Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11 ... 18/20), u vezi odredbe člana 202. Porodičnog zakona (''Službeni glasnik RS'', br. 18/2005...6/2015) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su brak sklopile 1999. godine i tada su živeli u ... u zajednici sa AA roditeljima. Počev od 2013.godine, izgradili su kuću u naselju ..., pa su prešli da žive u stanu u toj kući koji je opremljen i veličine je dvosobnog stana. Parnične stranke imaju četvoro dece, tako što su sinovi DD i ĐĐ punoletni i ne žive sa parničnim strankama. Porodica je prvi put evidentirana u Centru za socijalni rad Raška 16.12.2021. godine, kada je sin DD prijavio oca AA za nasilje nad majkom BB. Problemi među njima su nastali zbog AA ljubomore, pa je AA zbog izvršenog nasilja u porodici izrečena mera udaljenja iz kuće u periodu od 17.11.2021. godine do 17.12.2021. godine. U svom nalazu od 05.08.2022. godine Centar za socijalni rad Raška je dao mišljenje da je majka funkcionalniji roditelj, u smislu adekvatnijeg zadovoljavanja razvojnih potreba maloletne dece, koja ispoljava adekvatnije stavove prema njihovom vaspitanju, dok otac, koji takođe poseduje sposobnosti da zadovolji potrebe dece, nema stalnost u odnosu sa njima, te da smatraju da ne postoje uslovi za zajedničko vršenje roditeljskog prava zbog nepostojanja komunikacije i dogovora u vezi zadovoljavanja potreba dece. U dopuni svog izveštaja od 08.09.2022. godine, isti Centar je naveo da je pribavljeno mišljenje dece o tome sa kojim od roditelja žele da žive, pa se mal. VV izjasnio da bi voleo da živi sa majkom BB, ali da takođe želi da redovno viđa oca. Maloletna GG se takođe izjasnila da bi volela da živi sa majkom, a da oca viđa redovno, ukoliko se roditelji rastave, dok bi ona volela da se roditelji pomire i da nastave da žive zajedno. Oba deteta su se izjasnila da znatno više vremena provode sa majkom, imaju topli odnos sa njom, njoj se poveravaju i sa njom planiraju, pošto u odnosu na nju osećaju sigurnost i emotivnu toplinu. Procena stručnog tima Centra za socijalni rad Raška je da deci atmosfera u kući poslednjih godinu dana ne prija i da bi voleli promenu koja bi im donela stabilnost i mir, a da su, na svesnom nivou, prihvatili razvod roditelja. Tužilac je zaposlen u ... i radi po smenama, a mesečno zarađuje 75.000,00 dinara. Od svoje zarade otplaćuje kredit koji je podignut za potrebe porodičnog domaćinstva i plaća račune za struju, vodu, internet, televiziju i telefon, što mesečno iznosi 10-12.000,00 dinara. Tužena je zaposlena u fabrici ''EE'' i radi u jednoj smeni, a njena mesečna zarada iznosi 42.000,00 dinara. VV je četvrti, a GG prvi razred osnovne škole, pa je za njihovo izdržavanje potrebno i to za VV 23.000,00 dinara, a za GG 20.000,00 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su vršenje roditeljskog prava nad maloletnom decom poverili majci, a oca obavezali da doprinosi njihovom izdržavanju, prihvatajući mišljenje Centra za socijalni rad da je majka funkcionalniji roditelj, ceneći pri tom i mišljenje dece koja su, s obzirom na uzrast (VV 10 godina, a GG 7 godina) sposobna da formiraju mišljenje, na osnovu odredbe člana 65. stav 1. i 3. i člana 77. stav 3. Porodičnog zakona, u vezi odredbe članova 154, 160, 161. i 162. istog Zakona.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 3. stav 1. Konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta (''Službeni list SFRJ''-međunarodni ugovori, br. 15/90 i ''Službeni list SRJ'' – međunarodni ugovori, br. 4/96, 2/97), propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece, od primarnog značaja je interes deteta, bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela.

Na osnovu odredbe člana 6. stav 1. Porodičnog zakona, svako je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koja se tiču dece, a na osnovu odredbe člana 266. stav 1. istog zakona, u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta. Sud je dužan da pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili u vršenju, odnosno lišenju roditeljskog prava, zatraži nalaz ili stručno mišljenje organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima, na osnovu odredbe člana 270. Porodičnog zakona.

Najbolji interesi deteta kojim je sud dužan da se rukovodi u sporu za zaštitu njegovih prava, na osnovu odredbe člana 3. Konvencije o pravima deteta, člana 6.i člana 266. stav 1. Porodičnog zakona je pravni standard, a postupanje u skladu sa najboljim interesom deteta podrazumeva donošenje odluke na način na koji bi dete za sebe odlučilo, kada bi za to bilo sposobno. Kriterijumi određivanja izdržavanja propisani su odredbom člana 160. Porodičnog zakona, tako što se izdržavanje određuje prema potrebama poverioca i mogućnostima dužnika izdržavanja, pri čemu se vodi računa o minimalnoj sumi izdržavanja (stav 1.). Potrebe poverioca izdržavanja zavise od njegovih godina, zdravlja, obrazovanja, imovine, prihoda, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 2.). Mogućnosti dužnika izdržavanja zavise od njegovih prihoda, mogućnosti za zaposlenje i sticanje zarade zarad njegove imovine, njegovih ličnih potreba, obaveze da izdržava druga lica, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 3.).

U konkretnom slučaju, imajući u vidu uzrast maloletne dece, njihove emotivne potrebe i stručno mišljenje organa starateljstva, koji je pribavio mišljenje maloletne dece o tome sa kim bi od roditelja želeli da žive, sledi da je u najboljem interesu maloletne dece da budu poverena majci koja će samostalno vršiti roditeljsko pravo, dok će otac provoditi vreme sa decom u skladu sa njihovim obavezama i slobodnim vremenom, jer se na taj način obezbeđuje očuvanje i unapređenje emotivne bliskosti roditelja i dece, u njihovim najboljem interesu.

Neosnovani su navodi revizije tužioca o pogrešnoj primeni odredbe člana 65.stav 4. Porodičnog zakona, zbog nepribavljanja mišljenja maloletne dece. Suprotno tim navodima revizije tužioca, stručni tim Centra za socijalni rad Raška, koji čini stručni radnik psiholog, stručni radnik pedagog, supervizor – socijalni radnik i voditelj slučaja-psiholog, je pribavio mišljenje maloletne dece, u smislu odredbe člana 65. Porodičnog zakona, u pogledu toga sa kim bi od roditelja želeli da žive, pa se mal. VV izjasnio da bi voleo da živi sa majkom BB, a da redovno viđa oca, dok je mal. GG saopštila da bi volela da se roditelji pomire i nastave život zajedno, ali ukoliko se rastave ona bi takođe volela da živi sa majkom, a da oca AA viđa redovno, pri čemu su deca bila saglasna da znatno više vremena provode sa majkom i imaju topli odnos sa njom, njoj se poveravaju, sa njom planiraju i uz nju osećaju sigurnost i emotivnu toplinu.

Navodima revizije tužioca o tome da su iznosi mesečnih potreba maloletne dece i to 20.000,00 dinara za GG i 23.000,00 dinara za VV, previsoko odmereni, ne dovodi se u sumnju pravilnost odluke nižestepenih sudova o doprinosu tužioca izdržavanju maloletne dece. Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja o potrebama maloletne dece, kao poverilaca izdržavanja, s obzirom na njihov kalendarski uzrast sa jedne strane i mogućnostima tužioca, kao dužnika izdržavanja sa druge strane, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, odluka o doprinosu tužioca izdržavanju maloletne dece (20% od neto plate za mal. VV i 16% od neto plate za mal. GG) je doneta pravilnom primenom odredbe člana 160. i 162. Porodičnog zakona.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić