U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Jelene Borovac i Dragane Marinković, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Nikola Stevanić, advokat u ..., protiv tuženih Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje Novi Sad i Grada Novog Sada, koga zastupa Pravobranilaštvo grada Novog Sada, radi utvrđenja prava svojine i predaje poseda, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu broj Gž 2859/18 od 06.12.2018. godine, u sednici veća održanoj 13.05.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu broj Gž 2859/18 od 06.12.2018. godine, tako što se žalba tuženih odbija i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Novom Sadu br. P 8104/2015 od 07.03.2018. godine u stavu drugom izreke kojim je utvrđeno tužiočevo pravo vlasništva na nepokretnosti po osnovu nasleđa.

U preostalom delu revizija tužioca se kao neosnovana ODBIJA.

PREINAČUJE SE odluka o troškovima postupka tako što se obavezuju tuženi da tužiocu na ime troškova celog parničnog postupka solidarno isplate iznos od 297.100,00 dinara u roku od 15 dana.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu br. P 8104/2015 od 07.03.2018. godine je delimično usvojen tužbeni zahtev tužioca, pa je drugim stavom izreke utvrđeno da je tužilac po pravnom osnovu nasleđivanja vlasnik 40/110 idealnog dela nepokretnosti – stana ukupne površine 93 m2, koji se nalazi u ..., u ulici ..., izgrađenog na parceli broj ... KO ..., što u prirodi predstavlja stan površine 37 m2, što su tuženi dužni da trpe i da priznaju i dozvole tužiocu da se na osnovu ove presude uknjiži kao vlasnik stvari. Trećim stavom izreke, obavezani su tuženi da tužiocu solidarno nadoknade troškove postupka u iznosu od 219.600,00 dinara, u roku od 15 dana. Četvrtim stavom izreke je odbijen deo tužbnog zahteva kojim tužilac traži da sud obaveže tužene da tužiocu predaju u posed 40/100 idealnog dela nepokretnosti – stana ukupne površine 93 m2, koji se nalazi u ..., u ulici ..., izgrađenoj na parceli broj ... KO ..., što u prirodi predstavlja stan površine 37 m2, slobodnog od lica i stvari, sve u roku od 8 dana, kao i u delu kojim traži da sud obaveže drugotuženog da tužiocu isplati iznos od 35.038,32 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od presuđenja pa do konačne isplate, iznos od 33.266,78 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od presuđenja pa do konačne isplate, iznos od 732,33 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana presuđenja do isplate, sve u roku od 8 dana.

Apelacioni sud u Novom Sadu je odlučujući o žalbi parničnih stranaka presudom broj Gž 2859/18 od 06.12.2018. godine žalbu tužioca odbio, a žalbu tuženih usvojio, pa je prvostepenu presudu preinačio u ožalbenom usvajajućem delu i delu odluke o troškovima postupka (stav 1, 2 i 3. izreke), tako što je odbio tužbeni zahtev da se utvrdi da je tužilac po pravnom osnovu nasleđivanja vlasnik 40/100 idealnih dela nepokretnosti (bliže opisana u prethodnom stavu). Obavezao je tužioca da na ime troškova parničnog postupka isplati tuženoj Republici Srbiji iznos od 11.250,00 dinara i tuženom Gradu Novom Sadu iznos od 120.375,00 dinara, u roku od 15 dana. Potvrdio je prvostepenu presudu u ožalbenom odbijajućem delu odluke o tužbenom zahtevu (stav 4. izreke). Obavezao je tužioca da na ime troškova žalbenog postupka isplati tuženoj Republici Srbiji iznos od 22.500,00 dinara i tuženom Gradu Novom Sadu iznos od 22.500,00 dinara, sve u roku od 15 dana.

Protiv pravnosnažne presude donete od strane drugostepenog suda tužilac je izjavio blagovremenu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava i bitne povrede odredaba parničnog postupka koja je učinjena pred drugostepenim sudom.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. i 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/2011 i 55/2014), pa je ocenio da je revizija tužioca dozvoljena i da je osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju se u revizijskom postupku pazi po službenoj dužnosti. U reviziji se ne navodi koje su to bitne povrede postupka učinjene pred drugostepenim sudom, iako je formalno izjavljena i iz tog razloga.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je rođen .... godine od oca BB koji je umro .... godine u ..., Republika Hrvatska. Tužilac ima rođenu sestru VV, rođenu ... . godine, koja se darovnim ugovorom od 28.10.2014. godine odrekla svog naslednog dela iza pokojne GG u korist tužioca (ugovor je overen pred javnim beležnikom u Rijeci, Republika Hrvatska 28.10.2014. godine). Njihova tetka po ocu je bila GG, rođena .... godine u ... koja je umrla ... . godine.

Sada pokojna GG je kao primalac izdržavanja 08.11.1991. godine zaključila ugovor o doživotnom izdržavanju sa davaocima izdržavanja DD i ĐĐ. U ugovoru je konstatovano da je primalac izdržavanja vlasnik jednog dvosobnog stana sa nus prostorijama u površini od 93 m2, koji se nalazi u ..., u ulici ..., a u prirodi je podeljen na dve stambene jedinice i to jedan stan koji je površine od 37 m2, koji koristi primalac izdržavanja i drugi stan koji je površine od 56 m2 u kome stanuju davaoci izdržavanja. Ugovorom je utvrđeno da primalac izdržavanja ostavlja nakon svoje smrti u vlasništvo davaocima izdržavanja 6/10 delova predmetnog dvosobnog stana, odnosno stan u kojem sada već stanuju davaoci izdržavanja. Aneksom ugovora od 04.11.1992. godine primilac izdržanja je dala svoju saglasnost da se davaoci izdržavanja mogu odmah po zaključenju aneksa uknjižiti kao gruntovni vlasnici na 6/10 delova predmetnog dvosobnog stana.

Na ročištu u ostavinskom postupku iza smrti GG održanom 30.09.1993. godine, pred Opštinskim sudom u Novom Sadu pod brojem O 1797/93 pristupili su davaoci izdržavanja ĐĐ i DD i izjavili su da pouzdano znaju da ostavilja nema zakonske naslednike, jer niko nije dolazio od rodbine na sahranu, a ona za života nije spominjala da ima rodbinu. Nakon sprovedenog ostavinskog postupka, Opštinski sud u Novom Sadu je doneo rešenje 12.04.1994. godine (pravnosnažno 12.04.1994. godine ) kojim je utvrdio da zaostavštinu GG čini nekretnina upisana u zknj. uložak broj ... ..., dvosoban stan broj ... sa nus prostorijama površine od 93 m2 u prizemlju više stambene zgrade broj ... u ... sagrađenoj na parceli broj ..., vlasništvo ostaviteljke u celosti, devizni štetni ulozi na štetnim knjižicama ... banke od 276,34 DM, na štetnoj knjižici ... banke ... u iznosu od 2.66 USD i 6.265,49 ITL i dinarski štedni ulog na štednoj knjižici ... banke ... u iznosu od 36.839,00 dinara, važećih na dan 10.06.1993. godine, te da se zaostavština predaje Gradu Novom Sadu. ĐĐ je u predmetnom ostavinskom postupku 29.05.2002. godine zatražila ispravku rešenja o nasleđivanju, pa je Opštinski sud u Novom Sadu rešenjem broj O 1797/93 od 03.07.2002. godine ispravio rešenje od 12.04.1994. godine tako što je označio da zaostavštinu ostaviteljke čini 4/10 dela predmetnog stana. Po žalbi Grada Novog Sada rešenje o ispravci je ukinuto. Stoga su ĐĐ, EE i ŽŽ, protiv Republike Srbije i Grada Novog Sada kod Opštinskog suda u Novom Sadu pokrenule parnicu koja je dovršena pravnosnažnom presudom broj P 7821/2007 od 18.04.2008. godine (pravnosnažna 29.11.2011. godine), kojom je utvrđeno da je ĐĐ suvlasnik u 30/100 idealnih delova, a njena deca EE i ŽŽ svaka u po 15/100 idealnih delova na stanu u ulici ..., na parceli broj ..., te da su tuženi dužni da trpe upis njihovog prava vlasništva na predmetnom stanu.

Tužilac i njegova sestra su se 01.12.2010. godine obratili Opštinskom sudu u Novom Sadu u predmetu O 3457/12 da ih sud proglasi za zakonske naslednike ostaviteljke GG. Osnovni sud u Novom Sadu je rešenjem broj O 3457/12 od 25.06.2012. godine (pravnosnažno 29.11.2012. godine) odbacio ovaj predlog kao nedozvoljen i uputio predlagače da svoja prava mogu da ostvare u parničnom postupku. Rešenjem Osnovnog suda u Novom Sadu broj O 3873/15 od 27.07.2015. godine je prekinut ostavinski postupak pod brojem O 3873/15 iza pokojne GG, te su tužilac i njegova sestra VV kao zakonski naslednici upućeni na parnicu radi ostvarivanja prava na nasleđivanje. Ovo rešenje je pravnosnažno 10.09.2015. godine.

Veštačenjem je utvrđeno da iznosi depozita po deviznim štednim knjižicama i to iznose 33.266,78 dinara i 723,33 dinara, a da je depozit u dinarskom iznosu od 36.839 dinara obezvređen i ne vredi ni jedan dinar. Nije moguće da se utvrdi da li je taj novac sa računa pokojne GG predat Gradu Novom Sadu.

Prema izvodu iz lista nepokretnosti broj ... KO ... od 31.05.2016. godine dvosoban stan broj ... površine 93 m2 u ulici ... upisan je kao privatna svojina ĐĐ u 30/100 dela, ŽŽ u 15/100 dela i EE u 15/100 dela i javna svojina Grada Novog Sada u 40/100 dela, dok je zemljište pod zgradom u ulaz u zgradu u državnoj svojini.

ĐĐ i njena deca ŽŽ i EE se nalaze u posedu i nakon smrti GG koriste ceo stan površine od 93 m2. ĐĐ se 21.03.2012. godine obratila Skupštini Grada Novog Sada sa zahtevom da se odredi za zakupca na stanu 40/100 idealnih delova, da se zaključi ugovor o zakupu na neodređeno vreme na tom delu stana sa pravom otkupa. Zaključkom Komisije za stambene poslove Skupštine Grada Novog Sada od 02.12.2015. godine je odloženo razmatranje ovog zahteva do pravnosnažnog okončanja ostavinskog postupka iza pokojne GG.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je na osnovu člana 8, 128, 130, 134. stav 2, 139. i 144. Zakona o nasleđivanju („Službeni glasnik SRS“ broj 52/74, 1/80 i 25/82) utvrdio da je tužilac po pravnom osnovu nasleđivanja vlasnik 40/100 idealnog dela stana od 93m2 koji u prirodi predstavlja stan površine 37 m2 u ... u ... . Naveo je da tada važeći Zakon o nasleđivanju nije definisao Republiku Srbiju kao poslednjeg zakonskog naslednika (za razliku od sada važećeg), niti je definisao kao naslednika jedinicu lokalne samouprave, već je u članu 8. propisao da zaostavština bez naslednika postaje društvena svojina, članom 128. da se takva zaostavština predaje nadležnoj skupštini opštine, s tim da se time naslednik koji bi se pojavio docnije ne lišava prava da mu se preda zaostavština ili deo koji mu pripada. Cenio je prigovor zastarelosti prava na nasleđivanje, pa je zaključio da se institut zastarelosti primenjuje samo kod nasledničkih tužbi između lica koji su kao pretpostavljeni naslednici istog ostavioca spore o pravu na nasleđe, a što u konkretnom slučaju nije, jer Grad Novi Sad nije pretpostavljeni naslednik sada pokojne GG i zbog toga prigovor zastarelosti prava na nasleđivanje istaknut od strane tuženih nije prihvatio. Odlučujući pak o predaji poseda stana tužiocu, taj tužbeni zahtev je odbio na osnovu članova 3. i 37. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, jer je utvrdio da u posedu stana nije ni jedan od tuženih, već da stan drži ĐĐ sa svojom decom ŽŽ i EE. Što se tiče novčanog iznosa, odbio je i taj deo tužbenog zahteva radi isplate, jer tužilac nije dokazao da su novčana sredstva sa računa pokojne GG predate Gradu Novom Sadu, da bi Grad Novi Sad bio u obavezi da te novčane iznose preda tužiocu.

Suprotno, drugostepeni sud je izveo drugačiji zaključak o zastarelosti naslednopravnog zahteva tužioca. Na osnovu tada važećeg Zakona o nasleđivanju je ocenio da treba primeniti član 139. zakona kojim je propisano da pravo zahtevati zaostavštinu kao naslednik ostavioca zastareva prema savesnom držaocu najdalje 10 godina računajući od smrti ostaviočeve, a da prema nesavesnom držaocu ovo pravo zastareva za 20 godina, da imovina u svakom momentu mora imati titulara i zato je u odsustvu aktivnosti naslednika bilo propisano u skladu sa tadašnjim društveno političkim uređenjem da zaostavština bez naslednika postaje društvena svojina, a sada svojina Republike Srbije. Predajom zaostavštine nadležnoj skupštini opštine, skupština opština postaje zakonit i savestan držalac nasleđene imovine, te protekom zakonom propisanog roka od 10 godina prema njoj se više ne mogu isticati nasledno pravni zahtevi. Kako je GG preminula 01.06.1993. godine, tužilac je prekludiran u svom pravu da zahteva zaostavštinu kao naslednik.

Vrhovni kasacioni sud ne prihvata pravno obrazloženje drugostepenog suda.

Ocenio je da je prvostepeni sud pravilno primenio citirane zakonske propise. I po oceni Vrhovnog kasacionog suda rokovi preopisani članom 139. tada važećeg Zakona o nasleđivanju odnose se samo na one držaoce koji stvari iz zaostavštine drže kao svoje nasledstvo, koji državinu zasnivaju na nasledno pravnom osnovu. U svim drugim slučajevima kada se pravo nasleđa ostvaruje prema licu koje nije pretpostavljeni naslednik i koje stvari drži po nekom drugom osnovu, propisani rokovi, u kojima zastareva pravo zahtevati zaostavštinu ne mogu se primeniti. Tuženi Grad Novi Sad sporni stan ne drži kao naslednik, već mu je taj stan predat zato što se u vreme sprovođenja postupka raspravljanja zaostavštine iza pokojne GG nije znalo da ima naslednika. Pravilno zaključuje prvostepeni sud da se institut zastarelosti prava na nasleđivanje primenjuje samo kod nasledničkih tužbi između lica koja se kao pretpostavljeni naslednici istog ostavioca spore o pravu na nasleđe. U konkretnom slučaju Grad Novi Sad nije pretpostavljeni naslednik sada pokojne GG. Tužilac nije prekludiran da traži kao jedini zakonski naslednik iza pokojne GG ono što je ona u trenutku smrti posedovala, a to je 40/100 idealnih delova stana od 93 m2, a što u prirodi prestavlja stan od 37 m2 u ... u ... . Iz ovih razloga je Vrhovni kasacioni sud ocenio da je revizija tužioca u ovom delu osnovana i preinačio je drugostepenu presud tako što je potvrdio prvostepenu presudu kojom je usvojen tužbeni zahtev za priznanje prava vlasništva.

Međutim, tužilac neosnovano pobija presude nižestepenih sudova u preostalom delu. Pravilno je odbijen deo tužbenog zahteva kojim je tužilac tražio predaju poseda nasleđenog stana od tuženih jer je na nesumnjiv način utvrđeno da tuženi nisu u posedu stana već ĐĐ, EE i ŽŽ, a koji taj stan koriste bez ikakvog pravnog osnova. Zahtev ĐĐ upućen Gradu Novom Sadu za zaključenje ugovora o zakupu nije rešen (u prekidu do okončanja ove parnice). Na osnovu članova 3. i 37. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, tužbeni zahtev tužioca je morao biti odbijen jer tužilac nije tužbu usmerio prema držaocu njegove stvari. Takođe je utvrđeno da nije dokazao da su novčani iznosi koje je u trenutku smrti pokojna GG imala na svojim računima kod više banaka u Novom Sadu, predati Gradu Novom Sadu, i stoga je i ovaj deo tužbenog zahteva pravilno odbijen. Revizijom se posebno i ne pobija ovaj deo presuda nižestepenih sudova, ali je revizija izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu u celini pa je razmotrena pravilna primena materijalnog prava.

Kako je Vrhovni kasacioni sud preinačio drugostepenu presudu, to je na osnovu člana 165. stav 2, 153. stav 1, 154. i 163. stav 2. ZPP odlučio o svim troškovima postupka, pa je obavezao tužene da tužiocu nadoknade troškove u ukupnom iznosu od 297.100,00 dinara, u roku od 15 dana. Troškovi postupka se odnose na sastav tužbe i jednog podneska po 11.250,00 dinara (22.500,00 dinara), za pristup na 7 ročišta po 12.750,00 dinara (89.250,00 dinara), za pristup na dva ročišta koja nisu održana po 7.125,00 dinara (14.250,00 dinara), za taksu na tužbu i na presudu po 39.300,00 dinara. Za sastav revizije tužiocu je dosudđen iznos od 22.500,00 dinara i taksa na reviziju u iznosu od 70.000,00 dinara (u skladu sa traženim iznosom). Tužiocu nisu dosuđeni troškovi veštačenja u iznosu od 15.000,00 dinara, jer je veštačenje predloženo i određeno na deo tužbenog zahteva sa kojim tužilac nije uspeo, odnosno nije dokazao njegovu osnovanost. Troškovi žalbenog postupka takođe ne pripadaju tužiocu jer on sa žalbom nije uspeo u istom delu sa kojim nije uspeo ni u revizijskom postupku. Troškovi postupka su odmereni u skladu sa tarifnim brojem 13, 15. i 16. Tarife o nagradama i naknadama za rad advokata („Službeni glasnik RS“ broj 121/12), i na osnovu tarifnog broja 1. tačka 1. i 5, tarifnog broja 2. tačka 1. i 11. Taksene tarife Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“ broj 28/94... 106/15, 95/18).

Vrhovni kasacioni sud je ocenio kao u izreci na osnovu člana 414. stav 1. i 416. stav 1. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić