U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dobrile Strajina, predsednika veća, Dragane Mirosavljević i Zorana Hadžića, članova veća, u parnici tužilje-protivtužene AA iz ..., čiji je punomoćnik Milena Pantović, advokat iz ..., protiv tuženog- protivtužioca BB iz ..., čiji je punomoćnik Ivan Maksimović, advokat iz ..., radi vršenja roditeljskog prava, odlučujući o reviziji tuženog, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 382/2023 od 31.10.2023. godine, u sednici veća održanoj dana 06.02.2025. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 382/2023 od 31.10.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Kuršumliji P2 14/2023 od 11.07.2023. godine, stavom prvim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje-protivtužene kojim je traženo da se samostalno vršenje roditeljskog prava nad zajedničkom maloletnom decom parničnih stranaka VV rođenim ... godine i GG, rođenim ... godine, povere tužilji-protivtuženoj na samostalno vršenje roditeljskog prava. Stavom drugim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje-protivtužene kojim je traženo da se uredi način održavanja ličnih odnosa između tuženog-protivtužioca i maloletne dece parničničnih stranaka na način bliže naveden u ovom stavu. Stavom trećim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje- protivtužene kojim je traženo da se naloži tuženom-protivtužiocu da na ime svog doprinosa za izdržavanje mal. VV i mal. GG plaća iznos od po 20.000,00 dinara, počev od 26.08.2021. godine pa ubuduće sve dok se obaveza ne ugasi ili izmeni. Stavom četvrtim i petim izreke, usvojen je protivtužbeni zahtev tuženog-protivtužioca i zajednička maloletna deca VV rođen ... godine i GG, rođen ... godine, poverena su ocu BB na samostalno vršenje roditeljskog prava i utvrđeno prebivalište maloletne dece na adresi prebivališta oca u ... u ulici ... broj .../... . Stavom šestim izreke, uređen je način održavanja ličnih kontakata između maloletne dece sa majkom AA prema modelu navedenom u ovom stavu. Stavom sedmim izreke, naloženo je tužilji-protivtuženoj da na ime svog doprinosa za izdržavanje maloletne dece plaća tuženom-protivtužiocu mesečno iznos od po 4.000,00 dinara po detetu, ukupno 8.000,00 dinara i to uplatom na tekući račun tuženog-protivtužioca, najkasnije do 05. u mesecu za tekući mesec, počev od 26.08.2021. godine pa sve dok se obaveza ne ugasi ili izmeni novom odlukom suda, s tim što je tužilja-protuvtužena dužna da sve zaostale mesečne iznose počev od 26.08.2021. godine isplati na račun tuženog-protivtužioca. Stavom osmim izreke, odlučeno je da privremena mera određena rešenjem P2 75/21 od 24.12.2021. godine ostane na snazi do pravnosnažnog okončanja postupka. Stavom osmim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž2 382/2023 od 31.10.2023. godine, stavom prvim izreke, ukinuta je prvostepena presuda i presuđeno tako što je usvojen tužbeni zahtev tužilje AA i maloletna deca VV, rođen ... godine u ... sa oznakom JMBG navedenom u ovom stavu i GG, rođen ... godine u ..., sa oznakom JMBG navedenom u ovom stavu, poverena tužilji kao majci na samostalno vršenje roditeljskog prava i naloženo tuženom da decu preda majci odmah po prijemu presude; uređen je način održavanja ličnih odnosa između tuženog kao oca i maloletne dece VV i GG, tako što će se oni odvijati svakog drugog i trećeg vikenda u mesecu, počev od petka u 18.00 časova pa do nedelje u 17.00 časova, svakog prvog i trećeg petka u mesecu od 18.00 do 20.00 časova, po 20 dana za vreme letnjeg raspusta i 10 dana za vreme zimskog raspusta, za krsnu slavu oca, drugi dan rođendana dece, po polovinu božićnih i uskršnjih praznika, tako što će ih otac preuzimati i vraćati ispred kuće u kojoj oni žive sa majkom; obavezan je tuženi da na ime svog doprinosa u izdržavanju maloletne dece plaća i to mal. VV iznos od 8.000,00 dinara mesečno, a mal. GG 6.000,00 dinara mesečno, počev od dana presuđenja 24.10.2023. godine do petog u mesecu za tekući mesec, pa sve dok za to postoje zakonski razlozi, isplatom na ruke – preko pošte zakonskom zastupniku, majci AA, dok se za veći iznos od dosuđenog do traženog iznosa od po 20.000,00 dinara, mesečno svakom detetu, tužbeni zahtev odbija. Stavom drugim izreke, odbijen je protivtužbeni zahtev tuženog kojim je tražio da se maloletna deca VV i GG povere njemu, kao ocu, na samostalno vršenje roditeljskog prava, da se uredi način održavanja ličnih odnosa između dece i majke na način naveden u ovom stavu, kao i da se obaveže tužilja kao majka da doprinosi izdržavanju maloletne dece, tako što će isplaćivati svakom po 4.000,00 dinara do petog dana u mesecu za tekući mesec, počev od 26.08.2021. godine pa sve dok se obaveza ne ugasi ili izmeni novom odlukom suda, s tim što bi tužilja-protivtužena bila dužna da sve zaostale mesečne iznose počev od 26.08.2021. godine isplati na račun tuženog- protivtužioca. Stavom trećim izreke, odlučeno je da privremena mera određena rešenjem P2 75/2021 od 24.12.2021. godine prestaje da važi od dana presuđenja. Stavom četvrtim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepoptuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 10/23), Vrhovni sud je utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Nema ni bitne povrede iz člana 374. stav 1. u vezi člana 8. i 374. stav 2. tačka 12. ovog zakona u postupku pred drugostepenim sudom, s obzirom da odluka drugostepenog suda sadrži jasne razloge i ocenu značaja utvrđenih činjenica. Neosnovani su i revizijski navodi o bitnoj povredi odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 231., 229., 391., 394., 396. stav 3. ZPP, jer je drugostepeni sud primenom odredbe člana 383. ZPP otvorio i održao raspravu, ocenio dokaze i doneo pobijanu odluku.

Prema činjeničnom stanju utvrđenom pred drugostepenim sudom, pred kojim je otvorena rasprava u smislu člana 383. stav 2. i 3. ZPP, sledi da su parnične stranke zaključile brak 22.11.2015. godine i tokom trajanja bračne zajednice su živele u porodičnoj kući roditelja tuženog BB, u kojoj su pored njih živeli i roditelji tuženog i njegov deda. Iz navedene zajednice života stranke imaju dva maloletna deteta i to VV, rođenog ... godine i GG, rođenog ... godine. Zajednica života među stranka je prestala 20.07.2021. godine usled ozbiljno i trajno poremećenih bračnih odnosa, kada je tužilja napustila zajednicu života, dok su zajednička maloletna deca VV i GG ostala da žive sa ocem u porodičnoj kući roditelja tuženog. Nakon faktičkog prestanka bračne zajednice, tuženi je onemogućavao tužilju da viđa decu, zbog čega je tužilja podnela predlog za određivanje privremene mere koja je pravnosnažnim rešenjem P2 75/2021 od 24.12.2021. godine usvojena i uređen način održavanja ličnih odnosa majke sa maloletnom decom, sa važenjem do pravnosnažnog okončanja postupka. Tužilja je decu viđala u parku u ... po nekoliko sati, potom je odvodila decu i u kuću svojih roditelja gde se viđanje odvijalo bez problema. Centar za socijalni rad „Sveti Sava“ Niš je dao mišljenje da se maloletna deca povere na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, a da se uredi način održavanja ličnih odnosa dece sa tuženim. Od momenta kada je Centar za socijalni rad u Nišu dao svoje mišljenje stariji sin stranaka VV nije želeo kontakt sa tužiljom. Sudski veštak Dragana Krasić je dala mišljenje da maloletnu decu treba poveriti majci na smostalno vršenje roditeljskog prava, da ista ne boluje od privremene i trajne duševne bolesti ili zaostalosti, da ne poseduje izmene sa psihopatološkog aspekta i da poseduje dobre roditeljske kapacitete. Tuženi ne boluje od privremene ili trajne duševne bolesti, niti privremene ili trajne duševne zaostalosti i kao ličnost ne poseduje izmene u smislu poremećaja ličnosti, ali je kod tuženog prisutan kulturološki – tradicionalan uticaj funkcionisanja, koji se posledično kosi sa interesom dece, jer diskriminiše majku, odnosno roditeljski par kao primarno značajan za psihički razvoj dece, kao i da je maloletni VV instruistan od strane okoline sa kojom odrasta, indirektno ili direktno i najverovatnije sa najvećim uticajem oca. Centar za socijalni rad „Borovnjak“ iz Kuršumlije na osnovu celokupne dokumentacije i obavljenog veštačenja dao mišljenje da maloletnu decu treba poveriti majci, uz uređenje načina održavanja ličnih odnosa dece sa ocem po predloženom modelu. Centar za socijalni rad u Kuršumliji je u odnosu na oca sproveo postupak korektivnog nadzora, a prema izjavi tužilje tuženi je decu ranije izvodio ispred kuće, a sada je to prestao da čini i smatra da je to posledica korektivnog nadzora kao i da ona ne bi onemogućavala viđanje oca sa decom i u svakom slobodnom trenutku bi otac mogao da viđa decu, jer je ona decu dobijala na „kašičicu“. Veštak Rosica Pešić koju je angažovao sam tuženi, dala je mišljenje da je tuženi sposoban da samostalno vrši roditeljsko pravo. Tužilja je zaposlena u ... „...“ i ostvaruje mesečnu zaradu od oko 37.000,00 dinara, dok je mesečna zarada tuženog od oko 36.000,00 dinara do 41.000,00 dinara, a sa roditeljima se bavi i poljoprivredom. Maloletni VV je učenik ... razreda osnovne škole, nema vanškolskih aktivnosti, njegove potrebe za ishranu, garderobu, higijenu i školske aktivnosti na mesečnom nivou iznose 35.000,00 dinara, a maloletnog GG koji je ... uzrasta iznose 30.000,00 dinara.

Drugostepeni sud je na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, ukinuo prvostepenu presudu, usvojio tužbeni zahtev a odbio protivtužbeni zahtev. Po oceni drugostepenog suda, tužilja kao majka na adekvatan način prepoznaje potrebe dece, poseduje sve kapacitete da o njima samostalno brine, bez negativnog uticaja u odnosu na odnos prema ocu i u sagledavanje njegove uloge u podizanju i vaspitavanju dece, koju ni na koji način ne kompromituje te je interes dece u potpunosti zaštićen njihovim poveravanjem majci uz obavezu oca da joj decu preda odmah. Svoj zaključak drugostepeni sud je zasnovao na mišljenju Centra za socijalni rad u Kuršumliji, Centra za socijalni rad u Nišu i veštaka Dragane Krasić, kliničkog psihologa pri Zavodu za mentalno zdravlje u Nišu koji su se izjasnili da je u najboljem interesu maloletne dece da budu poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, uz sagledavanje činjenice da su deca od prestanka bračne zajednice ostala sa ocem u kući njegovih roditelja, da je majka morala da ostvari viđanje sa decom putem privremene mere, koja kao takva nije realizovana na adekvatan način, jer su deca, posebno maloletni VV instruisani od strane oca i članova njegove porodice protiv majke i nisu pripremani na kontakt sa njom. Ovakva konfliktna situacija među roditeljima, kao i odnos oca prema prepoznavanju potreba dece da viđaju majku, da borave sa njom bez eventualnih zastrašivanja i uslovljavanja, uslovilo je i vršenje korektivnog nadzora organa starateljstva u ... u odnosu na tuženog u cilju promene ponašanja kada je u pitanju odnos dece sa majkom. Veštačenje doktora Rosice Pešić koju je angažovao sam tuženi i iskaz svedoka ... maloletnog VV drugostepeni sud je cenio u kontekstu svih drugih izvedenih dokaza uz sveobuhvatno sagledavanja interesa dece nalazeći da oni ne mogu biti od uticaja na drugačiju odluku. Primenom odredaba člana 77. stav 3. Porodičnog zakona i člana 3. Konvencije o pravima deteta odlučeno je da samostalno vršenje roditeljskog prava vrši tužilja kao majka. U skladu sa mišljenjem Centra za socijalni rad i s obzirom na spremnost tužilje da poštuje optimalni model održavanja ličnih odnosa dece sa ocem, primenom odredbe člana 61. Porodičnog zakona uređen je model održavanja ličnih odnosa dece sa ocem. Polazeći od potreba maloletne dece, minimalne sume izdržavanja, mogućnosti tuženog, koji je zdrav i radno sposoban i nema trećih lica prema kojima je u obavezi da daje izdržavanje, ali ceneći i mogućnosti majke, drugostepeni sud je primenom odredaba člana 160., 161. i 162. Porodičnog zakona, obavezao tuženog kao oca da doprinosi izdržavanju maloletnog VV sa iznosom od 8.000,00 dinara, a maloletnog GG sa iznosom od 6.000,00 dinara.

Kod utvrđenog činjeničnog stanja, pravilan je zaključak drugostepenog suda da je osnovan zahtev za poveravanje dece na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, uz uređenje načina održavanja ličnih odnosa dece sa ocem, kojim se obezbeđuje negovanje odnosa bliskosti među njima, kao i odluka o visini doprinosa oca izdržavanju dece, a da je neosnovan zahtev oca da se maloletna deca njemu povere na samostalno vršenje roditeljskog prava.

Odredbom člana 272. stav 2. Porodičnog zakona propisano je da ako roditelji nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava ili sud proceni da njihov sporazum nije u najboljem interesu deteta, odluku o poveravanju zajedničkog deteta jednom roditelju, o visini doprinosa za izdržavanje od strane drugog roditelja i o načinu održavanja ličnih odnosa deteta sa drugim roditeljem, donosi sud. Odredba člana 270. istog zakona, propisuje, da je pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava, sud dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima. Članom 266. stav 1. Porodičnog zakona propisano je da je sud uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta. Članom 61. ovog zakona propisano je da dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi.

U smislu odredbe člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, i po nalaženju Vrhovnog suda, najbolji interes maloletnog VV i maloletnog GG je da budu povereni na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, imajući u vidu da to odgovara interesu maloletne dece i da tužilja poseduje dobre roditeljske kapacitete po svim pitanjima njihovih potreba i prava. Sagledana ukupnost odnosa, vršenje roditeljskih prava u specifičnim okolnostima, postupanje i kapacitet roditelja da uvide dečije potrebe kojima se obezbeđuje dobrobit deteta i u tom smislu neadekvatan odnos oca prema prepoznavanju potreba dece da viđaju majku, da borave sa njom bez eventulanih zastrašivanja i uslovljavanja, što je uslovilo i vršenje korektivnog nadzora organa starateljstva u odnosu na tuženog u cilju promene ponašanja kada je u pitanju odnos dece sa majkom, predstavljaju uporište za ocenu o prednostima majke za samostalno vršenje roditeljskog prava upravo u najboljem interesu maloletne dece. Čuvanje, briga i nega koju je tuženi pružao u dosadanjem razvoju maloletne dece i spremnost da to i nadalje čini, ne pretežu nad najboljim interesom maloletnog VV i GG, jer je u interesu dece da budu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava majci i dalji razvoj ostvaruju u domu majke, pod njenim starateljstvom i okruženju više srodnika koji pružaju pomoć tužilji da na valjan način vrši roditeljska prava i dužnosti. Mišljenje organa starateljstva i veštaka Dragane Krasić zasnovano je na oceni o ispunjenim kapacitetima roditelja dece i mogućnostima roditelja da pruže potpuno funkcionisanje dece u budućnosti.

Revizijski navodi da drugostepeni sud nije cenio nalaze i stručno mišljenje Centra za socijalni rad „Borovnjak“ od 05.08.2021. godine, koji je dat u predmetu P2 66/21, nisu od uticaja na drugačiju odluku s obzirom da je u okviru ovog postupka pribavljeno izjašnjenje Centra Kuršumlija od 20.12.2021. godine, kada je predloženo veštačenje roditeljskih kapaciteta oba roditelja, izveštaja Centra Kuršumlija u pogledu sprovođenja i realizovanih aktivnosti u pogledu kontakata majke sa decom, pribavljeno mišljenje Centra za socijalni rad u Nišu od 12.05.2022. godine, dopunskog mišljenja istog organa starateljstva od 26.09.2022. godine, nalaza nalaza i mišljenja veštaka prim. Dr Dragane Krasić, sudskog veštaka za oblast medicine, uža specijalnost dečja i adolescentna psihijatrija, mišljenja organa starateljstva ... od 12.06.2023. godine, koji su se u ovom predmetu detaljno izjasnili o međuosobnom odnosu svakog od roditelja sa decom, okolnostima pod kojima su deca odrastala nakon prekida bračne zajednice parničnih stranaka kod oca i postojanje instruisanja maloletnog VV od strane oca i članova njegove porodice, uz procenu roditeljskih podobnosti oba roditelja, pa je utvrđeno da je u najboljem interesu maloletne dece da budu poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava uz model viđanja naveden u presudi. Sva mišljenja i nalazi su dati nakon mišljenja od 05.08.2021. godine, u predmetu P2 66/21 te sagledavaju situaciju u jednom dužem vremenskom periodu. Tuženi u reviziji iznosi sopstvenu ocenu nalaza i mišljenja sudskog veštaka Dragane Krasić upoređujući ga sa nalazom sudskog veštaka Rosice Pešić koju je lično angažovao, te na taj način osporava činjenično stanje koje suprotno ovakvim revizijskim navodima pravilno utvrđeno u odnosu na roditeljske kapacitete supružnika i najboljeg interesa maloletne dece.

Okolnosti u odnosu na ocenu iskaza svedoka DD – ... maloletnog VV, drugostepeni sud je cenio u sklopu svih ostalih okolnosti u okviru ovog postupka. Tuženi nije pripremao decu na kontakt sa majkom, a posebno je maloletni VV insturisan od strane oca i članova njegove porodice, pa je u sklopu ovoga i cenjen iskaz DD da je VV imao strah da ga majka ne odvede i da nije bio raspoložen da se sretne sa njom. Upravo ovakvo ponašanje deteta ukazuje na odsustvo oca da u situaciji kada živi sa maloletnim VV pomogne detetu u razumevanju konfliknte situacije koja postoji među roditeljima, koja ne sme da se preliva na dete, te da dete ima želju i volju da se viđa i sa roditeljem sa kojim trenutno ne živi. Mišljenje centra su nesumnjivo imala u vidu i dug period boravka dece sa ocem, pa i je i u odnosu na ovu činjenicu procenjeno da je najbolji interes dece da budu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava majci uz održavanje ličnih odnosa sa ocem. Drugostepeni sud je rešenjem na ročištu 24.10.2023. godine opozvao saslušanje tuženog kao stranke jer ima dovoljno elemenata za donošenje odluke a ovakve razloge prihvata i ovaj sud.

Iz iznetih razloga, revizija nije osnovana u pobijanju odluke drugostepenog suda o vršenju roditeljskog prava i održavanju ličnih odnosa zasnovanih na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Odredbama člana 160. – 162. Porodičnog zakona propisani su uslovi i kriterijumi za određivanje izdržavanja maloletnog deteta.

Drugostepeni sud je pravilno primenio navedene odredbe Porodičnog zakona kod utvrđenih potreba maloletne dece, minimalne sume izdržavanja, mogućnosti oca kao davaoca izdržavanja koji je zdrav i radno sposoban bez obaveze izdržavanja trećih lica ali i ceneći mogućnosti majke, te je pravilno odmerio visinu izdržavanja tako što je obavezao tuženog da doprinosi izdržavanju maloletnog VV sa iznosom od 8.000,00 dinara, a maloletnog GG sa iznosom od 6.000,00 dinara.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković