Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20 i 10/23 - drugi zakon) i utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, stranke su bivši supružnici čiji brak je razveden pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Pirotu P2 16/21 od 01.07.2021. godine i kojom je njihova zajednička maloletna ćerka VV, rođena ...2018. godine, poverena na dalje čuvanje, negu i vaspitanje majci (tužilji). Presudom je utvrđen i model viđanja oca sa detetom, ali kako nije naznačeno da majka samostalno vrši roditeljsko pravo, to je tužilja u obavezi da kada želi da vodi dete na turističko putovanje u inostranstvo pribavlja saglasnost oca, oko čega je imala problema jer tuženi ne daje saglasnost ili davanje saglasnosti odlaže do poslednjeg trenutka što otežava putovanja, a stanje se naročito pogoršalo kada je tužilja zasnovala novu bračnu zajednicu i kada joj tuženi, zbog kupovine stana sa sadašnjim suprugom nije dao saglasnost za promenu prebivališta deteta, odnosno promenu adrese stanovanja u istom gradu. Tužilja je takođe imala problema prilikom upisa maloletnog deteta u predškolsku ustanovu jer tuženi nije želeo da joj dostavi tražene podatke o svom zaposlenju i visini zarade, zbog čega je dete krenulo sa dva meseca zakašnjenja u predškolski program. Tužilja nema nameru da se sa detetom preseli u inostranstvo, a dozvole i saglasnosti je tražila samo za letovanja, zimovanja i eventualno turistička putovanja u inostranstvo sa detetom. Tuženi je tvrdio da je tužilji uglavnom davao saglasnost da dete izvede iz zemlje radi turističkih putovanja sve do januara 2024. godine, kada je hteo da dete odvede nekoliko dana na Staru planinu, što je tužilja odbila sa obrazloženjem da detetu predstoji operacija krajnika i da mora da bude zdravo u vreme operacije. Po stručnom mišljenju organa starateljstva, tužilja se u toku 2024. godine dva puta obraćala Centru radi posredovanja u normalizaciji odnosa sa bivšim suprugom i sprečavanja manipulacije nad maloletnim detetom, pa je po oceni tog Centra u najboljem interesu deteta da se otac delimično liši roditeljskog prava u delu koji se traži tužbenim zahtevom, jer će na taj način maloletnom detetu biti omogućeno da putuje na letovanje, da turistički odlazi kod ujaka koji živi i radi u Republici Nemačkoj i putuje gde god se za to javi potreba.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbeni zahtev nalazeći da je u najboljem interesu maloletnog deteta da otac bude delimično lišen roditeljskog prava, budući da je prava i dužnosti iz sadržine roditeljskog prava nesavesno vršio u smislu člana 82. Porodičnog zakona.

Po oceni Vrhovnog suda, osnovano se revizijom tuženog ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Po članu 82. Porodičnog zakona, roditelj koji nesavesno vrši prava ili dužnosti iz sadržine roditeljskog prava može biti delimično lišen roditeljskog prava (stav 1), s tim što roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo može biti lišen roditeljskog prava na održavanje ličnih odnosa sa detetom i prava da odlučuje o pitanjima koja bitno utiču na život deteta (stav 4). U konkretnom slučaju, maloletno dete povereno je majci na dalje čuvanje, negu i vaspitanje pravnosnažnom presudom koja je doneta u bračnom sporu, pa sledi da je odlukom suda dete povereno majci na samostalno vršenje roditeljskog prava u smislu člana 272. i 77. Porodičnog zakona. U tom slučaju tuženi kao roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo ima dužnost da izdržava dete, da sa detetom održava lične odnose i da o pitanjima koja bitno utiču na život deteta odlučuje zajednički i sporazumno sa roditeljem koji vrši roditeljsko pravo. Pitanja koja bitno utiču na život deteta u smislu ovog Zakona smatraju se naročito: obrazovanje deteta, preduzimanje većih medicinskih zahvata nad detetom, promena prebivališta deteta i raspolaganje imovinom deteta velike vrednosti (član 78. stav 3. i 4). Ovakvom formulacijom člana 78. stav 4. Porodičnog zakona, lista pitanja koja bitno utiču na život deteta nije zaključena, već se isto definiše posebno u svakom konkretnom slučaju.

Sledom navedenog, pitanje obrazovanja deteta i promena prebivališta deteta spadaju u domen prava o kojima roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo ima pravo da zajednički i sporazumno odlučuje sa roditeljem koji vrši roditeljsko pravo i tih prava može biti lišen ukoliko nesavesno vrši prava i dužnosti iz sadržine tih prava. Odluka suda o delimičnom lišenju roditeljskog prava mora biti zasnovana na oceni najboljeg interesa maloletnog deteta koji je pravni standard i koji se procenjuje na osnovu niza objektivnih i subjektivnih okolnosti, s obzirom da je roditeljsko pravo izvedeno iz dužnosti roditelja i postoji samo u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti, prava i interesa deteta (član 67. Porodičnog zakona). Po članu 71. Porodičnog zakona, roditelji imaju dužnost da obezbede osnovno školovanje detetu, a o daljem obrazovanju deteta dužni su da se staraju prema svojim mogućnostima. Roditelji imaju pravo da detetu obezbede obrazovanje koje je u skladu sa njihovim verskim i etičkim uverenjima. Sa stanovišta navedenih materijalnopravnih odredaba izostala je procena najboljeg interesa maloletnog deteta u pogledu odluke o delimičnom lišenju roditeljskog prava tuženog u pogledu obrazovanja maloletnog deteta, niti dato stručno mišljenje nadležnog organa starateljstva sadrži takvu procenu u pogledu obrazovanja deteta, već uopšten zaključak da je u najboljem interesu deteta da se otac delimično liši roditeljskog prava u delu koji se traži tužbenim zahtevom, jer će na taj način maloletnom detetu biti omogućeno da putuje na letovanje, da turistički odlazi kod ujaka koji živi i radi u Republici Nemačkoj i putuje gde god se za to javi potreba. Pored navedenog, odluka o delimičnom lišenju roditeljskog prava tuženog u pogledu davanja saglasnosti za promenu prebivališta zasnovana je na razlozima o odbijanju tuženog da da saglasnost za promenu adrese stanovanja maloletnog deteta u okviru istog grada, a da o promeni prebivališta nije bilo reči, budući da ova dva pojma u svom značenju nisu identična. Po Zakonu o prebivalištu i boravištu građana u situaciji kada je dete povereno na samostalno vršenje roditeljskog prava, kao u konkretnom slučaju majci, za prijavu adrese nije potrebna saglasnost drugog roditelja, pa odbijanje (nepotrebne) saglasnosti tuženog za promenu adrese maloletnom detetu u istom gradu ne može se smatrati nesavesnim vršenjem prava i dužnosti iz sadržine roditeljskog prava. Naime, po članu 4. stav 3. navedenog Zakona, ako roditelji nemaju istu adresu stanovanja, prijavu i odjavu podnosi jedan od roditelja uz saglasnost drugog roditelja ili roditelj koji u skladu sa zakonom samostalno vrši roditeljsko pravo. Osim navedenog, u preostalom delu odluke izostalo je utvrđenje bitnih činjenica i konkretizacija zaključka o nesavesnom vršenju roditeljskog prava od strane tuženog, sa stanovišta postojanja potrebe davanja saglasnosti za prelazak državne granice maloletnog deteta radi turističkog putovanja i izdavanja putne isprave u situaciji kada je maloletno dete povereno majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. Za prelazak državne granice maloletnog deteta radi turističkog putovanja, kada putuje u pratnji jednog roditelja, te podnošenje zahteva za izdavanje putne isprave, u situaciji kada je maloletno dete povereno majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, po Zakonu o graničnoj kontroli (član 54) i po Zakonu o putnim ispravama (član 29.) nije potrebna saglasnost drugog roditelja, koji ne vrši roditeljsko pravo. Kako sve navedene bitne činjenice nisu u potpunosti utvrđene da bi se mogao oceniti najbolji interes maloletnog deteta i postojanje uslova za delimično lišenje roditeljskog prava tuženog, to su nižestepene presude morale biti ukinute i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković