Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž br. 2035/17 od 11.12.2017. godine stavom prvim izreke ukinuta je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P 74175/10 od 17.01.2012. godine ispravljena rešenjem istog suda od 31.08.2012. godine. Stavom drugim izreke ukinuto je rešenje Prvog osnovnog suda u Beogradu P 74175/10 o ispravci presude od 10.01.2017. godine. Stavom trećim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je traženo da se utvrdi da je ništav ugovor o zakupu stana ... broj ..., zaključen dana 06.08.1999. godine između tuženih JP „RTS“ iz Beograda i BB iz ... i ugovor o otkupu stana u ulici ... broj ..., na šestom spratu po strukturi troiposoban, površine 93,58 m2, zaključen dana 14.08.1999. godine pod br. ... br. ... . Stavom četvrtim izreke odbijen je kao neosnovan zahtev tužioca kojim je tražio da se iz stana u ulici ... broj ..., na šestom spratu, po strukturi troiposoban, površine 93,58 m2, iseli tuženi BB sa svim stvarima i licima i da isti preda u državinu tužiocu Gradskoj Opštini Voždovac. Stavom pet izreke obavezan je tužilac Opština Voždovac da tuženom BB na ime troškova postupka isplati iznos od 550.500,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Drugotuženi je dao odgovor na reviziju tužioca, u kome je osporio osnovanost revizijskih navoda. Troškove revizijskog postupka je opredelio i tražio.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u granicama revizijskih razloga propisanih odredbom člana 399. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 125/04 i 111/09) u vezi sa odredbom člana 506. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...55/14) i utvrdio da je revizija osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac Opština Voždovac je sa pravnim prethodnikom tuženog JP „Radio televizija Srbije“, RTB – OOUR programi Radio Beograda, dana 07.01.1975. godine zaključila ugovor koji je za predmet imao „zamenu prava davaoca stanova na korišćenje“. Članom 1. tog ugovora regulisano je da je Opština davalac na korišćenje stana u ulici ... broj ..., ... sprat, stan broj ... , površine 92,70 m2, naselje … i da to pravo prenosi na OOUR programi Radio Beograda, dok je drugim članom navedenog ugovora propisano da OOUR programi Radio Beograda je davalac na korišćenje stana broj ..., na ... spratu, ulaz ..., površine 93,58 m2, u zgradi soliter „...“ u ulici ... – ... – ..., pa to pravo prenosi na Opštinu. Članom 4. navedenog ugovora propisano je da se tim ugovorom ne dira u svojinska prava na stanovima iz člana 1. i 2. ugovora. Pravni prethodnik tuženog JP „Radio televizija Srbije“ je dana 16.01.1975. godine doneo rešenje kojim je stan broj ..., u ulici ... broj ..., dao na korišćenje VV. Na osnovu tog rešenja dana 27.01.1975. godine zaključen je ugovor o korišćenju tog stana između Gradskog stambenog preduzeća i VV. Potom je VV predmetni stan otkupio od Opštine Voždovac, tako što je sa istom, kao nosiocem prava raspolaganja na predmetnom stanu dana 27.12.1992. godine zaključio i overio ugovor o otkupu stana. Sa druge strane Opština Voždovac, Komisija za raspodelu stanova je rešenjem od 26.12.1974. godine stan broj ..., u ulici ..., površine 93,58 m2, dodelila GG, da isti koristi sa suprugom, decom i majkom. Na osnovu tog rešenja GG je sa Beogradskom zajednicom stanovanja dana 11.11.1977. godine zaključio ugovor o korišćenju predmetnog stana, a kada je sa svojom porodicom prestao da koristi predmetni stan, Izvršno veće Skupštine SRS se 1989. godine obratilo Opštini Voždovac tražeći saglasnost da jedanput raspolaže predmetnim stanom, pa je traženu saglasnost dobilo i Izvršno veće je rešenjem od 13.02.1990. godine predmetni stan dalo na korišćenje DD, koji je potom sa JP za stambene usluge dana 18.10.1990. godine zaključio ugovor o korišćenju predmetnog stana i isti koristio do 01.10.1991. godine, kada se iz istog iselio. Nakon toga pa do 1995. godine predmetni stan nije korišćen. Godine 1995. odlukom RTS-a predmetni stan je dat na privremeno čuvanje BB, ovde tuženom. Odlukom i rešenjem Generalnog direktora RTS-a od 06.08.1999. godine, predmetni stan dodeljen je u zakup na neodređeno vreme BB da isti koristi sa članovima svog porodičnog domaćinstva. Na osnovu ove odluke i rešenja između JP „RTS“ i BB, zaključen je ugovor o zakupu stana ... br. ... od 06.08.1999. godine, a potom je BB dana 14.08.1999. godine predmetni stan otkupio od RTS-a i u javnoj evidenciji nepokretnosti upisao se kao vlasnik. Dana 04.02.1999. godine Opština Voždovac je donela rešenje po osnovu koga je deo stana broj ... u ulici ... broj ... u ..., čija je ukupna površine 84 m2 i to deo koji iznosi 24 m2, dala u zakup na neodređeno vreme AA, ovde umešaču.

Nalazeći da je tužilac postupao u svemu u skladu sa obavezama iz ugovora o zameni stanova na korišćenje od 07.01.1975. godine i vršio raspolaganje stanom broj ... u ulici ... broj ..., tužilac je ostao nosilac prava raspolaganja na predmetnom stanu zbog čega prvotuženi JP „RTS“ nije mogao isti dati u zakup, a ni zaključiti ugovor o otkupu na osnovu prethodno zaključenog ugovora o zakupu sa drugotuženim, prvostepeni sud je primenom odredbe člana 103. i 109. Zakona o obligacionim odnosima odlučio kao u stavu prvom, drugim i trećem izreke, pri čemu je imao u vidu i prihvatio navode tužioca da drugotuženi već ima rešenu stambenu potrebu, što je utvrdio uvidom u rešenje Odeljenja za komunalno – stambene i građevinske poslove Opštine Vrčar broj 360-515/94 od 04.01.1996. godine, da se istim dodeljuje ĐĐ iz ..., supruzi drugotuženog na korišćenje u svojstvu zakupca na neodređeno vreme stan broj ..., površine 72 m2, u ulici ... broj ..., te da će imenovana stan koristiti sa suprugom i svoja dva sina.

Pobijanom presudom, drugostepeni sud je ocenio da su tužilac i pravni prethodnik tuženog RTS-a ugovorom od 1975. godine ustupili jedan drugom pravo da jednokratno raspolažu stanom koji je bio i ostao u vlasništvu ovog drugog, da su navedeno pravo jednokratnog raspolaganja stanovima i jedan i drugi iskoristili i to pravni prethodnik tuženog „RTS-a“ tako što je stan na kome je vlasnik tužilac dodelio na korišćenje VV, koji je potom sa Opštinom Voždovac kao vlasnikom, zaključio ugovor o otkupu predmetnog stana, dok je Opština Voždovac svoje pravo jednokratnog raspolaganja iskoristila tako što je stan u ulici ... broj ... dala na korišćenje GG, pa iako po ugovoru o razmeni zaključenim sa pravnim prethodnikom tuženog RTS-a na to nije imala pravo, Opština Voždovac je svoje pravo jednokratnog raspolaganja koje je već bila iskoristila, potom ustupila Izvršnom veću Skupštine SRS koje je predmetni stan dodelilo svom funkcioneru DD. Prema tome, nakon što je Opština Voždovac iskoristila svoje pravo jednokratnog raspolaganja, tuženi RTS je bio ovlašćen da predmetni stan na kome je zadržao svojinska ovlašćenja, jer ista ugovorom o razmeni nisu prenošena, a koji je u međuremenu ispražnjen, dao u zakup licu po svom nahođenju, kao i da sa tim licem, ovde drugotuženim BB zaključi ugovor o otkupu stana i prenese mu svojinska ovlašćenja koja ugovorom o razmeni nikada nisu dirana, pa je odlučio kao u izreci svoje presude.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tužioca osporava pobijana presuda, ukazivanjem da je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, zbog čega nema uslova za preinačenje pobijane presude.

Odredbom člana 103. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da ugovor koji je protivan prinudnim propisima, javnom poretku ili dobrim običajima je ništav, ako cilj povređenog pravila ne upućuje na neku drugu sankciju, ili ako zakon u određenom slučaju ne propisuje što drugo. Stavom 2. istog člana propisano je da, ako je zaključene određenog ugovora zabranjeno samo jednoj strani, ugovor će ostati na snazi ako u zakonu nije što drugo predviđeno za određeni slučaj, a strana koja je povredila zakonsku zabranu snosiće odgovarajuće posledice.

Odredbom člana 109. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da na ništavost sud pazi po službenoj dužnosti i na nju se može pozivati svako zainteresovano lice, a stavom 2. da pravo da zahteva utvrđenje ništavosti ima i javni tužilac.

Odredbom člana 17. stav 1. tačka 1. Zakona o stanovanju propisano je da se od otkupa po odredbama ovog Zakona izuzima stan čiji nosilac stanarskog prava, odnosno član njegovog porodičnog domaćinstva ima u svojini drugi stan koji je odgovarajući za to porodično domaćinstvo, u smislu ovog Zakona.

Vrhovni kasacioni sud ne prihvata navedeni pravni stav drugostepenog suda, jer isti nije dao razloge na osnovu čega je zaključio da se u konkretnom slučaju – po ugovoru od 07.01.1975. godine radi o pravu jednokratnog raspolaganja zamenjenih stanova, jer to iz sadržine navedenog ugovora ne proizilazi, obzirom da u navedenom ugovoru zamena stanova nije ograničena ni jednokratnim ni vremenskim raspolaganjem. Drugostepeni sud nije utvrdio ni dao razloge, ni da li je navedeni ugovor o zameni stanova iz 1975. godine stavljen van snage ili ne, a ako nije, nije utvrdio ko ima pravo raspolaganja predmenim stanom. Od utvrđenja navedenih činjenica zavisi i pravilno utvrđenje aktivne legitimacije tužioca.

Osim navedenog, drugostepeni sud nije utvrdio da li je drugotuženi u vreme zaključivanja ugovora o zakupu (06.08.1999. godine) i ugovora o otkupu (14.08.1999. godine) predmetnog stana, već imao rešenu stambenu potrebu, ili ne, jer nije izvršio uvid u rešenje Odeljenja za komunalne, stambene i građevinske poslove Opštine Vračar broj 360-515/94 od 04.01.1996. godine, koji je združen u spisima predmeta, a kojim je supruzi drugotuženog – ĐĐ iz ... dodeljen u svojstvu zakupca na neodređeno vreme stan broj ..., površine 70 m2, u ulici ... broj ..., koji će koristiti sa suprugom, ovde drugotuženim i dva sina i nije utvrdio da li je zakupac sa zakupodavcem po tom rešenju zaključila ugovor o otkupu tog stana, ili ne.

Od utvrđenja navedenih činjenica zavisi i ispunjenost uslova za primenu člana 103. i 109. Zakona o obligacionim odnosima i člana 17. stav 2. Zakona o stanovanju.

Sa iznetih razloga pobijana drugostepena presuda je morala biti ukinuta.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će otkloniti ukazane nepravilnosti i doneti pravilnu i na zakonu zasnovanu odluku.

Sa iznetih razloga odlučeno je kao u izreci rešenja na osnovu člana 407. stav 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 125/04, 111/09) u vezi sa odredbom člana 506. stav 1. („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...55/14).

Predsednik veća-sudija,

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić