U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković i Ivane Rađenović, članova veća, u parnici tužilaca Republike Srbije, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, koju zastupa Državno pravobranilaštvo – Odeljenje u Novom Sadu i Opštine Bačka Palanka, koju zastupa Pravobranilaštvo Opštine Bačka Palanka, protiv tuženog DOO „Nektar agrar“, Privredno društvo za poljoprivrednu proizvodnju i preradu iz Bačke Palanke, čiji je punomoćnik Rastko Popović, advokat u ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2043/21 od 09.09.2021. godine, u sednici održanoj dana 14.09.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

USVAJA SE revizija tuženog, PREINAČAVA SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2043/21 od 09.09.2021. godine u pobijanom preinačujućem delu i odluci o troškovima žalbenog postupka, tako što se odbija žalba tužioca Republike Srbije, Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede i POTVRĐUJE presuda Višeg suda u Novom Sadu P 2436/2017 od 07.04.2021. godine, a odbija zahtev ovog tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka.

OBAVEZUJE SE tužilac Republika Srbija, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede da tuženom na ime naknade troškova revizijskog postupka isplati iznos od 45.000,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema otpravka ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 2436/2017 od 07.04.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijen je prigovor stvarne nenadležnosti toga suda. Stavovima drugim i trećim izreke, tužbeni zahtev tužioca Republike Srbije – Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede delimično je usvojen i tuženi obavezan da mu na ime duga za korišćenje poljoprivrednog zemljišta isplati iznos od 37.500,17 evra u dinarskoj protivvrednosti prema srednjem kursu NBS na dan plaćanja, sa pripadajućom zakonskom kamatom po stoji koja se utvrđuje na godišnjem nivou u visini referentne kamatne stope ECB na glavne operacije za refinansiranje uvećane za 8 procentnih poena počev od dana podnošenja tužbe 20.09.2017. godine pa do konačne isplate. Stavom četvrtim izreke, odbijen je preostali deo tužbenog zahteva ovog tužioca preko dosuđenog pa do traženog iznosa od 97.352,79 evra u dinarskoj protivvrednosti prema srednjem kursu NBS na dan plaćanja, sa pripadajućom zakonskom kamatom na navedenu razliku po stopi koja se utvrđuje na godišnjem nivou u visini referentne kamatne stope ECB od podnošenja tužbe do isplate. Stavom petim izreke, tuženi je obavezan da ovom tužiocu naknadi troškove postupka u iznosu od 187.500,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom šestim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužioca Opštine Bačka Palanka kojim je tražio da se tuženi obaveže da mu solidarno sa prvotužiocem na ime duga za korišćenje poljoprivrednog zemljišta isplati iznos od 97.352,79 evra u dinarskoj protivvrednosti prema srednjem kursu NBS na dan plaćanja, sa istom pripadajućom zakonskom kamatom počev od dana podnošenja tužbe pa do konačne isplate. Stavom sedmim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova postupka u odnosu na ovog tužioca.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2043/21 od 09.09.2021. godine, stavom prvim izreke, žalba tužioca prvog reda je usvojena i navedena prvostepena presuda preinačena u pobijanom delu (stav 4. i 5. izreke) tako što je usvojen u celosti tužbeni zahtev tužioca prvog reda pa je tuženi obavezan da ovom tužiocu pored dosuđenog iznosa od 37.500,17 evra isplati i iznos od 59.852,62 evra, ukupno 97.352,79 evra, u dinarskoj protivvrednosti prema srednjem kursu NBS na dan plaćanja, sa zakonskom kamatom po stopi koja se utvrđuje na godišnjem nivou u visini referentne kamatne stope ECB na glavne operacije za refinansiranje uvećane za 8 procentnih poena, počev od 20.09.2017. godine pa do isplate, kao i da mu pored dosuđene naknade troškova (prvostepenog) postupka isplati još 60.000,00 dinara, odnosno ukupno 247.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, tuženi je obavezan da tužiocu prvog reda na ime troškova žalbenog postupka isplati 60.000,00 dinara.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presude, na osnovu člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“, br.72/11, 55/14...18/20) Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija dozvoljena na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP i da je osnovana.

Donošenjem pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi DOO „Nektar Agrar“, je kao vlasnik višegodišnjeg zasada na predmetnom poljoprivrednom zemljištu još od 2006. godine nastavio da bez potpisanih ugovora o zakupu, koristi poljoprivredno zemljište u državnoj svojini ukupne površine od 98 ha 88 a 80 m2, navedene katastarske parcele upisane u LN br. .. KO ..., LN br. .. KO ... i LN br. .. KO ... . Ovo poljoprivredno zemljište je bilo predmet javne licitacije za proizvodnu 2013, 2014. i 2015. godinu, ali za njih nije bilo zainteresovanih licitanata. Katastarske parcele broj .. površine 153 m2 i br. .. površine 894 m2 KO ..., sada upisane u LN br. .. i ... su u javnoj svojini Republike Srbije sa 1/1, a nekad je nosilac prava javne svojine na istima bila Opština Bačka Palanka. Sve katastarske parcele u državnoj svojini po vrsti predstavljaju poljoprivredno zemljište koje se nalazi na padinama Fruške Gore i više naleže Opštini Beočin nego Opštini Bačka Palanka, tako da nije toliko pogodno za ratarsku ili povrtarsku proizvodnju, kao što je to slučaj sa ravničarskim delom Bačke Palanke. Nakon sprovedene kontrole i sačinjenim zapisnicima o izvršenom inspekcijskom pregledu Ministarstva poljoprivrede i zaštite životne sredine, Sektora poljoprivredne inspekcije, Odeljenja poljoprivredne inspekcije za poljoprivredno zemljište, konstatovano je da je ovde tuženi tokom proizvodne 2012/2013, 2013/2014. i 2014/2015. godine, koristio državno poljoprivredno zemljište bez potpisanog ugovora o zakupu sa nadležnim Ministarstvom. Rešenjem o utvrđivanju naknade za korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini bez pravnog osnova na teritoriji Opštine Bačka Palanka od 18.11.2013. godine, utvrđena je naknada za korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini bez pravnog osnova u postupku vansudskih poravnanja za proizvodnu 2012/2013 godinu, a po hektaru površine, prema kvalitetu kulturi i klasi. Rešenjem o utvrđivanju naknade za korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini bez pravnog osnova za proizvodnu 2013/2014 godinu na teritoriji iste opštine od 13.02.2015. godine, utvrđena je visina naknade za korišćenje poljoprivredong zemljišta u državnoj svojini bez pravnog osnova, u postupku vansudskog poravnanja po hektaru površine, a prema kvalitetu, kulturi i klasi zemljišta. Rešenjem o utvrđivanju naknade za korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini bez pravnog osnova za proizvodnu 2014/2015 godinu na teritoriji iste opštine od 03.03.2017. godine, utvrđena je visina naknade za korišćenje tog zemljišta po hektaru, prema cenovniku koji se odnosi na takvo zemljište u državnoj svojini koje nije bilo predmet javnog nadmetanja ili je bilo na javnom nadmetanju, ali nije bilo najpovoljnijeg ponuđača ili licitanta. Na osnovu navedenih rešenja tužilac Republika Srbija – Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, ponudila je tuženom potpisivanje vansudskih poravnanja za svaku od ovih ekonomskih godina radi plaćanja naknade za korišćenje predmetnog poljoprivrednog zemljišta (ukupne površine 98 ha 88 a 80 m2) obračunute u deviznom iznosu a sve u dinarskoj protivvrednosti prema srednjem kursu NBS na dan plaćanja i to: iznos od 31.039,26 evra za ekonomsku 2012/2013 godinu, iznos od 30.085,08 evra za ekonomsku 2013/2014 godinu i iznos od 36.228,45 evra za ekonomsku 2014/2015 godinu, a koji u zbiru daju traženi iznos od 97.352,79 evra u dinarskoj protivvrednosti. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka poljoprivredne struke, primenom metodologije cene zakupa detaljno navedenih u nalazu u pojedinačno opredeljenim proizvodnim godinama, utvrđena je visina realne cene zakupa koja odgovara prosečnoj vrednosti cene zakupa poljoprivrednog zemljišta za teritoriju Republike Srbije i Opštinu Beočin, pri čemu je cenjena klasa i kultura zemljišta, u iznosu naknade od ukupno 37.500,17 evra, odnosno u iznosu od 4.422.939,92 dinara za tri navedene proizvodne-ekonomske godine. Tuženi nije platio naknadu za korišćenje poljoprivrednog zemljišta prema ponuđenim vansudskim poravnanjima koja nije potpisao.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je obavezao tuženog da tužiocu Republici Srbiji – nadležnom ministarstvu isplati iznos od 37.500,17 evra u dinarskoj protivvrednosti (zajedno sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom od dana podnošenja tužbe), nalazeći da je tuženi koji je znao da predmetno zemljište koristi bez pravnog osnova u obavezi da ovom tužiocu kao imaocu javne svojine isplati traženu novčanu naknadu za bespravno korišćenje poljoprivrednog zemljišta po osnovu upotrebe tuđe stvari u svoju korist iz člana 219. Zakona o obligacionim odnosima. Ocenivši primenom člana 60. stav 1. i stav 2. Zakona o poljoprivrednom zemljištu („Sl. glasnik RS“, br.62/06, 65/2008, 41/2009...80/17) da tužiocu pripada ona visina novčane naknade koja je utvrđena nalazom i mišljenjem sudskog veštaka na osnovu prosečne cene zakupa poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini na istoj odnosno približno istoj teritoriji, pri čemu je cenjena klasa i kultura zemljišta. Pritom je imao u vidu da se dve od spornih katastarskih parcele koje su nekada bile upisane kao javna svojina Opštine Bačka Palanka (parcele broj .. i ..) sada vode kao javna svojina Republike Srbije, zbog čega je odbijen tužbeni zahtev tužioca Opštine Bačka Palanka.

Odbio je preostali deo tužbenog zahteva preko dosuđenog pa do traženog iznosa novčane naknade od 97.352,79 evra opredeljenog prema rešenjima o utvrđivanju naknade za korišćenje poljoprivrednog zemljišta donetih od strane Opština Bačka Palanka za tri navedene ekonomske godine.

Drugostepeni sud je pobijanom presudom usvojio tužbeni zahtev prvotužioca u celosti, dosudivši mu iznos od još 59.852,62 evra, kao razliku do traženog iznosa od ukupno 97.352,79 evra u dinarskoj protivvrednosti (sa pripadajućom zateznom zakonskom kamatom). Ocenio je da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo propustivši da visinu naknade za bespravno korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini odredi primenom kriterijuma koji su sadržani u rešenjima o utvrđivanju naknade Opštine Bačka Palanka za navedene proizvodne godine jer se oni odnose i primenjuju na poljoprivredno zemljište u državnoj svojini koje nije bilo predmet javnog nadmetanja ili je bilo na javnom nadmetanju ali nije bilo najpovoljnijeg ponuđača ili licitanta. Zaključio je da su ove odluke donete u skladu sa odredbama člana 62-64a Zakona o poljoprivrednom zemljištu koji je dao ovlašćenje jedinici lokalne samouprave da utvrdi visinu naknade za bespravno korišćenje zemljišta u državnoj svojini koje se nalazi na njenom području, u situaciji kada nije zaključen ugovor sa nadležnim ministarstvom, što je konkretni slučaj.

Stanovište drugostepenog suda da je organ jedinice lokalne samouprave ovlašćen da svojom odlukom utvrdi cenu zakupa odnosno visinu naknade na teret lica koje je bez zaključenog ugovora sa nadležnim ministarstvom bespravno koristi zemljište u državnoj svojini, nije pravilno jer takvo ovlašćenje ne proizlazi iz člana 62. i noveliranih odredbi članova 64. i 64a Zakona o poljoprivrednom zemljištu („Sl. glasnik RS“, br.62/06, 66/08 i 41/09) važećeg u relevantnom periodu 2012-2015 godine pre izmena u Zakonu o izmenama i dopunama Zakona o poljoprivrednom zemljištu („Sl. glasnik RS“ br.112 od 30.12.2015. godine). U navedenom periodu su se primenjivale novelirane odredbe Zakona o poljoprivrednom zemljištu koje nisu regulisale pitanje određivanja visine naknade za bespravno korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini, već su propisivale postupak zakupa javnim nadmetanjem u dva kruga (osim kod prava prečeg zakupa) i samo početnu cenu zakupa takvog zemljišta datog u zakup, vezujući je za prosečno postignutu tržišnu cenu zakupnine na području na kojem se zemljište nalazi. To u svakom slučaju nije značilo da jedinica lokalne samouprave ima ovlašćenje da po svom nahođenju, a bez elemenata i kriterijuma od kojih zavisi cena zakupa, propisuje visinu naknade za takvo korišćenje poljoprivrednog zemljišta u državnoj svojini. Ovakvo ovlašćenje organa lokalne samouprave proizlazi tek nakon citiranih izmena Zakona o poljoprivrednom zemljištu od 30.12.2015. godine, i to po pravu prečeg zakupa ali i tada je visina zakupnine određena i limitirana realnim kriterijumom (visinom prosečne cene zakupa na teritoriji RS u poslednje tri godine).

Preinačenjem drugostepene presude potvrđena je odluka o troškovima prvostepenog postupka, pa je sledom toga odlučeno o troškovima žalbenog postupka. Kako je tuženi uspeo u postupku revizije, to mu pripada tražena naknada troškova revizijskog postupka na ime sastava revizije, na osnovu članova 165. stav 2., 163. stav 2., 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP. Visina naknade je odmerena na ime sastava revizije prema AT („Sl. glasnik RS“, br.121/12...37/21) važećoj u vreme preduzimanja ove procesne radnje.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić