex tunc, od momenta kada je zaključen, pa činjenicom da je potom raskinut ne znači da nije bio ništav.

Drugo je pitanje da li tužilac ima pravni interes za tužbene zahteve za utvrđenje ništavosti predmetnih ugovora, u smislu člana 109. stav 1. ZOO, s obzirom na celinu primarnih tužbenih zahteva, kojima traži i da presuda postane osnov za sticanje statusa tužioca kao stečajnog poverioca u stečajnom postupku, namesto tuženog AA, čime se sudovi nisu bavili.

To su razlozi zbog kojih su ukinute drugostepena i prvostepena presuda u delu odluke o primarnim tužbenim zahtevima sadržana u II stavu izreke, i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje, po odredbi člana 416. stav 2. ZPP.

Posledično, ukinuta je drugostepena presuda i prvostepena presuda i u delu odluke o eventualnim tužbenim zahtevima sadržana u III stavu izreke, jer je odlučivanje o eventualnom tužbenom zahtevu moguće tek po pravnosnažnom odbijanju primarnog tužbenog zahteva.

Odluka o troškovima postupka ukinuta je po odredbi člana 165. stav 3. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković