U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koji je pravni sledbenik sada pok. tužioca BB, bišeg iz ..., čiji je punomoćnik Milan Dinić, advokat iz ..., protiv tuženog AD „Elektromreža Srbije“, Beograd, čiji je punomoćnik Srđan Arsić, advokat iz ..., radi naknade za ustanovljenu službenost prolaska dalekovoda, odlučujući o reviziji tužioca i reviziji tuženog izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 1660/2021 od 22.02.2022. godine, u sednici održanoj 23.11.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJAJU SE, kao neosnovane, revizija tužioca i revizija tuženog, izjavljene protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 1660/2021 od 22.02.2022. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 1660/2021 od 22.02.2022. godine, ukinuta je presuda Višeg suda u Nišu P 4036/17 od 28.02.2019. godine (stav prvi izreke). Obavezan je tuženi da tužiocu na ime naknade za ustanovljenu stvarnu službenost prolaska dalekovoda broj 1DB-460-TC Niš 2 makedonska granica, a preko KP .., .. i .. KO ..., sve upisane u LN .. KO ..., za ukupnu površinu od 680 m2, isplati iznos od 4.621.280,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 28.02.2019. godine do isplate, dok je za veći iznos od dosuđenog do traženog iznosa od 9.643.662,99 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 28.02.2019. godine do isplate, tužbeni zahtev odbijen kao neosnovan (stav drugi izreke). Obavezan je tuženi da tužiocu na ime troškova parničnog postpuka isplati 663.060,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do konačne isplate (stav treći izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac i tuženi su blagovremeno izjavili revizije zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke primenom člana 408. ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 18/20) Vrhovni sud je utvrdio da su revizije neosnovane.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a nema ni drugih povreda odredaba parničnog postpuka iz člana 374. stav 1. učinjenih pred drugostepenim sudom, na koje se neosnovano ukazuje u revizijama.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, sada pokojni tužilac BB iz ... bio je korisnik KP .. u potezu ..., njiva 2. klase površine 31,04 ara, upisane u posedovnom listu broj .. KO Niš Pantelej. Prema uverenju Službe za katastar nepokretnosti u Nišu od 20.01.2015. godine na dan 07.03.2006. godine KP .. KO Niš Pantelej se vodilo na ime Republike Srbije – korisnik VV, da bi tokom 2006. godine ova parcela prešla na ime BB po osnovu ugovora Ov. br. 5098/80 od 26.12.1980. godine i Ov. 206/81 od 14.01.1981. godine, overenih pred Opštinskim sudom u Nišu. Tokom 2011. godine u postupku izrade katastra nepokretnosti, KP .. KO Niš Pantelej je prenumeracijom dobila novi broj .. KO ... i bila upisana kao njiva 2. klase od 31 ar i 24 m2, na ime Republike Srbije, korisnika BB, s tim što je površina promenjena zbog preciznije metode računanja. U toku 2013. godine kp .. je podeljena na više parcela i to kp br. .. od 22 ara i 66 m2, kp. br .. od 8 ari i 48 m2 i kp br. .. od 10 m2, kojom promenom je kp br. .. ugašena i više ne postoji. Podela je izvršena zbog provođenja regulacije brzobrodskog groblja. Prema listu nepokretnosti broj .. ... od 19.05.2015. godine kp br. .. se nalazi u potezu ..., vodi kao njiva 2. klase sa površinom od 2,66 ari kao gradsko- građevinsko zemljište, kp br. .. se nalazi u istom potezu i vodi se kao njiva 2. klase površine 8,48 ari- gradsko građevinsko zemljište i kp br. .. se nalazi u istom potezu, njiva 2. klase površine 10 m2 gradsko-građevinsko zemljište i sve parcele se vode kao državna svojina Republike Srbije, a BB se vodi kao nosilac prava korišćenja ovih parcela. Prema uverenju Uprave za imovinu i inspekcijske poslove Grada Niša od 13.10.2015. godine kp br .. KO Niš Pantelej od koje su nastale parcele .., .. i .. KO ... obuhvaćena je Odlukom o određivanju gradskog-građevinskog zemljišta „Međuopštinski službeni list Niš“ broj 25/80 i 28/80.

Prema informaciji o lokaciji za parcele .., .. i .. KO ... od 15.10.2014. godine ove parcele se nalaze u granici zahvata planske i generalne regulacije područja Gradske Opštine Palulula II faza u Nišu po kome se ove parcele nalaze u urbanističkoj celini Ž, u prostoru namenjenom slobodnim površinama A.4.4 zaštitno zelenilo pretežno ostalo zemljište i zaštitnoj zoni dalekovoda, a manjim delovima na površinama predviđenim za izgradnju saobraćajnice. Prema informaciji o lokaciji za ove parcele donetoj od strane Sekretarijata za planiranje Gradske uprave Grada Niša od 06.12.2017. godine iste se nalaze u granici zahvata Plana generalne regulacije područja Gradske Opštine Palilula II faza „Službeni list Grada Niša“ broj 73/2013 u urbanističkoj celini D u zoni zaštitnog zelenila A.4.4 pretežno ostalo zemljište gde je dozvoljena gradnja objekata do 5 metara. Deo ovih parcela je u zahvatu zaštitne zone 440 kv i 110 kv dalekovoda.

Generalnim planom koridora dalekovoda 400 kV TC Niš 2, granica Makedonije sa elementima plana detaljne regulacije deonica na teritoriji Grada Niša u opisu granice placa sa popisom obuhvaćenih parcela navedena je u KO Niš Pantelej i kp .. . Takođe, navedeno je da je planiran koridor dalekovoda ukupne širine 60 metara, koji formiraju dva pojasa sa posebnim pravilima korišćenja i uređenja i to prostor u kome se utvrđuju posebna pravila korišćenja i uređenja u cilju preventivno tehničkog obezbeđenja dalekovoda i zaštite okruženja od mogućih uticaja dalekovoda, definisan kao zaštitni pojas, a u okviru zaštitnog pojasa, prostor neposredno uz dalekovod u kome se utvrđuju posebna pravila korišćenja i uređenja za potrebe izgradnje dalekovoda definisan je kao izvođački pojas. Prema pravilima uređenja sadržanim u ovom planu, koridor dalekovoda je planom određen u ukupnoj širini od 60 metara i isti obuhvata zaštitni pojas, regulacione širine 60 metara dva puta po 30 metara od čega izvođački pojas regulacione širine na 24 metra dva puta po 12 metara. Regulacione linije zaštitnog i izvođačkog pojasa se određuju prema podužnoj osi dalekovoda. Rešenjem o odobrenju za izgradnju Ministarstva za infrastrukturu RS se od 07.04.2008. godine odobreni su investitoru JP „Elektromreža Srbije“ iz Beograda radovi na izgradnji prve faze dalekovoda TC Niš 2, TC Leskovac 2, kao dela dalekovoda 400 kv TC Niš 2, granica Makedonije, čija trasa prolazi teritorijom opštine Niš. Rešenjem Vlade RS od 28.05.2009. godine, na predlog tuženog, utvrđen je opšti interes za eksproprijaciju, odnosno adnimistrativni prenos nepokretnosti radi izgradnje DV 400 kv TC Niš granica Makedonija za deonicu Leskovac 2 – granica Makedonije i nepotpunu eksproprijaciju ustanovljavanja službenosti prolaza provodnika dalekovoda na teritoriji više opština, prema Generalnom planu mreže infrastrukture sa elementima regulacionog plana dalekovoda DV 400 kv TC Niš 2 granica Makedonije. Tuženi je istim rešenjem određen za korisnika eksproprijacije. Rešenjem Ministarstva građevinarstva i urbanizma RS od 26.09.2012. godine dozvoljeno je investitoru JP „Elektromreža Srbije“ iz Beograda upotreba dalekovoda TC Niš 2, TC Leskovac 2 kao dela dalekovoda 400 kv TC Niš 2 granica Makedonije, pored ostalog i na teritoriji opštine Niš, KO Niška Banja, KO Suvi Do do Prvakutina i KO Radikina bara i utvrđeno je da su radovi izvedeni u svemu u skladu sa rešenjem o odobrenju za izgradnju koje je pravnosnažno 09.05.2008. godine i tehničkom dokumentacijom. Rešenjem Sekretarijata za privredu, društvene službe i komunalne i stambene poslove SO Niš od 07.05.1971. godine odobreno je investitoru Organizaciji za prenos električne energije „Elektroistok Beograd“ građenje investicionog objekta DV 380 kv Niš 2 – bugarska granica prema investicionoj tehničkoj dokumentaciji. Prema potvrdi tuženog, ovaj dalekovod je pušten u rad polovinom marta 1973. godine i od tada je u funkciji prenosa eleketrične energije. Rešenjem Republičkog komiteta za energetiku, industriju, građevinarstvo SRS od 17.01.1986. godine odobrena je upotreba objekta DV 110 kv Knjaževac Niš od stuba broj 35 do stuba broj 90 čiji je investitor „Elektroistok Beograd“ po odobrenju od 17.08.1985. godine.

Provodnici dalekovoda zahvataju istočni deo kp .. u površini od 4 m2, središnji deo kp .. u površini od 336 m2 i severozapadni deo kp .. u površini od 15 m2, koji je na skici predstavljen zelenom bojom kao dalekovod 1. Iznad pomenutih parcela prolaze još dva dalekovoda, s tim što dalekovod broj 2 Niš – bugarska granica zahvata delimično sporne parcele, dok dalekovod broj 3 u horizontalnoj projekciji ne zahvata nikakvu površinu. Širina zaštitnog pojasa dalekovoda je 30 metara levo i desno od ose dalekovoda, pa dalekovod broj 1 DV 360 TC Niš 2 makedonska granica svojim provodnicima u horizontalnoj projekciji zahvata istočni deo kp br. .. u površini od 4 metra, središnji deo kp br. .. u površini od 336 metara i jugozapadni deo kp br. .. u površini od 15 metara i to na skici osenčio zelenom bojom. Isti dalekovod svojim zaštitnim pojasom zahvata zapadni deo kp br. .. u površini od 6 m2, zapadni deo kp br. .. u površini od 133 m2, jugozapadni deo kp br. .. u površini od 18 m2 i središni deo KP .. u površini od 168 m2, na skici označeno žutom bojom. Zaštini pojas dalekovoda broj 1 DV 460 TC Niš 2 makedonska granica i zaštitni pojas dalekovoda broj 2 DV TS Niš 2 bugarska granica preklop zaštitnih pojaseva zahvataju jugozapadni deo kp br. .. u površini od 217 m2, istočni deo kp br. .. u površini od 157 m2 i severozapadni deo kp br. .. u površini od 91 m2 na skici osenčeno plavom bojom. Širina zaštitnog pojasa obračunavala se po 30 metara sa obe strane voda od krajnjih faznih provodnika i kada bi se obračunalo po 30 metara sa obe strane voda i krajnjih faznih provodnika prolaskom dalekovoda DV 400 TC Niš 2 makedonska granica, umanjena je tržišna vrednost delova parcele ispod žica provodnika i ispod zaštitnog pojasa dalekovoda za 80% pa kako je tržišna vrednost parcela tužioca da nema dalekovoda procenjena na iznos od 8.495,00 dinara po m2, umanjenje tržišne vrednosti iznosi 6.796,00 dinara po m2. Ukupna površina parcela tužioca na kojima postoje ograničenja njegovog prava svojine zbog postojanja zakonske službenosti u korist tuženog usled prolaska žica dalekovoda je 680 m2 (355 m2 + 325 m2). Umanjenje vrednosti tih delova parcela je 6.796,00 dinara po m2. Ukupan iznos naknade na koju tužilac ima pravo iznosi 4.621.280,00 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da tužiocu pripada naknada za ustanovljenu službenost prolaska dalekovoda u iznosu od 9.643.662,99 dinara.

Drugostepeni sud je, nakon održane rasprave, zaključio da tužiocu pripada naknada za ustanovljenu zakonsku službenost prolaska dalekovoda u iznosu od 4.621.280,00 dinara, jer je prolaskom žica dalekovoda ograničena mogućnost korišćenja tužiočevih parcela, pa je tuženi dužan platiti naknadu za 80% smanjenu vrednost ukupne površine od 680 m/2. Drugostepeni sud je odbio tužbeni zahtev do traženog iznosa od 9.643.662,99 dinara, jer nije dosudio naknadu za površinu preklapanja zaštitnog pojasa dalekovoda koji je izgrađen 1972. godine i zaštitnog pojasa koji je izgrađen 2008-2012.godine, zbog zastarelosti.

Po stanovištu Vrhovnog suda, pravilno je drugostepeni sud, nakon održane rasprave na osnovu člana 383.stav 4. ZPP, odlučio o zahtevima stranaka. Pravilnom primenom materijalnog prava na utvrđeno činjenično stanje sud je odlučio usvajanjem tužbenog zahteva u iznosu od 4.621.280,00 dinara.

Prema pravnom stavu Vrhovnog kasacionog suda usvojenom na sednici od 23.01.2017. godine, pravni osnov potraživanja tužioca zbog prolaska kabla električne enerije vazdušnim putem iznad njihovih katastarskih parcela je stvarno- pravnog karaktera – konstituisanje zakonske stvarne službenosti , na osnovu člana 51. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Visina ove naknade određuje se na osnovu člana 53.stav 3. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa.Dakle, izgradnjom elektromreže (vodovi električne struje) konstituiše se zakonska službenost prolaska vodova preko zemljišta u svojini pravnog ili fizičkog lica na osnovu člana 51. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. U konkretnom slučaju, na katastarskim parcelama tužioca je konstituisano pravo službenosti provođenja provodnika u površini od 680 m/2 i za to mu nije plaćena naknada.

Revizijski navodi stranaka odnose se na obim naknade iz člana 53. stav 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Nasuprot navodima revizije tuženog, pravilno je drugostepeni sud zaštitni pojas računao od ose dalekovoda, jer je taj zaključak izveden iz Generalnog plana koridora, koji je predvideo da je koridor dalekovoda planom određen u ukupnoj širini od 60 metara i da obuhvata zaštitni pojas 2h30 metara, od čega regulacioni pojas 2h12 metara, a regulacione linije se određuju prema podužnoj osi dalekovoda. Ovom zaključku tuženi suprostavlja primenu odredbe člana 218. Zakona o energetici („Službeni glasnik RS“ broj 145/2014) kojim je propisano da zaštitni pojas za nadzemne elektroenergetske vodove, za naponski nivo 220kV i 400kV iznosi 30 metara sa svake strane voda od krajnjeg faznog provodnika, što ukupno zahvata površinu od 379 m/2 koje nisu preklopljene sa zaštitnim pojasom dalekovoda DV 380 Kv Niš2- bugarska granica. Međutim, ovaj dalekovod je stavljen u funkciju 2012. godine, dok je važio Zakon o energetici („Službeni glasnik RS“ 57/2011 i 80/2011) koji nije propisivao način određivanja regulacione linije zaštitnog pojasa, već je to utvrđeno Generalnim planom koridora.

Nasuprot navodima revizije tuženog, prema odredbi člana 53. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa naknada koju vlasnik povlasnog dobra treba da plati vlasniku poslužnog dobra se određuje u novcu u iznosu za koji se usled ustanovljene službenosti smanjuje vrednost zemljišta. Sud je polazeći od okolnosti konkretnog slučaja, vodio računa za koliko se smanjila vrednost poslužnog dobra zbog uspostavljene službenosti. Shodno iznetom, Vrhovni sud nalazi da tužilac ima pravo na umanjenu tržišnu vrednost zemljišta, čija je visina određena uz pravilnu ocenu nalaza i mišljenja veštaka. Pravilno je drugostepeni sud prihvatio nalaz veštaka, koji je prilikom određivanja vrednosti cenio parametre od uticaja na tržišnu i smanjenu tržišnu vrednost predmetnih parcela, tako da je tržišna vrednost parcela smanjena za iznos od 4.621.280,00 dinara

Neosnovani su revizijski navodi tužioca da mu pripada i naknada od dosuđenih 4.621.280,00 dinara do traženih 9.643.662,99 dinara za površinu preklapanja zaštitnog pojasa sa dalekovodom DV 380 Kv Niš2- bugarska granica, za koji je izdata upotrebna dozvola marta 1973. godine. Rok zastarelosti za isplatu naknade po osnovu člana 53.stav 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa propisan je odredbom člana 371. Zakona o obligacionim odnosima i on iznosi 10 godina od dana stavljanja u funkciju elektromreže, jer je tada tužilac kao poverilac imao pravo da zahteva ispunjenje obaveze tuženog na osnovu odredbe člana 361.stav 1. ZOO. Kako je konkretna elektromreža stavljena u funkciju izdavanjem upotrebne dozvole marta 1973. godine znači da je tada počeo da teče rok zastarelosti , a koji je protekao pre podnošenja tužbe 03.10.2011. godine. Zastarelošću prestaje pravo zahtevanja ispunjenja obaveze na osnovu odredbe člana 360. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, a zastarelost nastupa kada protekne zakonom određeno vreme u kome je poverilac mogao zahtevati ispunjenje obaveze, na osnovu stava 2. te odredbe Zakona. Tužilac trpi nemogućnost korišćenja tog dela parcele zbog zaštitnog pojasa od ustanovljavanja službenosti prolaska provodnika dalekovoda DV 380 Kv Niš2- bugarska granica, a zahtev za isplatu naknade za tu službenost je zastareo.

Iz svega izloženog odlučeno je kao u izreci presude na osnovu odredbe člana 414. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić