Blagovremenom revizijom tužilja pobija pravnosnažnu presudu donesenu u drugom stepenu zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava. Troškove postupka je tražila i opredelila po vrsti i visini.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u okviru ovlašćenja iz čl. 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 55/14-ZPP) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije počinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz čl. 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Tužilja u reviziji ukazuje na bitne povrede odredaba parničnog postupka učinjene u drugostepenom postupku ali ne navodi o kojim povredama se radi pa one ne mogu biti predmet razmatranja revizijskog suda, jer na njih revizijski sud ne pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju utvrđenom u pravnosnažno okončanom postupku koji je prethodio donošenju pobijane presude, tužilja se porodila ...1985. godine kod tužene i rodila živo muško dete težine 1850 grama, dužine 41 cm, što je navedeno u prijavi tužene bez datuma pod rednim brojem ... . U prijavi stoji da je dete rođeno od oca BB i majke AA, u toku trajanja braka, a da su porođaju prisustvovali lekar i babica. Dete je upisano u matičnu knjigu rođenih Opštine „Savski venac“ pod tekućim brojem ... za 1985. godinu i matičnu knjigu umrlih u ovoj opštini pod tekućim brojem ... za 1985. godinu. Kao činjenica smrti upisan je datum 07.01.1985. godine, a činjenica smrti upisana je na osnovu potvrde o smrti koja je izdata 07.01.1985. godine. Dete je upisano bez imena i prezimena. U potvrdi ne stoje podaci o lekaru koji je utvrdio smrt deteta, ali je navedena dijagnoza, kao i da je od početka bolesti, do smrti, proteklo devet časova. Potvrda je overena pečatom tužene sa potpisom lekara. Prema uverenju Odeljenja za opštu upravu Opštine „Savski venac“ broj 31-17/2005 od 12.04.2005. godine u matičnoj knjizi rođenih Opštine „Savski venac“ pod tekućim brojem ... pored činjenice upisa rođenja muškog deteta, bez imena i prezimena, upisan je jedinstveni matični broj, a u rubrici naknadni upisi i zabeleške upisana je konstatacija da je dete umrlo u Beogradu ...1985. godine što je upisano u matičnu knjigu umrlih te opštine pod tekućim brojem ... za 1985. godinu. JKP „Pogrebne usluge Beograd“ u svojoj potvrdi od 29.11.2002. godine, na osnovu službene evidencije, u registru sahranjenih za 1985. godinu nema podatke za umrlo, bezimeno muško dete, pod prezimenom A-B. Tužilja nikada nije dobila obdukcioni nalaz za dete, niti zna gde je dete sahranjeno. Izveštaj o smrtnom ishodu nije primila, ali je u jednu svesku, sa još 20 majki, potpisala da je obaveštena da joj je dete preminulo. Prvi put je zatražila posmrtne ostatke svog deteta 2002. godine. Ne zna gde joj je grob deteta i ne može da obavlja verske obrede na grobu kao vernica. Pravnosnažnom presudom Drugog opštinskog suda u Beogradu P. broj 8333/05 od 22.05.2009. godine odbijen je njen tužbeni zahtev da se obaveže tuženi GAK Narodni front da JKP-u Pogrebne usluge preda posmrtne ostatke deteta koje je tužilja rodila ...1985. godine kako bi mogla da ih sahrani, kog zahteva se može osloboditi ako tužilji isplati 10.000.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom. Presuda je potvrđena presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž broj 2786/12 od 16.07.2012. godine, kojom je žalba tužilje odbijena kao neosnovana. Tužilja sve vreme trpi duševne bolove jer ne zna da li joj je dete živo, da li je sahranjeno ili je završilo kao patoanatomski (medicinski) otpad. Smatra da je bolnica odgovorna za duševne bolove koje trpi, jer je bilo nepravilnosti u njenom radu, a što je utvrdio i zdravstveni inspektor u svom izveštaju. Tužbu za naknadu štete tužilja je podnela prvostepenom sudu dana 17.06.2015. godine, a tužena je istakla prigovor zastarelosti potraživanja navodeći da je tužilja još u predmetu Drugog opštinskog suda u Beogradu P. broj 8333/05 saznala da su posmrtni ostaci deteta bačeni kao medicinski otpad, i to najkasnije sa donošenjem prvostepene presude 22.05.2009. godine, jer je tužena ovu činjenicu istakla još u odgovoru na tužbu.

Na potpuno i pravilno utvrđeno činjenično stanje koje se saglasno čl. 407. stav 2. ZPP, suprotno navodima revizije, revizijom ne može pobijati, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo kada su usvojili prigovor zastarelosti potraživanja i tužbeni zahtev odbili kao neosnovan.

U prvostepenom i drugostepenom postupku tužilja se pozivala na presudu Evropskog suda za ljudska prava u predmetu Marić protiv Hrvatske od 12.06.2014. godine (predstavka broj 5132/12) koja se zasniva na istom činjeničnom stanju i pravnom osnovu, ali se sud u ovoj predstavci nije bavio pitanjem zastarelosti potraživanja.

Iz činjenica predstavke proizlazi da je supruga podnositelja predstavke dana 07.08.2003. godine u devetom mesecu trudnoće rodila mrtvo dete u Kliničko-bolničkom Centru Split, zdravstvenoj ustnovi. Nakon porođaja podnositelj i njegova supruga nisu želeli preuzeti posmrtne ostatke svog deteta, pa je bolnica preuzela odgovornost za telo. Dana 13.10.2003. godine bolnica je zbrinula detetovo telo zajedno sa drugim kliničkim otpadom tako što je dete prebačeno na gradsko groblje na kremaciju. Ubrzo nakon toga, podnositelj i njegova supruga počeli su da se raspituju o tome gde je dete pokopano, ali nisu dobili nikakve konkretne informacije.

Ispitujući osnovanost predstavke sud je konstatovao da je bolnica tražila od podnositelja predstavke da se sam pobrine za sahranu, ali da time nije sprečeno pravo podnosioca predstavke da zna gde se nalazi poslednje počivalište njegovog deteta.

Polazeći od navoda stranaka u postupku sud je zaključio da je došlo do povrede člana 8. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda jer majka nije mogla vršiti svoje verske dužnosti na grobu svoga mrtvorođenog deteta, koji pravni stav je zauzeo i u predmetu (Yirdim protiv Turske - predstavka broj 23327/02 od 11.07.2007. godine). Do istog zaključka sud je došao i u pogledu pitanja da li je podnositelj predstavke imao pravo da prisustvuje sahrani svoga deteta (predmet Hadri - Vionnet protiv Švajcarske broj 55525/00 od 14.02.2008. godine).

Članom 16. stav 2. Ustava Republike Srbije propisano je da su opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava i potvrđeni međunarodni ugovori sastavni deo pravnog poretka Republike Srbije i neposredno se primenjuju.

Odredba člana 142. stav 2. dalje propisuje da su sudovi samostalni i nezavisni u svom radu i da sude na osnovu Ustava, zakona i drugih opštih akata kada je to predviđeno zakonom, opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava i potvrđenih međunarodnih ugovora.

Odredbom člana 145. stav 2. propisano je da se sudske odluke zasnivaju na Ustavu, zakonu, potvrđenom međunarodnom ugovoru i propisu donetom na osnovu zakona. Potvrđeni međunarodni ugovori prema članu 194. stav 4. Ustava i opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava su deo pravnog poretka Republike Srbije.

Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda od 04.11.1950. godine ratifikovana je od strane nadležnih organa SCG 26.12.2003. godine, a stupila je na snagu 03.03.2004. godine. Sa ratifikacijom Konvencije, ona je postala sastavni deo pravnog poretka Republike Srbije i domaći sudovi moraju suditi i zasnivati svoje odluke na ovom potvrđenom međunarodnom ugovoru kada se sude slučajevi iz jurisdikcije koja je propisana ovom Konvencijom. To znači, ako se stranka poziva na povredu određenog člana Konvencije, domaći sud ne može odbiti da primenjuje Konvenciju koja reguliše povredu tog prava.

Pošto je ratifikacijom Konvencija ugrađena u domaće zakonodavstvo i sve presude i odluke Evropskog suda za ljudska prava su postale deo unutrašnjeg pravnog sistema i kao takve vezuje i domaće sudove i druge državne organe vlasti. U skladu sa tim svi pojedinci u državama potpisnicama Konvencije imaju prava i obaveze propisane Konvencijom, a što znači da u postupku koji se vodi pred domaćim organima imaju pravo da se direktno pozivaju na njen tekst i sudsku praksu Evropskog suda. Državni organi šta više, moraju dati prioritet Konvenciji, nad bilo kojim domaćim propisom, ako je on u suprotnosti sa Konvencijom i njenim procendentnim pravom.

Odgovor na pitanje da li se u konkretnom slučaju može primeniti Konvencija koja je stupila na snagu dana 04.03.2004. godine sadržan je u presudi Evropskog suda za ljudska prava Zorica Jovanović protiv Srbije (predstavka broj 21794/08 od 26.03.2013. godine). U pogledu ratione temporis sporni događaj nastao je pre ratifikacije Konvencije, pa sud zaključuje da njegova nadležnost ratione pokriva samo period posle ratifikacije Konvencije, ili njenih Protokola. Od ratifikacije pa nadalje, međutim, propusti države mogu biti u nadležnost samo kada su oni nastavak već postojeće situacije (Yagciu Sargin protiv Turske; presuda od 08.06.1995. godine stav 40. serija A broj 319-A). Stoga je prema mišljenju suda (vidi Mutatis Mutandis Kurić i drugi protiv Slovenije) sud nadležan da razmatra pritužbu podnositeljke predstavke u onoj meri u kojoj se odnosi na propust tužene države da ispuni proceduralne obaveze prema Konvenciji počev od 03.03.2004. godine.

Sud prihvata revizijske navode tužilje da će sudovi uzeti u obzir činjenice pre ratifikacije samo u onoj meri u kojoj se one mogu smatrati da su stvorile neprekidnu situaciju koja traje i posle tog datuma i koja može biti relevantna za razumevanje činjenica nastalih posle toga.

Stoga Vrhovni kasacioni sud prihvata revizijske navode u delu da je odbacivanjem tela podnositeljkinog mrtvorođenog deteta zajedno sa kliničkim otpadom bez ostavljanja traga ostataka ili počivališta, došlo do mešanja u prava podnositeljke sadržana u članu 8. Konvencije.

Međutim, u predstavci Marić protiv Hrvatske nije istaknut prigovor zastarelosti potraživanja, pa se stoga ovi predmeti zasnivaju na bitno istom ali ne i istom činjeničnom stanju i pravnom osnovu.

Odredbom člana 376. stav 1. i 2. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da šteta zastareva u roku od tri godine od saznanja za štetu i učinioca (subjektivni rok), odnosno u roku od pet godina od dana nastanka štete (objektivni rok).

Revident u reviziji ističe da rok iz člana 376. stav 1. ZOO teče od pravnosnažnosti presude čijim donošenjem je tužilja saznala da su posmrtni ostaci deteta bačeni kao medicinski otpad, a to je od 16.07.2012. godine.

Međutim, i po oceni Vrhovnog kasacionog suda nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo kada su ovaj rok vezali najkasnije za donošenje datuma prvostepene presude a to je 22.05.2009. godine. Šta više iz spisa Drugog opštinskog suda u Beogradu se utvrđuje da je tužena u odgovoru na tužbu još 2005. godine istakla da su posmrtni ostaci deteta bačeni kao medicinski otpad tako da je po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda rok zastarelosti počeo da teče još od dostavljanja odgovora na tužbu u predmetu Drugog opštinskog suda u Beogradu a to je bilo 2005. godine.

S`obzirom na datum podnošenja tužbe u ovom postupku i datum saznanja činjenice kada je telo mrtvorođenog deteta tužilje bačeno kao medicinski otpad a to je bilo 2005. godine, pravilan je zaključak nižestepenih sudova da je potraživanje tužilje zastarelo jer su protekli i subjektivni i objektivni rok za podnošenje tužbe za naknadu nematerijalne štete zbog povrede prava ličnosti, prava na porodični život.

Postojanje zakonskog roka zastarelosti nije samo po sebi nesaglasno sa Konvencijom ili Protokolima uz nju što proizlazi iz predstavke Skenderi i drugi protiv Republike Srbije (broj predstavke 15090/08 - presuda od 27.07.2017. godine).

Zastarni rokovi propisani su radi zaštite načela pravne sigurnosti pa Vrhovni kasacioni sud zaključuje da je odbijanje zahteva zbog zastarelosti zakonito i da teži legitimnom cilju, zaštiti načela pravne sigurnosti, uz poštovanje principa proporcionalnosti.

Na osnovu izloženog, a kako se ostalim navodima revizije pravilnost i zakonitost pobijane presude ne dovodi u sumnju, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 414. stav 1. ZPP doneo odluku kao u izreci presude.

Odluka o troškovima postupka doneta je primenom čl. 165. stav 2. u vezi sa čl. 154. stav 1. ZPP prema postignutom uspehu stranaka u revizijskom postupku.

Predsednik veća - sudija

Vesna Popović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić