U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Milomira Nikolića, predsednika veća, Slađane Nakić-Momirović i Marine Govedarica, članova veća, u parnici tužioca B.D. iz S., koga zastupa M.T., advokat iz S. protiv tužene Republike Srbije, Ministarstva pravde i državne uprave iz Beograda, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Subotici, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 3364/14 od 09.04.2015. godine, u sednici veća održanoj dana 10.03.2016. godine, doneo je

P R E S U D U

DELIMIČNO SE USVAJA revizija tužioca, PREINAČUJE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 3364/14 od 09.04.2015. godine i OBAVEZUJE tužena Republika Srbija, Ministarstvo pravde da pored dosuđenog iznosa isplati tužiocu B.D. iz S. na ime naknade nematerijalne štete iznos od 300.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na navedeni iznos od 02.07.2014. godine pa do isplate kao i troškove parničnog postupka u iznosu od 138.179,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od pravnosnažnosti presude do isplate, a sve u roku od 15 dana od dana prijema presude.

U preostalom delu revizija tužioca B.D. iz S. izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 3364/14 od 09.04.2015. godine SE ODBIJA kao neosnovana.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Subotici P 1548/2013 od 02.07.2014. godine usvojen je u celini tužbeni zahtev i obavezana tužena da isplati tužiocu na ime naknade nematerijalne štete iznos od 5.110.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana donošenja presude pa do isplate i troškove postupka u iznosu od 112.679,00 dinara sa kamatom od pravnosnažnosti presude pa do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 3364/14 od 09.04.2015. godine žalba tuženog je delimično usvojena i prvostepena presuda preinačena odbijanjem tužbenog zahteva za naknadu nematerijalne štete preko iznosa od 1.200.000,00 dinara do dosuđenog od 5.110.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom i u delu odluke o troškovima postupka obavezivanjem tuženog da tužiocu umesto iznosa od 112.679,00 dinara isplati iznos od 67.679,00 dinara dok je u preostalom delu žalba odbijena i prvostepena presuda u nepreinačenom usvajajućem delu potvrđena.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu reviziju je blagovremeno izjavio tužilac na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Prema stanju iz spisa tužba u ovoj parnici je podneta 17.10.2013. godine a drugostepena odluka je doneta 09.04.2015. godine iz čega proizilazi da je u ovom sporu u primeni Zakon o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 55/14). Prema članu 403. stav 2. tačka 2. navedenog zakona revizija je dozvoljena ako je drugostepeni sud preinačio presudu i odlučio o zahtevima stranaka. Kako je u ovom slučaju revizija tužioca izjavljena protiv drugostepene odluke u preinačenom delu potraživanja, revizija je dozvoljena, prema citiranim odredbama i nema zakonskih uslova ni potrebe za ispitivanje njene dozvoljenosti kao posebne revizije, izuzetno dozvoljene u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pravilnost pobijane odluke na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku i nalazi da je revizija delimično osnovana.

U sprovedenom postupku nema bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je rođen …. godine u B.. Presudom Okružnog suda u Subotici K 57/1953 od 11.05.1953. godine proglašen je krivim za krivično delo učestvovanja u neprijateljskoj delatnosti protiv FNRJ iz člana 109. Krivičnog zakonika, jer je početkom jeseni 1949. godine u nameri obaranja državnog i društvenog uređenja FNRJ stupio u vezu sa izbegličkom grupom lica koja su pobegla iz Jugoslavije u Mađarsku radi neprijateljske delatnosti. Osuđen je na kaznu strogog zatvora u trajanju od dve godine u koju kaznu mu je uračunato vreme provedeno u istražnom zatvoru od 14.02.1953. godine. Tužilac je lišen slobode 14.02.1953. godine. Boravio je prvobitno u zatvoru u Subotici zatim Požarevcu u lošim uslovima, skučenom prostoru sa neadekvatnom ishranom uz celodnevni rad na vađenju šljunka. Bio je izložen vređanju i ponižavanju. Po izlasku iz zatvora 14.02.1955. godine bio je praćen od strane pripadnika Udbe, pozivan na razgovore i nije mogao da se zaposli do 1964. godine. Rešenjem Višeg suda u Subotici Reh 170/12 od 25.04.2013. godine poništena je presuda Okružnog suda u Subotici K 57/1953 od 11.05.1953. godine od dana donošenja kao i njene pravne posledice zajedno sa drugostepenom potvrđujućom presudom Vrhovnog suda AP Vojvodine Kž 378/1953 od 11.06.1953. godine.

Pobijanom odlukom odbijen je tužbeni zahtev za naknadu nematerijalne štete preko iznosa od 1.200.000,00 dinara sa kamatom. Po oceni Vrhovnog kasacionog suda pobijana odluka u preinačenom, odbijajućem delu tužbenog zahteva za iznos od 300.000,00 dinara sa kamatom je zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava. U preostalom delu navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava nisu osnovani.

Prema članu 26. stav 3. Zakona o rehabilitaciji („Službeni glasnik RS“ broj 92/2011) rehabilitovano lice ima pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi. Tužilac je u nehumanim uslovima proveo dve godine u zatvoru. Imao je 21 godinu kada je lišen slobode i po izlasku iz zatvora godinama je bio izložen neadekvatnom tretmanu vlasti i okoline zbog neopravdane krivične osude. Ocenjujući utvrđene okolnosti konkretnog slučaja Vrhovni kasacioni sud nalazi da dosuđeni iznos naknade nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode od 1.200.000,00 dinara nije adekvatan značaju povređenog dobra tužioca i cilju kome naknada služi. Stoga je pobijana odluka delimično preinačena i primenom člana 200. Zakona o obligacionim odnosima pored dosuđenog iznosa tuženi je obavezan da isplati tužiocu dodatni iznos od 300.000,00 dinara. Ukupno dosuđeni iznos od 1.500.000,00 dinara predstavlja pravičnu naknadu i satisfakciju za pretrpljene duševne patnje tužioca. Tužiocu je dosuđena i kamata na dodatni iznos na osnovu člana 277. Zakona o obligacionim odnosima.

Traženi veći iznos na ime naknade nematerijalne štete zbog neosnovanog lišenja slobode prevazilazi kriterijume pravične naknade i Vrhovni kasacioni sud je reviziju u preostalom odbijajućem delu potraživanja po ovom osnovu odbio kao neosnovanu, vodeći računa o značaju povređenog dobra, cilju kome služi ta naknada i da naknadom ne treba da se pogoduje težnjama koje nisu spojive sa njenom prirodom i društvenom svrhom.

Usled delimičnog preinačenja drugostepene odluke na osnovu člana 165. stav 2., 153. i 154. Zakona o parničnom postupku odlučeno je o troškovima parničnog postupka u celini srazmerno uspehu stranaka u parnici i postavljenom zahtevu tužioca (sastav tužbe, jednog podneska i revizije, zastupanja na tri ročišta od strane advokata i troškovi veštačenja).

Sa iznetih razloga odlučeno je kao u izreci presude u stavu prvom na osnovu člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku i stavu drugom izreke primenom člana 414. stav 1. istog zakona.

Predsednik veća-sudija

Milomir Nikolić,s.r.