U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Marije Terzić, članova veća, u parnici tužioca Raksim U&M Copmany d.o.o. Novi Sad, čiji je punomoćnik Miroslav Herceg, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Novog Sada, koga zastupa Pravobranilaštvo Grada Novog Sada, radi utvrđenja i isplate naknade za faktičku eksproprijaciju, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1223/2024 od 11.07.2024. godine, u sednici održanoj 02.10.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1223/2024 od 11.07.2024. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 479/2023 od 21.03.2024. godine, stavom prvim izreke, odlučeno je da se tužbeni zahtev usvaja. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu isplati iznos od 7.278.737,16 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana presuđenja 21.03.2024. godine do isplate. Stavom trećim izreke, utvrđeno je da je tuženi stekao pravo svojine u celosti na parcelama br. .../... površine 199 m2 i .../... površine 45 m2, obe u KO ..., koje su upisane kod RGZ SKN Novi Sad 1, u LN ..., pa je tužilac dužan da trpi da se tuženi sa tim pravom upiše kod nadležne Službe za katastar nepokretnosti, nakon pravnosnažnosti presude. Stavom četvrtim izreke, tuženi je obavezan da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 387.902,38 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti presude pa do isplate.

Apelacioni sud u Novom Sadu je, presudom Gž 1223/24 od 11.07.2024. godine, stavom prvim izreke, odbio žalbu tuženog i potvrdio presudu Višeg suda u Novom Sadu P 479/23 od 21.03.2024. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Sl. glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), u vezi odredbe člana 92. Zakona o uređenju sudova (''Službeni glasnik RS'', br. 10/23), Vrhovni sud je ocenio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Navodima revizije tuženog o tome da je presuda doneta uz bitnu povredu Zakona o parničnom postupku jer je izreka suprotna i protivrečna navodima iz obrazloženja, ukazuje se na bitnu povredu iz odredbe člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku. Međutim, ta bitna povreda nije razlog zbog kog revizija može da se izjavi na osnovu odredbe člana 407. stav 1. tačka 2. istog Zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parcela broj .../... površine 199 m2 je po vrsti gradsko građevinsko zemljište, a po kulturi njiva 2.klase u Ul. ..., dok je parcela br. .../... površine 45 m2 po vrsti gradsko građevinsko zemljište, po kulturi njiva 2.klase Ul. ..., a obe su u isključivom vlasništvu tužioca. Predmetne parcele su prema Planu generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu Grada Novog Sada i prema Planu detaljne regulacije Adica u Novom Sadu, u celosti namenjene za javne saobraćajne površine – regulaciju Ul. Jesenjinova i kao delovi Ul. Jesenjinova funkcionalno povezuju delove naseljenog mesta u Novom Sadu. Navedene parcele koriste se kao javne i saobraćajna površina – Ul. Jesenjinova, koja je delimično opremljena komunalnom infrastrukturom, dok je saobraćajna površina izgrađena od asfaltnog zastora, tako da obe parcele koristi neograničeni broj ljudi. Za predmetne parcele nije vođen postupak eksproprijacije, niti je tuženi tužiocu isplatio naknadu. Tržišna vrednost predmetnih parcela po m2 iznosi 29.830,89 dinara, a uzimajući u obzir ukupnu površinu predmetnih parcela od 244 m2, njihova ukupna tržišna vrednost iznosi 7.278.737,16 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja o tome da je tužilac onemogućen u vršenju vlasničkih prava time što mu je imovina faktički oduzeta pretvaranjem u ulicu, nižestepeni sudovi su primenom odredbe člana 58. Ustava Republike Srbije, člana 1. Protokola 1 uz Evropsku konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini (''Službeni glasnik RS'', br. 72/2011...95/2018), tužbeni zahtev tužioca usvojili.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Pravo na imovinu je jedno od osnovnih ljudskih prava zaštićenih ustavno- pravnim normama i normama međunarodnih konvencija čiji je Republika Srbija potpisnik. Ustav Republike Srbije, u odredbi člana 58., jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona, tako što propisuje da pravo svojine može biti oduzeto i ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz uslov da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Zakonom se može ograničiti način korišćenja imovine, a oduzimanje ili ograničenje imovine radi naplate poreza i drugih tražbina ili kazni dozvoljeno je samo u skladu sa zakonom.

Protokolom 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, članom 1., garantovana je zaštita imovine, tako što je propisano da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine i da niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava.

Ustavne odredbe i Konvencija ukazuju na obavezu isplate razumne naknade za oduzetu imovinu, po tržišnoj ceni, u vreme presuđenja, koja je odlukama nižestepenih sudova i dosuđena tužiocu.

Odredbom člana 9. stav 1. Zakona o građevinskom zemljištu (''Službeni glasnik RS'', br. 44/95 ... 46/98), propisano je da se građevinsko zemljište privodi nameni izgradnjom objekata, odnosno izvođenjem drugih radova u skladu sa propisima o planiranju i uređenju prostora.

Zakon o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 95/2018), u odredbi člana 10. stav 2., propisuje da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu ovog zakona, smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i dr). U smislu člana 7. istog Zakona, dobra u opštoj upotrebi u svojini Republike Srbije izuzev puteva II reda, koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta I i II reda) i trgova i javnih parkova, koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj teritoriji se nalaze.

U konkretnom slučaju, predmetno zemljište, vlasništvo tužioca, ušlo je u sastav Jesenjinove ulice u naselju Veternik u Novom Sadu, na osnovu Plana generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu Grada Novog Sada (''Službeni list Grada Novog Sada'', br. 34/2017....27/2022) i Planu detaljne regulacije Adica u Novom Sadu (''Službeni list Grada Novog Sada'', br. 22/2019....20/2023), tako što obe predstavljaju izgrađeno građevinsko zemljište – javnu površinu – saobraćajnicu, koju koristi neograničeni broj ljudi, a kojom upravlja i koju održava jedinica lokalne samouprave, preko svojih organa i javnih preduzeća čiji je osnivač. Tako je izvršena tzv.faktička eksproprijacija koja nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda. Tuženi je obveznik isplate tužiocu predmetne naknade, pošto se parcele u vlasništvu tužioca koriste kao ulica, dobra u opštoj upotrebi – javnoj svojini, a visina naknade koja tužiocu pripada, u smislu odredbe člana 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i odredbe člana 58. Ustava Republike Srbije, pravilno je utvrđena prema tržišnoj vrednosti zemljišta koje je ušlo u sastav formirane ulice. Zbog toga, tuženi neosnovano u reviziji ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Gordana Komnenić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković