Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž2 421/24 od 19.08.2024. godine, stavom prvim izreke, odbijena je žalba tuženog i prvostepena presuda potvrđena. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za troškove žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. Zakona o parničnom postupku (,,Službeni glasnik RS“ broj 72/11, 55/14, 87/18, 18/20 i 10/23 – drugi zakon), Vrhovni sud je utvrdio da je revizija neosnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti. U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 396. ZPP na koju se navodima revizije ukazuje, jer je drugostepeni sud ocenio sve bitne žalbene navode i naveo razloge koje je uzeo u obzir po službenoj dužnosti. Nema ni bitne povrede postupka učinjene pred drugostepenim sudom, ukazivanjem revidenta da drugostepeni sud nije otvorio raspravu i saslušao ga u svojstvu stranke. Prvostepeni sud je bio ovlašćen da sasluša samo jednu stranku ukoliko se druga stranka ne odazove pozivu suda po članu 278. stav 2. ZPP, o čemu je drugostepeni sud dao razloge za neprihvatanje žalbenih navoda, pa izneti navodi revidenta o povredi raspravnog načela ne predstavljaju revizijski razlog iz člana 407. stav 1. tačka 2. i 3. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, u vanbračnoj zajednici parničnih stranaka koja je trajala od 2016. do 2023. godine, rođen je mal. VV ...2019. godine. Po prekidu vanbračne zajednice stranaka, mal. VV je ostao da živi u domaćinstvu sa majkom, a sa ocem je nastavio da održava lične odnose uz učešće tužiljinih roditelja jer su u to vreme na snazi bile hitne mere zaštite od nasilja u porodici određene protiv tuženog u odnosu na tužilju. Tužilja je prvi put tuženog prijavila za nasilje u porodici u februaru 2022. godine, a zatim u martu 2023. godine zbog konzumacije alkohola. U vreme trajanja zajednice života parnične stranke su živele u porodičnoj kući roditelja tuženog u ..., a po prekidu zajednice života tužena se sa mal. detetom preselila u ..., u kuću svojih roditelja. Tužena sada živi u ... sa novim bračnim partnerom, njegovih dvoje dece koja su mu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava i mal. VV. Tužilja je majka još jednog mal. deteta rođenog 2010. godine u prvom braku koji aktuelno živi u domaćinstvu sa babom i dedom po majci. Mal. VV redovno održava lične odnose sa ocem, dete je urednog rasta i razvoja i dobrog opšteg zdravstvenog stanja, pohađa predškolsku ustanovu i adaptiran je na grupu i kolektiv, prihvaćen od strane vršnjaka i ima dobar odnos sa majčinim sadašnjim partnerom. Tužilja je u prethodnom periodu bila zaposlena sa zaradom od 40.000,00 dinara, a trenutno je nezaposlena i ima nameru da započne preduzetničku delatnost. Tuženi je stekao diplomu osnovne škole, a 2007. godine je povređen u saobraćajnoj nezgodi, usled čega mu je utvrđeno umanjenje radne sposobnosti od 60% i po osnovu novčane rente ostvaruje prihod od 24.000,00 dinara mesečno, dok drugih prihoda nema. Prema nalazu i mišljenju nadležnog organa starateljstva, roditeljske kompetencije tužilje prepoznate su kao pogodnije u odnosu na tuženog, tužilja je prepoznata kao dominantniji roditelj koji je više bio uključen u staranje o detetu u prethodnom periodu, na pravilan način zadovoljava potrebe mal. deteta za osnovnom negom, redovnom ishranom, higijenom, zdravstvenom zaštitom, interakcijom sa vršnjacima i emotivnom razmenom i bliskošću. Tuženi objektivno nije doveo u sumnju stručnost izveštaja nadležnog organa starateljstva, da nema propusta tužilje u staranju o mal. detetu i zanemarivanju nekih od navedenih potreba. Tuženi na polju ličnosti ponašanja poseduje karakteristike koje ukazuju na moguće nasilničko postupanje prema supruzi i indirektno prema mal. detetu, svoje roditeljsko angažovanje prikazuje na nerealan način, zbog čega je njegov iskaz dat pred zaposlenima u organu starateljstva ocenjen kao neautentičan i zasnovan na potrebi da sebe zaštiti da svu krivicu delegira na tužilju. Njegove roditeljske sposobnosti nisu prepoznate kao umanjene, ali je ukazano na mogućnost umanjenja tih sposobnosti kada je reč o konzistentnosti, pouzdanju i prepoznavanju potreba deteta i to zbog sklonosti ka konzumiranju alkohola, pasivnoj roditeljskoj ulozi (koja može biti snižena životnom energijom zbog fizioloških činilaca). Najbolji interes mal. VV je da bude poveren na samostalno vršenje roditeljskog prava majci koja se kontinuirano stara o detetu i pravilno prepoznaje njegove potrebe koje adekvatno zadovoljava. Tuženi je obavezan da doprinosi izdržavanju mal. deteta mesečnim iznosom od 8.000,00 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je u najboljem interesu maloletnog deteta da bude povereno majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, uz uređen način održavanja ličnih odnosa sa ocem i obavezu oca da doprinosi izdržavanju mal. deteta mesečnim iznosom od 8.000,00 dinara.

Vrhovni sud nalazi da je pobijanom odlukom pravilno primenjeno materijalno pravo kada je odlučeno da se maloletno dete parničnih stranaka poveri majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, uz uređen model održavanja ličnih odnosa sa ocem i obavezivanje oca da doprinosi njegovom izdržavanju.

Prema članu 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta (Zakon o ratifikaciji konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta „Službeni list SFRJ“ - Međunarodni ugovori broj 15/90 i „Službeni list SRJ“ – Međunarodni ugovori broj 4/96 i2/97) u svim aktivnostima koje se tiču dece od primarnog značaja su najbolji interesi deteta bez obzira na to da li ih preduzimaju javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. Države članice se obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preduzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere (stav 2.). Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona kojim je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta.

Prema članu 77. Porodičnog zakona propisani su uslovi za samostalno vršenje roditeljskog prava tako što je u stavu 3. propisano da jedan roditelj vrši sam roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava. U sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta po članu 266. stav 1. navedenog zakona, a pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava sud je dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima (član 270.).

Pobijana presuda doneta je u skladu sa navedenim odredbama Porodičnog zakona i Konvencije o pravima deteta, kao i elementima za procenu najboljeg interesa deteta, koje između ostalog čine uzrast i pol deteta, zrelost deteta, potrebe deteta (vaspitanje, stanovanje, ishrana, odevanje, zdravstvena briga i drugo) i sposobnost roditelja da zadovolji utvrđene potrebe deteta. Suprotno navodima revizije, ovaj sud smatra da su prilikom donošenja odluke o poveravanju maloletnog deteta i održavanju ličnih odnosa sa ocem, nižestepeni sudovi pravilno procenili najbolji interes maloletnog deteta u smislu članova 6. i 266. stav 1. Porodičnog zakona, prihvatajući stručno mišljenje organa starateljstva pribavljeno na osnovu člana 270. navedenog zakona. Majka poseduje roditeljski kapacitet i adekvatno prepoznaje i zadovoljava emocionalne, bazične i razvojne potrebe mal.deteta, dominantniji je roditelj, prepoznaje ulogu i značaj drugog roditelja i podržava redovno viđanje deteta sa ocem, dok kod tuženog postoji mogućnost umanjenja roditeljskih sposobnosti kada je reč o pouzdanju i prepoznavanju potreba deteta i to zbog sklonosti ka konzumiranju alkohola i pasivnoj roditeljskoj ulozi koja može biti snižena životnom energijom zbog fizioloških činilaca. Pored toga, pravilno su nižestepeni sudovi ocenili da okolnost što tužiljin stariji sin živi sa tužiljinim roditeljima u mestu gde pohađa školu ne kompromituje roditeljske sposobnosti tužilje kao roditelja kome je mal. VV poveren na samostalno vršenje roditeljskog prava.

Sledom navedenog, nisu osnovani navodi revizije kojima se osporava sadržina mišljenja organa starateljstva i predlog da se dete poveri majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, s obzirom da su nižestepeni sudovi prilikom odlučivanja, mišljenje organa starateljstva da se mal.VV poveri majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, cenili sveobuhvatno u pogledu bitnih činjenica dovoljnih za odluku o vršenju roditeljskog prava i u sklopu svih okolnosti konkretnog slučaja. Pored toga, sud kada je u pitanju najbolji interes deteta opredeljuju okolnosti koje se tiču uzrasta i pola deteta, potreba deteta, kao i sposobnost roditelja da zadovolji potrebe deteta, što su nižestepeni sudovi, a suprotno revizijskim navodima, na pravilan način cenili i za svoju odluku dali dovoljne i jasne razloge, koje u svemu prihvata i ovaj sud.

Pravilna je i odluka nižestepenih sudova u pogledu odluke o utvrđenoj obavezi izdržavanja mal.deteta od strane oca kao roditelja kome dete nije povereno.

Ostalim revizijskim navodima se neposredno ili posredno osporava činjenično stanje što nije dozvoljen revizijski razlog u smislu člana 407. stav 2. ZPP, ni sa izuzetkom da se u smislu člana 403. stav 2. ovog zakona radi o reviziji izjavljenoj u porodičnom sporu za vršenje roditeljskog prava. Činjenični navodi tuženog ne dovode u sumnju pravilnost primenjenog materijalnog prava sadržanog u odredbama Porodičnog zakona.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković