Apelacioni sud u Novom Sadu je, presudom Gž2 197/25 od 07.05.2025. godine, stavom prvim izreke, odbio žalbe parničnih stranaka i potvrdio presudu Osnovnog suda u Staroj Pazovi P2 66/2025 od 25.12.2024. godine, u delu odluke o samostalnom vršenju roditeljskog prava, odluke o uređenju ličnih odnosa i odluke o predlogu za određivanje privremene mere, kao i u delu odluke o troškovima parničnog postupka. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv stava prvog izreke pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je izjavila blagovremenu reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/2011...10/2023), u vezi odredbe člana 208. Porodičnog zakona (''Službeni glasnik RS'', br. 18/2005...6/2015) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Revizijom tužene ukazuje se na bitnu povredu iz odredbe člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku, međutim, ta bitna povreda nije razlog za izjavljivanje revizije u smislu odredbe člana 407. stav 1. tačka 2. Zakona o parničnom postupku. Neosnovani su navodi revizije tužene da je drugostepeni sud učinio bitnu povredu iz odredbe člana 371. stav 1., u vezi člana 8. Zakona o parničnom postupku, imajući u vidu da je drugostepena presuda doneta u sednici veća na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja i ocene dokaza od strane prvostepenog suda.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Staroj Pazovi P2 5/16 od 02.06.2016. godine, kojom je razveden brak parničnih stranaka, mal. VV poveren je tuženoj, kao majci, na samostalno vrešenje roditeljskog prava. Odnos parničnih stranaka je u dužem vremenskom periodu visoko konfliktan, zbog čega se tužena, u više navrata, obraćala Centru za socijalni rad Stara Pazova, zahtevom za pomoć u vezi sa problemom u ponašanju koje pokazuje njen sin. Od strane Centra za socijalni rad je formiran stručni tim koji je, nakon obavljene opservacije tokom koje su uočeni propusti kod oba roditelja na polju roditeljstva, rešenjem od 16.07.2021. godine odredio korektivni nadzor nad vršenjem roditeljskog prava prema roditeljima deteta, kojima su oni upozoreni da u cilju zaštite zdravstvenog statusa deteta obezbede odgovarajući nivo roditeljske saradnje na osnovu sačinjenog plana usluga. Usled nasilja koje je tužena izvršila u odnosu na mal. VV, dete je počev od 05.10.2021. godine prešlo da živi kod oca, a tuženoj je, rešenjem od 05.11.2021. godine, produžena hitna mera privremene zabrane da kontaktira i prilazi žrtvi nasilja, mal. sinu VV, na period od 30 dana sa trajanjem do 07.12.2021. godine. Privremenom merom određenom 10.12.2021. godine sud je poverio mal. VV tužiocu, kao ocu, na samostalno vršenje roditeljskog prava. Mal. VV boluje od celijačne bolesti, unazad više godina, zbog koje redovno mora da se hrani bezglutenski i da ima posebne sudove i escajg koji se koristi samo za njegovu ishranu. Učenik je III razreda srednje škole, u kojoj postiže dobar uspeh, a u okviru školske sredine je miran, povučen, tih, stidljiv i nije učestvovao u konfliktnim situacijama. Otac vodi računa o njegovoj ishrani i higijeni prostora u kome žive. U brizi oko deteta tužiocu pomaže njegova majka, detetova baba. U očevoj porodici mal. VV je zadovoljan, oseća se dobro, sigurno, zaštićeno, bezbedno i nije izložen nasilnim obrascima ponašanja. Aktuelni nalazi lekara specijalista ne govore u prilog navodima majke da je dete životno ugroženo, niti da je potrebno njegovo bolničko lečenje. Uočen je pozitivan trend očeve brige o detetu, poštovanje saveta lekara, kao i učešće u zdravstvenoj zaštiti. Kod mal. VV je aktuelno evidentirano depresivno raspoloženje, anksioznost, kompromitovani nagonski dinamizmi, što su simptomi poremećaja prilagođavanja, pod kojim se VV leči kod ordinirajućeg psihijatra u Institutu za mentalno zdravlje. Mal. VV verbalizuje jasnu želju da nastavi da živi sa ocem, koji mu nikada nije branio da se viđa sa majkom, već ga je podsticao da sa njom kontaktira. Izričit je u tome da ne želi da ima kontakte sa majkom i da se sa njom viđa, a kao razlog za takav stav navodi da je ljut na majku zbog njenog ranijeg ponašanja prema njemu. Uočeno je da dečak ima neprijatnost u prisustvu majke i da izostaje njihova verbalna komunikacija, u smislu otvorenog razgovora i izražavanja mišljenja na temu njihovog međusobnog odnosa. Centar za socijalni rad Opštine Stara Pazova je,u svom nalazu od 12.11.2024. godine, dao mišljenje da je, uzimajući u obzir adaptiranost mal. deteta na život u porodici oca, njegovu motivisanost da boravi kod oca, činjenicu da ne kontaktira sa majkom, te dobro opšte zdravstveno stanje, u interesu mal. VV da bude poveren ocu AA na dalju brigu i staranje, a da kontakte sa majkom BB ostvaruje samostalno, ukoliko mal. VV to želi.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odlučili da izmene odluku o samostalnom vršenju roditeljskog prava, tako što su mal. VV poverili na samostalno vršenje roditeljskog prava ocu, dok će se lični odnos deteta i majke odvijati po međusobnom dogovoru, a u skladu sa željama i potrebama mal. VV, u smislu odredbe člana 60. stav 4, člana 61. stav 4, članova 67, 68, 69. stav 1, člana 77. stav 3, člana 81. i 82. Porodičnog zakona.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Na osnovu odredbe člana 77. stav 3. Porodičnog zakona, propisano je da jedan roditelj sam vrši roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život, a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava. Dete ima pravo da živi sa roditeljima i pravo da se roditelji o njemu staraju pre svih drugih, na osnovu odredbe člana 60. stav 1. istog Zakona. Dete koje je navršilo 15-tu godinu života i koje je sposobno za rasuđivanje može odlučiti sa kojim će roditeljem živeti, na osnovu odredbe člana 60. stav 4. Porodičnog zakona. Smisao roditeljskog prava propisan je odredbom člana 67. istog Zakona tako što je roditeljsko pravo izvedeno iz dužnosti roditelja i postoji samo u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti, prava i interesa deteta.

Odredbom člana 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta (Zakon o ratifikaciji Konvencije UN o pravima deteta ''Službeni list SFRJ'' - međunarodni ugovori, br. 15/90, ''Službeni list SRJ'' – međunarodni ugovori, br. 4/96, 2/97), propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece, od primarnog značaja je interes deteta, bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela.

Na osnovu odredbe člana 6. stav 1. Porodičnog zakona, svako je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima, a koja se tiču deteta. Dužnost suda da se u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava rukovodi najboljim interesom deteta propisana je odredbom člana 266. stav 1. Porodičnog zakona. Pre nego što donese odluku o vršenju, odnosno lišenju roditeljskog prava u smislu odredbe člana 270. tog Zakona, sud je dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima.

U konkretnom slučaju, mal. VV je, u vreme kada su donete odluke nižestepenih sudova imao 17 godina, sposoban je za rasuđivanje i odlučio je da živi sa ocem. Takva odluka nije suprotna njegovom najboljem interesu, imajući u vidu da donošenje odluke u najboljem interesu deteta podrazumeva odlučivanje na način na koji bi dete za sebe odlučilo, kada bi za to bilo sposobno, što je ovde slučaj. S tim u vezi, u smislu odredbe člana 61. stav 4. Porodičnog zakona, dete koje je navršilo 15-tu godinu života i koje je sposobno za rasuđivanje može odlučiti o održavanju ličnih odnosa sa roditeljem sa kojim ne živi, pa su nižestepeni sudovi pravilno prepustili održavanje ličnih odnosa mal. VV sa majkom po njihovom međusobnom dogovoru, a u skladu sa željama i potrebama mal. VV.

Neosnovani su navodi revizije tužene da je činjenično stanje pogrešno i nepotpuno utvrđeno, jer su odbijeni njeni predlozi za izvođenje dokaza ponovnim saslušanjem parničnih stranaka i saslušanjem neuropsihijatra Dragana Pajića. Načelo slobodne ocene dokaza karakteriše odsustvo zakonom utvrđenih pravila o izboru dokaza i njihovom rangiranju prema dokaznoj snazi. Sud, u svakom konkretnom slučaju, shodno rezultatu istraživanja, slobodno formira svoje uverenje o dokazanim, odnosno nedokazanim činjenicama. Slobodna ocena dokaza podrazumeva i slobodu izbora dokaznih sredstava. Kad sud odbije da izvede predloženi dokaz, takvu odluku donosi jer se rukovodi načelom ekonomičnosti koja ga obavezuje da postupak sprovede bez odugovlačenja, u skladu sa prethodno određenim vremenskim okvirom za preduzimanje parničnih radnji i sa što manje troškova (odredba člana 10. Zakona o parničnom postupku).

Neosnovani su navodi žalbe tužene da je drugostepeni sud propustio da odluči o delu njene žalbe koju je izjavila protiv odluke o visini izdržavanja. Suprotno tim navodima revizije, obimna žalba tužene (29 strana), izjavljena protiv prvostepene presude ne sadrži osporavanje odluke o visini izdržavanja. Tu odluku tužena u svojoj žalbi pominje jedino na 28 strani, ukazujući da je netačno da ne plaća redovno izdržavanje, jer je o toj činjenici ona dostavila uplatnice o redovnim uplatama izdržavanja postupajućem sudiji.

Na osnovu odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci, imajući u vidu da tužena revizijom neosnovano osporava pravilnost primene materijalnog prava.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković