Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović i Tatjane Miljuš, članova veća, u parnici po tužbi tužioca AA iz ..., ulica ... ..., čiji su punomoćnici Nebojša Đokić i Vladimir LJ. Dobrić, advokati u ..., protiv tuženih Credit agricole banka Srbija AD Novi Sad, Braće Ribnikar 4-6, čiji je punomoćnik Igor Pršić, advokat u ... i Autotransportno preduzeće Vojvodina AD Novi Sad, Put novosadskog partizanskog odreda Ia, radi utvrđenja ništavosti, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda 5Pž 587/20 od 01.10.2020. godine, u sednici veća održanoj 08. jula 2021. godine, doneo je

R E Š E NJ E

Revizija tužioca se USVAJA, UKIDAJU SE presuda Privrednog apelacionog suda 5Pž 587/20 od 01.10.2020. godine i presuda Privrednog suda u Novom Sadu 1P 1063/2017 od 31.10.2019. godine i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Privredni sud u Novom Sadu je doneo presudu 1P 1063/2017 dana 31.10.2019. godine kojom je odbio u celosti kao neosnovan tužbeni zahtev kojim tužilac traži da sud utvrdi da Sporazum o zasnivanju založnog prava prvotuženog i drugotuženog prihvaćen rešenjem Opštinskog suda u Novom Sadu od 22.06.2006. godine nije valjan pravni osnov – podobna isprava za uspostavljanje hipoteke u korist prvotuženog na nepokretnostima drugotuženog označenog u V listu 1. deo: zgrada drumskog saobraćaja broj ... površine u gabaritu 4921 m2 izgrađena na katastarskoj parceli broj .../... (stari objekat broj ... na katastarskoj parceli .../...) i zgrada dumskog saobraćaja broj ..., površine u gabaritu 2821 m2 izgrađena na katastarskoj parceli .../... (stari objekat ... na katastarskoj parceli .../...) sve upisano u list nepokretnosti ... KO ... i da sud utvrdi da je ništava hipoteka upisana na osnovu rešenja Republičkog geodetskog zavoda Služba za katastar nepokretnosti Novi Sad broj ...-...-.../...-...-... od 20.03.2008. godine u korist prvotuženog na osnovu Sporazuma o zasnivanju založnog prava prvotuženog i drugotuženog, prihvaćenog rešenjem Opštinskog suda u Novom Sadu I. 3252/2006od 22.06.2006. godine na nepokretnostima označenim u V listu prvi deo: zgrada drumskog saobraćaja broj ..., površine u gabaritu 4921 m2 izgrađena na katastarskoj parceli broj .../... (stari objekat broj ..., na katastarskoj parceli .../...) i zgrada drumskog saobraćaja broj ..., površine u gabaritu 2821 m2 izgrađena na katastarskoj parceli .../... (stari objekat ... na katastarskoj parceli .../...) sve upisane u list nepokretnosti ... KO ...; odbio zahtev tužioca da se tuženi obavežu da tužiocu solidarno naknade troškove postupka; odbio predlog za određivanje privremene mere radi obezbeđenja nenovčanih potraživanja sadržanih u prethodno navedenim tužbenim zahtevima, zabrane drugotuženom da na bilo koji način otuđi bliže određene zgrade i zabrane prvotuženom da realizuje razlučno pravo – hipotekarno pravo na određenim nepokretnostima prvotuženog, koja bi služila za osnov zabeležbe sa trajanjem do pravnosnažnog okončanja spora; odbio prigovor presuđene stvari izjavljen od prvotuženog i obavezao tužioca da prvotuženom isplati iznos od 891.440,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do konačne isplate i da isplati drugotuženom iznos od 64.210,00 dinara na ime troškova parničnog postupka, a u preostalom delu zahtev za troškove postupka prvotuženog odbio.

Privredni apelacioni sud je doneo presudu 5Pž 587/20 dana 01.10.2020. godine kojom je odbio kao neosnovanu žalbu tužioca i potvrdio navedenu presudu Privrednog suda u Novom Sadu, te odbio kao neosnovan zahtev prvotuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv navedene pravnosnažne presude Privrednog apelacionog suda je tužilac izjavio dozvoljenu i blagovremenu reviziju, kojom presudu pobija u delu kojim je potvrđena prvostepena presuda u delu odluke o tužbenom zahtevu, i u delu odluke o troškovima parničnog postupka, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka učinjene pred drugostepenim sudom i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Revident ističe bitnu povredu odredaba parničnog postupka u tom smislu da drugostepeni sud nije odlučio o delu žalbe na odluku o privremenoj meri. U tom delu navode revizije tužioca nisu relevantni. Odluka o privremenoj meri svakako nije podobna za pobijanje revizijom, niti je od značaja za pravilnost odluke o tužbenom zahtevu.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu drugostepenu presudu po odredbi člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“, br.17/2011...18/2020) i zaključio da je revizija tužioca osnovana.

Prema činjeničnom stanju na kome je zasnovana pobijana presuda, Opštinski sud u Novom Sadu je doneo rešenje I 3252/06 dana 22.06.2006. godine, na zajednički predlog poverioca, pravnog prethodnika prvotuženog i dužnika, drugotuženog, kojim je prihvaćen Sporazum stranaka o obezbeđenju potraživanja poverioca prema dužniku po Ugovoru o dinarskom kreditu broj ...-...-... tip ... od 06.06.2006. godine, zasnivanjem založnog prava na nepokretnosti dužnika, zgradama – objektima od 1 do 10 na kp. br. ..., sve upisane u listu nepokretnosti ... KO ... . U listu nepokretnosti je 27.09.2006. godine sproveden upis založnog prava – hipoteke na nepokretnostima u vlasništvu drugotuženog, na osnovu navedenog rešenja. Republički geodetski zavod – Služba za katastar nepokretnosti u Novom Sadu je dana 20.03.2008. godine doneo rešenje po službenoj dužnosti, broj ...-...-.../...-...-..., kojim dozvoljava da se u listu nepokretnosti broj ... KO ... upiše promena na kp br ... na način da se sa dotadašnjeg nosioca prava korišćenja - ATP Vojvodina, uknjiži pravo svojine u korist istog nosioca sa delom poseda 1/1 na novoizgrađenom objektu i to zgradi drumskog saobraćaja broj ... površine u gabaritu 4921 m2 i zgradi drumskog saobraćaja broj ... površine u gabaritu 2821 m2, obe izgrađene na katastarskoj parceli ... . Istim rešenjem je uknjiženo na osnovu rešenja Opštinskog suda u Novom Sadu I 3252/06 od 22.06.2006. godine založno pravo – hipoteka na nepokretnosti u vlasništvu drugotuženog, za obezbeđenje novčanog potraživanja prvotuženog po Ugovoru o dinarskom kreditu, na nepokretnosti – zgradi drumskog saobraćaja broj ... površine u gabaritu 4921 m2 i na nepokretnosti – zgradi drumskog saobraćaja broj ... površine u gabaritu 2821 m2 izgrađenim na kp.br. ..., sa datumom upisa 27.09.2006. godine. Rešenje je potvrđeno u postupku po žalbi ovde tužioca i drugotuženog, rešenjem Republičkog geodetskog zavoda 07 br ...-...-.../... od 24.03.2009. godine, čime je postalo konačno u upravnom postupku. Objekti broj ... i ... izgrađeni su na parceli ... na kojoj je prvobitno bila uspostavljena hipoteka u korist prvotuženog. Zgrade broj ... i broj ... su novoizgrađeni objekti na kp br ... .

Prvostepeni sud je u razlozima prvostepene presude naveo da je veštak Srđan Mrđen u nalazu i mišljenju od 10.08.2019. godine zaključio da objekti ... i ... nisu bili izgrađeni u vreme potpisivanja Sporazuma od 22.06.2006. godine, da je objekat ... sada objekat broj ... površine 4921 m2 na parceli .../... a objekat broj ... je sada objekat broj ... površine 2821 m2 na parceli broj .../..., i da nisu izgrađeni na objektima na kojima je zasnovana hipoteka. Međutim, sud zaključuje da taj nalaz i mišljenje nije pomogao u ovoj pravnoj stvari.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je odbio tužbene zahteve sa razloga što smatra da je bez uticaja na postojanje hipoteke promena faktičkog stanja, na koju se tužilac poziva, i da je hipoteka valjano upisana. Dalje smatra da je bitno da je razlučno pravo prvotuženog na nepokretnostima drugotuženog utvrđeno Planom reorganizacije koji je tužilac prihvatio, jer usvojeni Plan reorganizacije ima snagu izvršne isprave i smatra se novim ugovorom za izmirenje potraživanja koja su u njemu navedena i u pogledu prava odvojenog namirenja u korist prvotuženog. Tužilac je bio dužan, po shvatanju prvostepenog suda, da u smislu člana 93. stav 4. Zakona o stečajnom postupku (koji se primenjivao u vreme zasnivanja založnog sporazuma), na ispitnom ročištu ospori u kom god delu prijavljeno potraživanje prvotuženog, pa kako je to propustio, tužilac nije ispunio procesne pretpostavke za vođenje ovog postupka propisane odredbom člana 96. stav 2. Zakona o stečajnom postupku. Prvostepeni sud je stanovišta da navodi tužioca, da objekti koji su predmet sporazuma o zasnivanju založnog prava nisu postojali u momentu zaključenja sporazuma - nisu od uticaja na drugačije presuđenje. Ovo iz razloga što prvotuženi u svakom slučaju ima razlučno pravo kao pravo odvojenog namirenja upravo na objektima sadržanim u Sporazumu o zasnivanju založnog prava iz rešenja Opštinskog suda u Novom Sadu I 3252/06 od 22.06.2006. godine, za koje tužilac nije dokazao da je ništavo.

Drugostepeni sud je prihvatio za pravilne ovakve razloge prvostepenog suda. Drugostepeni sud polazi od toga da je u korist prvotuženog konstituisana hipoteka u smislu odredbe člana 8. Zakona o hipoteci. Zatim citira odredbu člana 43. Zakona o hipoteci o ispisu hipoteke, pa zatim odredbu člana 45. istog zakona koja definiše propast nepokretnosti kao osnov prestanka hipoteke, na osnovu kog vlasnik može da zahteva ispis hipoteke i odredbu istog člana da se hipoteka ponovo uspostavlja ako vlasnik obnovi predmet, a ponovni upis se vrši po samom zakonu. Prema razlozima drugostepene presude, u konkretnom slučaju je upravo prema činjeničnim navodima tužbe izvršen prenos hipoteke uknjižene po osnovu Sporazuma sa objekta 3 i 4 na novoizgrađene objekte broj ... i ... u korist prvotuženog, a takav je upis izvršen na osnovu člana 45. stav 2. Zakona o hipoteci. Dalje, smatra bitnim da tužilac nije pokretao upravni spor protiv drugostepenog rešenja Republičkog geodetskog zavoda kojim je odbijena žalba tužioca i žalba drugotuženog da se oglasi ništavim rešenje Republičkog geodetskog zavoda ...-...-.../... od 24.03.2009. godine, koje je time postalo konačno u upravnom postupku. Dalje, navodi da se uspostavljena hipoteka odnosi na sva poboljšanja i povećanja vrednosti nepokretnosti do kojih je došlo nakon zasnivanja hipoteke, kao i na fizičku promenu predmeta hipoteke (po članu 45. stav 2. Zakona o hipoteci). Pri tom, navodi da u spisima predmeta nema dokaza da je vlasnik hipotekovane nepokretnosti drugotuženi obavestio poverioca o fizičkom menjanju predmeta hipoteke pod kojim se podrazumeva i rušenje, niti dokaza da se poverilac sa tim pisanim putem saglasio, u smislu člana 17. Zakona o hipoteci. Drugostepeni sud smatra da je bitno da se upravo na parceli br. ..., na kojoj su se nalazili objekti na kojima je konstituisana hipoteka u korist prvotuženog, nalaze i novosagrađeni objekti ... i .... Poziva se na izjašnjenje sudskog veštaka geodetske struke na raspravi pred prvostepenim sudom 31.10.2019. godine prema kome sledi da su objekti ... i ... izgrađeni na parceli ... umesto objekata na kojima je inicijalno bilo uspostavljena hipoteka, i činjenične navode tužbe da je „izvršen prenos hipoteke uknjižene na osnovu sporazuma sa objekata 3 i 4 na novoizgrađene objekte ... i ... u korist tuženog prvog reda“.

Zaključak je drugostepenog suda, kako je na opisani način konstituisana hipoteka na objektima broj ... i ... na parceli broj ... u korist prvotuženog, u smislu Zakona o hipoteci, da je prvotuženi u smislu člana 102. i 236. tada važećeg Zakona o izvršnom postupku stekao razlučno pravo na predmetnim nepokretnostima.

Prema takvim razlozima presuđenja iznetim od strane prvostepenog i drugostepenog suda proizilazi da su razlozi dvojaki. Sa jedne strane sudovi smatraju bitnim da je prvotuženom priznato razlučno pravo u stečajnom postupku koji je vođen nad drugotuženim, a da tužilac razlučno pravo na osnovu ovde predmetne hipoteke prvotuženom nije osporavao, te da nije upućen na parnicu radi osporavanja istog. Revizijski sud smatra da ovaj razlog ne stoji. Predmet tužbenog zahteva je utvrđenje ništavosti hipoteke koja je upisana kao teret na određenim nepokretnostima drugotuženog. Ovaj tužbeni zahtev nije uslovljen osporavanjem razlučnog prava prvotuženom u stečajnom postupku nad drugotuženim, niti pak činjenicom da je razlučno pravo utvrđeno i planom reorganizacije drugotuženog. Ovo stoga što je predmet tužbenog zahteva pobijanje hipoteke na nepokretnostima. Revizijski sud je stanovišta da tužilac kao vlasnik akcija drugotuženog, nije morao biti upućen na parnicu u stečajnom postupku nad tuženim hipotekarnim dužnikom. Tužilac istupa kao vlasnik drugotuženog, dok se prema odredbi člana 96. stav 2. Zakona o stečajnom postupku („Sl. glasnik RS“ br. 84/2004, 85/2005) na parnicu upućuje poverilac koji je osporio potraživanje drugog poverioca priznato od strane stečajnog upravnika.

Sa druge strane, razlog za odbijanje tužbenog zahteva za utvrđenje ništavosti hipoteke drugostepeni sud zasniva na navodima tužbe, da je izvršen prenos hipoteke uknjižene na osnovu sporazuma, sa objekata 3 i 4 na novoizgrađene objekte broj ... i ... u korist prvotuženog. Međutim, među parničnim stranakama je prema stanju u spisima predmeta bilo i ostalo sporno da li su objekti broj ... i ... na parceli ..., koji su potom upisani kao objekat broj 1 na parceli .../... i objekat broj 1 na parceli broj .../..., novoizgrađeni objekti namesto objekata na kojima je hipoteka nesporno zasnovana na osnovu sporazuma o zasnivanju založnog prava potvrđenog rešenjem Opštinskog suda u Novom Sadu I 3252/06 od 22.06.2006. godine. Upravo zbog te spornosti su izvođeni dokazi u postupku, po predlogu tužioca, na koje tužilac ukazuje u reviziji. Ova spornost nije razjašnjena od strane nižestepenih sudova.

U konačnom ishodu drugostepeni sud zasniva odluku na navodima tužbe, kojima je tužilac upravo isticao da predmet sporazuma o zasnivanju založnog prava nisu objekti broj ... i ...(novoizgrađeni objekti) a objekti broj 3 i 4 su srušeni, te da je Republički geodetski zavod suprotno volji vlasnika objekta broj ... i ... – drugotuženog, sproveo prenos hipoteke u korist prvotuženog, za koju tužilac tvrdi da je ništava. Prema tome, nižestepeni sudovi nisu mogli uzeti za polaznu osnovu ovakav navod tužbe kao činjeničnu tvrdnju da su objekat broj ... i ... novosagrađeni na mesto objekta 3 i 4, kada je upravo to sporno u toku postupka. Dakle, bilo je neophodno da prvostepeni sud pouzdano raspravi da li su objekti na koje je preneta hipoteka nastali namesto srušenih objekata na kojima je bila ustanovljena hipoteka. To što su novoizgrađeni objekti na istoj parceli, koja nije bila predmet hipoteke, ne znači samo po sebi da su sagrađeni umesto porušenih hipotekovanih objekata, pa da se smatra da su hipotekovni objekti obnovljeni, niti se izgradnja objekata može smatrati poboljšanjem i povećanjem vrednosti hipotekovane nepokretnosti kad zemljište nije hipotekovano. Time je ostao neraspravljen osnov upisane hipoteke na objektima drugotuženog.

O značaju usvajanja Plana reorganizacije po osnovanost tužbenog zahteva drugostepeni sud je prihvatio razloge prvostepenog suda. Međutim, razlozi ne stoje. Prema utvrđenju prvostepenog suda i stanju u spisima potvrđeno je usvajanje Plana reorganizacije drugotuženog 31.08.2011. godine, sa planiranim namirenjem poverilaca najduže u roku od 7 godina od usvajanja. Ako je rok izvršenja protekao, tada nema dejstva Plan reorganizacije, pa se ne može uslovljavati pravo pobijanja hipoteke kao osnova razlučnom pravu pozivanjem na Plan reorganizacije.

Konačno rešenje o upisu hipoteke ne isključuje mogućnost osporavanja valjanosti konstituisane hipoteke tužbom u parničnom postupku.

To su razlozi zbog kojih jeste od značaja da li je hipoteka osnovano uspostavljena na novoizgrađenim objektima umesto na nesporno hipotekovanim, za odluku o tužbenom zahtevu.

Iz tih razloga je Vrhovni kasacioni sud ukinuo drugostepenu i prvostepenu presudu i predmet vratio prvostepenom sudu na ponovno suđenje, po odredbi člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić