Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u vanparničnom predmetu predlagača AA iz ... i BB iz ..., čiji je privremeni staratelj VV iz ..., kao pravni sledbenici pok. GG, biv. iz ..., a čiji je zajednički punomoćnik Filip Vladisavljević, advokat iz ..., protiv protivnika predlagača GO Rakovica, koju zastupa Gradsko pravobranilaštvo Grada Beograda – Odeljenje Gradskog pravobranilaštva za Gradske opštine Voždovac, Rakovica i Čukarica, i krajnjeg korisnika JP Direkcija za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda iz Beograda, radi naknade za eksproprisanu nepokretnost, odlučujući o reviziji predlagača izjavljenoj protiv rešenja Višeg suda u Beogradu Gž 11684/22 od 08.09.2022. godine, u sednici održanoj 10.05.2023. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDAJU SE rešenje Višeg suda u Beogradu Gž 11684/22 od 08.09.2022. godine i rešenje Drugog osnovnog suda u Beogradu R1 197/14 od 17.03.2022. godine, pa se predmet VRAĆA prvostepenom sudu na ponovni postupak.

O b r a z l o ž e nj e

Rešenjem Drugog osnovnog suda u Beogradu R1 197/14 od 17.03.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijen je predlog predlagača kojim traže da se obaveže krajnji korisnik da im, kao pravnim sledbenicima pok. GG, biv. iz ..., na ime naknade za izuzetu nepokretnost – stambenu zgradu broj ... sa pomoćnim objektima i stambenu zgradu broj ..., obe u ... ulici broj ..., ..., izgrađene na kp. br. ... upisanoj u ZKUL broj ... K.O. Beograd ..., isplate iznos vrednosti eksproprisane nepokretnosti, svakom po ½ tog iznosa. Stavom drugim izreke, obavezani su predlagači da protivniku predlagača solidarno isplate troškove vanparničnog postupka u iznosu od 224.250,00 dinara.

Viši sud u Beogradu je, rešenjem Gž 11684/22 od 08.09.2022. godine, odbio kao neosnovanu žalbu predlagača i potvrdio rešenje Drugog osnovnog suda u Beogradu R1 197/14 od 17.03.2022. godine.

Protiv rešenja drugostepenog suda kojim je postupak pravnosnažno završen, predlagači su izjavili blagovremenu reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku primenom odredbe člana 399. u vezi člana 412. stav 1. i 6. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 125/04, 111/09), koja se primenjuje na osnovu odredbe člana 506. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011... 18/2020) i odredbe člana 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku („Službeni glasnik SRS“, br. 25/82 i 48/88, „Službeni glasnik RS“, br. 46/95... 14/22) i utvrdio da je revizija predlagača osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. Zakona o parničnom postupku na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom predlagača se ne ukazuje na neku drugu bitnu povredu propisanu odredbom člana 398. stav 1. tačka 1. i 2. istog Zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem Opštine Rakovica, Uprava za imovinsko-pravne poslove u sastavu opštinskog komiteta za privredu i finansije broj 465-9/86-II od 20.11.1986. godine, ekspropisane su uz pravičnu naknadu i postale društvena svojina, u korist Opštine Rakovica za potrebe G SIZ-a za komunalne delatnosti, građevinsko zemljište i puteve, a radi izgradnje putničko-železničkog čvora u Beogradu za čiju je izgradnju opšti interes utvrđen na osnovu detaljnog urbanističkog plana putničkog železničkog čvora u Beogradu iz oktobra 1976. godine i to: stambena zgrada ... sa pomoćnim objektima i stambena zgrada broj ..., bez poslovne prostorije površine 136m2 koja je nacionalizovana pravnosnažnim rešenjem Komisije za nacionalizaciju NOO Čukarica 03 broj 11212/1 od 23.06.1961. godine, obe nepokretnosti u ulici ... broj ... u ... izgrađene na katastarskoj parceli br. .../... ZKUL broj ... K.O. Beograd VII, vlasništvo GG1 iz ... . Na osnovu ugovora o akontaciji broj C-76/45 od 07.08.1986. godine zaključenog između Gradskog SIZ-a za komunalne delatnosti, građevinsko zemljište i puteve, čiji je pravni sledbenik krajnji korisnik u ovom postupku i GG, G SIZ se obavezao da na ime akontacije pravične naknade za eksproprisanu nepokretnost isplati GG iznos od tadašnjih 8.000.000,00 dinara. U eksproprisanoj nepokretnosti GG je koristila jednosoban stan površine 39,60m2, pa joj je, u cilju raseljavanja dodeljen jednosoban stan od 34,62m2 u ulici ... broj ... stan broj ... na prvom spratu, tako što je na tom stanu GG postala suvlasnik sa 90% idealnih delova, koji udeo je ona kupila, pa je u tom procentu stekla pravo susvojine, dok je na drugom delu tog stana u površini od 3,46m2 odnosno na idealnom delu od 10% stekla pravo nosioca stanarskog prava. U ugovoru zaključenom između Gradskog SIZ-a za građevinsko zemljište Grada Beograda i AA iz ... (sina GG), konstatovano je da je AA priznao da mu je prestalo stanarsko pravo na stanu u ... u ulici ... broj ..., koji se sastoji od četiri sobe, kuhinje, predsoblja, kupatila, ukupne površine 95,57m2 zbog rušenja zgrada, pa se Gradski SIZ obavezao da AA i ostalim korisnicima tog stana i to njegovoj supruzi DD i ćerki VV, ustupi na korišćenje troiposoban komforan stan broj ... u ulici ... broj ..., površine 92,10m2,.. Na osnovu tog ugovora AA je sa opštinskom zajednicom stanovanja zaključio ugovor o korišćenju stana pod brojem .../... 16.10.1986. godine, pa je taj stan i otkupio na osnovu ugovora o otkupu stana zaključenim sa Gradom Beogradom overenim od strane Prvog opštinskog suda u Beogradu pod brojem Ov .../... 08.02.1993. godine. GG je preminula 22.10.1990. godine, a na osnovu pravosnažnog rešenja Trećeg opštinskog suda u Beogradu O 1562/93 od 21.01.1994. godine, na njenoj zaostavštini koja se sastoji od prava vanknjižnog vlasništva sa 90% na stanu broj ... u ulici ... broj ..., sa pokretnim stvarima, i drugoj imovini, su na osnovu zakona i međusobnog sporazuma oglašeni BB, ćerka ostavilje i AA, sin ostavilje, sa udelima od ½. Veštačenjem od strane Gradskog zavoda za veštačenje utvrđeno je da ukupna procenjena tržišna vrednost eksproprisanih objekata na dan veštačenja iznosi 11.722.140,51 dinar, a kad se oduzme koliko je isplaćeno akontacijom i to 32,59% (3.820.245,59 dinara) za isplatu ostaje 7.901.894,92 dinara. Procenjena tržišna vrednost stana broj ... u ulici ... ... površine 92m2 na dan 30.07.2020. godine iznosi 18.460,672,00 dinara, a vrednost otkupne cene stana po ugovoru od 18.02.1993. godine u iznosu od 9.030.342,00 dinara, revalorizovana na dan 30.07.2020. godine iznosi 4.766.300,39 dinara. Ako se od tržišne vrednosti eksproprisanih stanova u dvorišnoj gradi broj ... i ... koje je koristio AA, oduzme tržišna vrednost stana koju je on dobio i valorizovana vrednost otkupne cene stana dolazi se do negativne razlike od 6.301.940,90 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su predlog predlagača odbili nalazeći da stan koji je dobio na korišćenje AA vredi više od vrednosti celokupne eskproprisane imovine, a ne samo stana koji je on koristio sa svojom suprugom i ćerkom i to stana u dvorišnoj zgradi broj ... i broj ... (7.392.430,71 dinar), pri čemu su nižestepeni sudovi zaključili da AA nije bio nosilac stanarskog prava na tom stanu, već je bio član porodičnog domaćinstva svoje majke, na osnovu odredbe člana 9. Zakona o stambenim odnosima („Službeni glasnik SRS“, br. 9/85).

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo, a zbog toga je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Odredbom člana 16. stav 1. Zakona o eskproprijaciji („Službeni glasnik RS“, br. 53/95... 106/2016), propisano je da ranijem sopstveniku stambene zgrade ili stana, odnosno poslovne prostorije, korisnik eksproprijacije dužan je, da na njegov zahtev, da u svojinu ili susvojinu drugu stambenu zgradu ili stan, odnosno poslovnu prostoriju na istom mestu ili bližoj okolini, koja po svojoj strukturi i površini odgovara uslovima stanovanja, odnosno obavljanja delatnosti, koje je raniji sopstvenik imao pre eksproprijacije. Na osnovu odredbe člana 17. stav 1. istog Zakona, u slučaju kad se vrednosti eksproprisanog objekta i objekta koji se daje na ime naknade u svojinu ili susvojinu razlikuju, korisnik eksproprijacije, odnosno raniji sopstvenik, dužan je da drugoj strani isplati razliku u ceni. Obavezu iz stava 1. ovog člana raniji sopstvenik ima samo u slučaju kad se saglasi da mu se na ime naknade da u svojinu ili susvojinu objekat veće vrednosti od vrednosti eksproprisanog objekta (stav 2.). Zakupcu stana u društvenoj svojini ili državnoj svojini na neodređeno vreme odnosno nosiocu stanarskog prava u eksproprisanoj stambenoj zgradi ili stanu, kao posebnom delu zgrade, korisnik eksproprijacije dužan je da pre rušenja zgrade obezbedi korišćenje drugog odgovarajućeg stana u društvenoj ili državnoj svojini sa pravima zakupca na neodređeno vreme, na osnovu odredbe člana 19. Zakona o eksproprijaciji. Na osnovu odredbe člana 41. stav 1. istog Zakona, vrednost objekta koji se daje u svojinu ili susvojinu na ime naknade i vrednost eksproprisanog objekta, u slučaju zasnivanja prava svojine ili susvojine, određuje se prema tržišnoj ceni tih objekata u momentu zasnivanja prava svojine, odnosno susvojine. Visina naknade u novcu za eksproprisane nepokretnosti određuje se po tržišnoj ceni, prema okolnostima u momentu zaključenja sporazuma o visini naknade, a ako sporazum nije postignut, prema okolnostima u momentu donošenja prvostepene odluke o naknadi (stav 2.). Naknada za eksproprisanu stambenu zgradu, stan ili poslovnu prostorije određuje se prema tržišnoj ceni takve nepokretnosti na osnovu odredbe člana 43. Zakona o eksproprijaciji.

U konkretnom slučaju, vlasnik eskproprisane nepokretnosti bila je sada pok. GG, biv. iz ..., čiji su predlagači pravni sledbenici tako što je ona u toj zgradi koristila jednosoban stan površine 39,60m2. Krajnji korisnik joj je u postupku raseljavanja dodelio stan broj ... u ..., u ulici ... broj ... na prvom spratu koji je ona kupila u delu od 90% i u tom delu stekla pravo susvojine, dok je na drugom delu tog stana u površini od 3,46m2 odnosno na idealnom delu od 10% stekla pravo nosioca stanarskog prava. U eksproprisanoj nepokretnosti, predlagač AA je bio nosilac stanarskog prava na stanu površine 95,57m2 koji je koristio sa članovima svog porodičnog domaćinstva (suprugom i ćerkom), pa je njemu, zbog rušenja zgrade, krajnji korisnik dodelio stan broj ... u ulici ... broj ... u ..., u istom svojstvu (nosioca stanarskog prava). AA je taj stan otkupio ugovorom koji je zaključio sa Gradom Beogradom pod brojem Ov .../... 08.02.1993. godine. U ovom postupku AA svojstvo predlagača ima kao pravni sledbenik ranijeg vlasnika pok. GG, a ne po osnovu vlasništva ili suvlasništva na eksproprisanoj nepokretnost, pa to što je njemu, kao nosiocu stanarskog prava na jednom od stanova u zgradi koja je bila predmet eksproprijacije, dat na korišćenje drugi odgovarajući stan sa pravima nosioca stanarskog prava u smislu odredbe člana 19. Zakona o eksproprijaciji, ne znači da je pri obračunu iznosa naknade za eksproprisanu nepokretnost trebalo uračunati tržišnu vrednost tog stana, kako su nižestepeni sudovi pogrešno zaključili. Suprotno tome, iz ugovora koje je AA zaključio sa Gradskim SIZ-om za građevinsko zemljište Grada Beograda broj 123/209 od 02.07.1986. godine, sledi da je tim ugovorom AA priznao da mu je prestalo stanarsko pravo na stanu u ... u ulici ... broj ..., površine 95,57m2, zbog rušenja zgrade i da mu je Gradski SIZ ustupio na korišćenje troiposoban komforan broj ... u ulici ... broj ..., površine 92,10m2, da ga koristi sa članovima svog porodičnog domaćinstva, pa je taj ugovor bio osnov za zaključenje ugovora o otkupu stana, na osnovu odredbe člana 16. Zakona o stanovanju. Dakle, za pravilnu primenu materijalnog prava u ovom postupku nužno je utvrditi tržišnu vrednost eksproprisanih objekata u momentu kada je pok. GG (pravnom prethodniku predlagača) isplaćena akontacija po ugovoru o akontaciji od 07.08.1986. godine, u iznosu od tadašnjih 8.000.000,00 dinara i tržišnu vrednost eksproprisanog stambenog objekta koji je ona koristila, kao useljivog, a tržišnu vrednost stambenog objekta koji je koristio AA, kao nosilac stanarskog prava, kao neuseljivog. Potom je potrebno utvrditi koliko je tom isplatom sada pok. GG, kao vlasniku eksproprisanih nepokretnosti, eventualno isplaćena niža naknada, procentualno, u odnosu na tržišnu vrednost eksproprisanih objekata – stambenog objekta koji je ona koristila kao useljivog, a stambenog objekta koji je koristio AA u svojstvu nosioca stanarskog prava, kao neuseljivog, odnosno da li je izvršenom isplatom akontacije pok. GG eventualno u potpunosti isplaćena naknada za eksproprisane nepokretnosti ili to nije slučaj. Ako to nije slučaj onda je potrebno pripadajući iznos novčane naknade na ime tržišne vrednosti ekspoprisane nepokretnosti umanjiti za procenat za koji se utvrdi da je izvršenom isplatom akontacije pok. GG isplaćena naknada za eksproprisanu nepokretnosti, pri čemu se tržišna vrednost stana u ..., u ulici ... broj ..., stana broj ..., umanjena za valorizovanu otkupnu cenu tog stana, ne može da uračunava, jer taj stan AA nije dodeljen ni kao vlasniku, ni kao suvlasniku nepokretnosti koja je predmet eskproprijacije, već kao nosiocu stanarskog prava na jednom od stanova koji su bili predmet eksproprijacije.

Iz izloženih razloga, odluke nižestepenih sudova su ukinute, kao i odluka o troškovima postupka, jer zavisi od njegovog ishoda na osnovu odredbe člana 159. stav 4. Zakona o parničnom postupku.

U ponovnom postupku potrebno je da prvostepeni sud postupajući po primedbama iz ovog rešenja činjenično stanje u potpunosti i pravilno utvrdi kako bi imao mogućnost da pravilnom primenom materijalnog prava donese novu odluku.

Na osnovu izloženog, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 407. stav 2. u vezi člana 412. stav 5. Zakona o parničnom postupku i člana 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić