Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Predraga Trifunovića, predsednika veća, Jelene Borovac i Zvezdane Lutovac, članova veća, u parnici tužioca Republike Srbije, čiji je zakonski zastupnik Državno pravobranilaštvo Beograd i Grada Požarevca, čiji je zakonski zastupnik Gradsko pravobranilaštvo Požarevac, protiv tuženog „AA“ AD ..., radi naknade štete i po tužbi „AA“ AD ..., protiv Republike Srbije i Grada Požarevca, radi vraćanja kupoprodajne cene, odlučujući o reviziji tužioca Grada Požarevac izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu broj Gž 2172/16 od 15.05.2017. godine, u sednici veća održanoj 20.06.2019. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu broj Gž 2172/16 od 15.05.2017. godine u delu kojim je preinačena presuda Višeg suda u Požarevcu broj P 30/14 od 09.05.2016. godine, i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca za isplatu iznosa od 34.382.928,00 dinara, sa zakonskom kamatom počev od 01.01.2016. godine do isplate i odluka o troškovima postupka i predmet vraća drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje o žalbi Grada Požarevca.

O b r a z l o ž e nj e

Viši sud u Požarevcu je presudom broj P 30/14 od 09.05.2016. godine usvojio tužbeni zahtev tužioca, pa je obavezao tuženog da tužiocu Gradu Požarevcu na ime korišćenja poslovnog prostora površine 160,40 m2 u ulici ... broj ... u ...isplati iznos od 34.382.928,00 dinara, koju bi platio po redovnom toku stvari na ime zakupnine trećem licu koristeći stvar tužioca sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.01.2015. godine pa do konačne isplate (prvi stav izreke). Drugim stavom izreke je usvojen kao osnovan protivtužbeni zahtev tuženog, pa je obavezan Grad Požarevac da tuženom na ime povraćaja kupoprodajne cene za poslovni prostor u ... u ulici ... broj ..., ukupne površine 160,40 m2, koji se sastoji od prodajnog prostora površine 61,46 m2, podruma površine 74,58 m2 i prostorije u potkrovlju površine 24,41 m2, stojeće na katastarskoj parceli ... KO ..., po osnovu ugovora o kupoprodaji nepokretnosti, overenog pred Drugim opštinskim sudom u Beogradu I/1 Ov br. ... od 18.12.1998. godine isplati: 100.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 16.12.1998. godine do isplate; 100.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 17.12.1998. godine do konačne isplate; 100.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 18.12.1998. godine do konačne isplate; 200.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 11.01.1999. godine; 200.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 13.01.1999. godine; 100.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 14.01.1999. godine do isplate; 250.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.01.1999. godine do isplate; 450.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 18.01.1999. godine do konačne isplate; 50.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 19.01.1999. godine do isplate, sve u roku od 15 dana. Trećim stavom izreke je odbijen protivtužbeni zahtev za isplatu 77.016,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 19.12.1998. godine pa do isplate na ime naknade štete. Četvrtim stavom izreke je obavezan Grad Požarevac i tuženi da Republici Srbiji isplate iznos od 372.000,00 dinara na ime troškova parničnog postupka u roku od 15 dana. Petim stavom izreke je odlučeno da ostale troškove parničnog postupka tužilac Grad Požarevac i tuženi snose svako svoje.

Apelacioni sud u Kragujevcu je presudom broj Gž 2172/16 od 15.05.2017. godine odbio kao neosnovanu žalbu Grada Požarevca i potvrdio je presudu Višeg suda u Požarevcu broj P 30/14 od 09.05.2016. godine u drugom stavu izreke. Drugim stavom je preinačio presudu u stavovima 1, 3, 4 i 5, tako što je: 1) odbio kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca Grada Požarevca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime korišćenja poslovnog prostora površine 160,40 m2 u ulici ... broj ... u ... isplati iznos od 34.382.928,00 dinara, koji bi platio po redovnom toku stvari na ime zakupnine trećem licu koristeći stvar tužioca grada Požarevac sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.01.2015. godine do konačne isplate; 2) usvojio je protivtužbeni zahtev tuženog, pa je obavezan Grad Požarevac da tuženom na ime naknade štete isplati iznos od 77.016,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 19.12.1998. godine do isplate, u roku od 15 dana; 3) obavezao je tuženog da Republici Srbiji na ime naknade troškova postupka isplati iznos od 372.000,00 dinara, u roku od 15 dana i 4) odčučio je da Grad Požarevac i tuženi snose svako svoje troškove postupka.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude kojom je odbijen tužbeni zahtev grada Požarevca, grad Požarevac je izjavio blagovremenu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnov člana 403. stav 2. tačka 2. i 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/2011 i 55/2014), pa je ocenio da je revizija tužioca Grada Požarevac dozvoljena i da je osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju se u revizijskom postupku pazi po službenoj dužnosti, a u reviziji se ne ukazuje na kakve druge povrede postupka.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju Republika Srbija je kao prodavac sa pravnim prethodnikom tuženog (tada „BB“ DP ...) kao kupcem, zaključila ugovor o kupoprodaji koji je overen 18.12.1998. godine čiji je predmet poslovni prostor u ulici ... broj ... u površini 160,40 m2, koji se sastoji od prodajnog prostora površine 61,46 m2, podruma površine 74,58 m2 i prostorije u potkrovlju površine 24,41 m2, stojeće na katastarskoj parceli ... KO ..., upisane u zemljišne knjige zkl. uložak ... KO ... . Izvršni odbor SO Požarevac je 14.08.1998. godine doneo odluku da se u skladu sa zakonom pristupi otuđenju iz državne svojine ove nepokretnosti kupoprodajom u korist najpovoljnijeg ponuđača po sprovedenom postupku prikupljanjem ponuda po ukupnoj ceni od 2.567.000,00 dinara. Odluka je doneta nakon što je Vlada Republike Srbije Zaključkom odlučila da se ova nepokretnost proda, te ja nakon sprovedenog postupka prikupljanja ponuda izvršni odbor odlučio da se izabere tuženi kao najpovoljniji ponuđač za kupoprodajnu cenu od 2.572.000,00 dianra. Ugovorom je kupac obavezan da na račun Opštine Požarevac kao korisnika u roku od 5 dana od dana potpisivanja ugovora uplati kupoprodajnu cenu i da se nakon izmirenja obaveze može uknjižiti kao vlasnik nepokretnosti bez posebne saglasnosti prodavca. Pravni prethodnik tuženog je sporni poslovni prostor koristio po osnovu ugovora o zakupu zaključenog sa opštinom Požarevac od 1993. godine i uz saglasnost ovlašćenih organa opštine vršio adaptaciju zakupljenog prostora. Kao zakupac je izrazio želju da kupi taj prostor, te je sa Opštinom Požarevac pregovarao o kupoprodaji i sa njom zaključio protokol o načinu isplate kupoprodajne cene 11.12.1998. godine. Katastarska parcela i objekat koji se nalazi na ovoj parceli bili su predmet nacionalizacije po osnovu rešenja Narodnog odbora Opštine Požarevac od 12.10.1959. godine. Pre zaključenja ugovora o kupoprodaji Vlada Republike Srbije je Zaključkom od 16.09.1998. godine dala saglasnost za otuđenje ove nepokretnosti. Presudom Višeg suda u Požarevcu broj P 4/10 od 12.11.2010. godine je utvrđeno da je navedeni ugovor o kupoprodaji ništav, te je obavezan tuženi da poslovni prostor preda gradu Požarevcu. Prvenstveni razlog za ništavost je to što je utvrđeno da je Opština Požarevac obavestila samo tuženog da dostavi ponudu, te je uskraćeno pravo ostalim zainteresovanim da učestvuju u postupku.

Na osnovu ovako utvrđenog činjničnog stanja nižestepeni sudovi su na osnovu člana 104. stav 1. i člana 108. ZPP zaključili da tuženi ima pravo na vrćanje onoga što je dao po osnovu ugovora o kupoprodaji čija je ništavost utvrđena. Na ime kupoprodajne cene je isplatio 1.550.000,00 dinara, sukcesivnim uplatama, te je protivtužbeni zahtev u ovom delu usvojen i dosuđene su mu i zakonske zatezne kamate od dana svake uplate do konačne isplate. Navedeno je da su za ništavost ugovora o kupoprodaji podjednako odgovorni Opština Požarevac i tuženi, a kako je tuženi predao objekat Opštini Požarevac, to je tužilac dužna da tuženom vrati isplaćenu kupoprodajnu cenu na koji način se u imovini obe strane uspostalja stanje koje je bilo pre zaključenja ništavosti ugovora.

Međutim, odlučujući o tužbenom zahtevu tužioca Grada Požarevca za naknadu štete u vidu izgubljene zakupnine, nižestepeni sudovi su zauzeli suprotna pravna stanovišta. Prvostepeni sud je ocenio da je tuženi dužan da nadoknadi štetu tužiocu u vidu izgubljene zakupnine koju bi Grad Požarevac ostvario da nije prodao ovaj prostor tuženom, u iznosu koji je veštak utvrdio na bazi visine zakupnine iz odluka koje je Grad Požarevac donosio kao osnov obračuna naknada za poslovne prostore koji se izdaju u zakup.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu u ovom delu i odbio tužbeni zahtev za isplatu naknade štete navodeći da je o sudbini zaključenog ugovora odlučeno presudom Višeg suda u Požarevcu broj P 4/10 od 02.10.2010. godine koja je u ovom delu postala pravnosnažna 11.07.2014. godine, te imajući tu činjenicu u vidu tužilac bi eventualno mogao da traži od tuženog naknadu na ime korišćenja spornog poslovnog prostora jedino od 11.07.2014. godine pa do predaje objekta u državinu. Naveo je da tužilac nije predlagao veštačenje na okolnost visine zakupnine za period nakon 11.07.2014. godine, a da je veštačenjem koje je sprovedeno u prvostepenom postupku na okolnost visine štete za period od 18.12.1998. godine do 30.06.2009. godine, izvršena revalorizacija visine zakupnine te da time tužilac nije dokazao koliko iznosi šteta koju je pretrpeo.

Vrhovni kasacioni sud ne prihvata stanovište drugostepenog suda da bi tužilac eventualno imao pravo na naknadu štete samo za period nakon pravnosnažnosti presude kojom je utvrđena ništavost ugovora (11.07.2014. godine). Drugostepeni sud nije ni naveo razloge za svoje pravno stanovište. Počevši od pravila o posledicama ništavosti ugovora koje su propisane članom 104. Zakona o obligacionim odnosima, a u situaciji kada je utvrđeno da su za ništavost skrivile obe ugovorne strane (tužilac Opština Požarevac i pravni prethodnik tuženog), da je tuženi predao u posed tužiocu spornu nekreninu, da je tužilac pravnosnažnom presudom obavezan da vrati celokupnu kupoprodajnu cenu sa zakonskom zateznom kamatom od svake sukcesivne isplate, nejasno je zašto bi tuženi (koji je takođe bio nesavestan), besplatno koristio poslovni prostor u periodu od 1998. godine, pa do predaje poseda (nije utvrđeno kada je izvršena predaja). Pravni prethodnik tuženog je pre zaključenog ugovora o kupoprodaji bio zakupac ovog poslovnog prostora i plaćao je zakupninu, te bi to nastavio i da nije došlo do zaključenja ništavog kupoprodajnog ugovora. Tužilac bi tuženom ili nekom drugom izdavao ovaj prostor u zakupu i ubirao bi zakupninu. Ne može se prihvatiti ni zaključak drugostepenog suda da tužilac nije dokazao koliko iznosi šteta koju je tužilac pretrpeo (član 231. stav 2. ZPP), jer je u postupku obavljeno veštačenje na okolnost utvrđivanja štete. Međutim, drugostepeni sud nije cenio nalaz veštaka na kojem je bazirana prvostepena presuda o dosudi naknade štete niti se izjasnio o pravilnosti utvrđenja visine zakupnine, niti je u presudi naveo za koji se period izgubljena zakupnina traži jer je pošao od pogrešnog stanovišta da tužiocu ova naknada štete ne pripada.

Iz navedenog razloga nisu se stekli uslovi za preinačenje drugostepene presude, pa je Vrhovni kasacioni sud odlučio kao u izreci na osnovu člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća - sudija

Predrag Trifunović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić