Tuženi je podneo odgovor na reviziju.

Po oceni Vrhovog kasacionog suda, postoji potreba da se o reviziji odlučuje kao o izuzetno dozvoljenoj, radi ujednačavanja sudske prakse, s obzirom na predmet tražene sudske zaštite i razloge iz kojih je odbijen tužbeni zahtev, kao i na postojanje drugačijih pravnosnažnih odluka u istoj ili sličnoj činjeničnopravnoj situaciji, zbog čega je na osnovu člana 404. stav 1. ZPP odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Odlučujući o reviziji na osnovu člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, sa izmenama), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac i tuženi su za 2003. godinu zaključili ugovor o proizvodnji i isporuci sirovog duvana u listu tipa „Berlej“ u kooperaciji broj 2 dana 11.03.2003. godine. Navedenim ugovorom tužilac se obavezao da na površini od 0,50 ha zasadi 11.000 biljaka duvana i proizvede količinu od 660 kg duvana. Tuženi je na osnovu navedenog ugovora tužiocu predao seme duvana sorte „Berlej - T“, koje je bilo upisano u spisak priznatih domaćih novostvorenih sorti i kao takvo se moglo koristiti u komercijalnoj proizvodnji duvana u 2003. godini. Seme koje je dato tužiocu bilo je zdravstveno ispravno, isto je niklo kada ga je tužilac posejao u lejama i duvan u rasadu je bio dobar, ali ga je nakon rasađivanja zahvatila bolest „viroza“. Tužilac o tome nije pismenim putem obavestio tuženog ali je reonski instruktor tuženog o bolesti duvana saznao neposrednim uvidom prilikom obilaska terena. Hemijska zaštitna sredstva tužilac nije preuzeo od tuženog već ih je sam nabavljao. U navedenoj proizvodnoj godini tužilac je predao 194 kg duvana, što je manje od ugovorene količine za 466 kg. Osnovni uzrok podbačaja u prinosu duvana, po mišljenju veštaka poljoprivredne struke, bila je bolest „viroza“- bronzane pegavosti paradajza, koja se ne prenosi semenom već je prenose lisne vaši „trips“. Ova bolest se suzbija preventivnim zaštitnim merama, pravilnim izborom lokacije za sadnju duvana i plodoredom, a pri pojavi prvih simptoma, delovanjem digestivnim i kontaktnim insekticidima, dok se delovanjem samo hemijskim sredstvima populacija „tripsa“ može smanjiti ali ne i suzbiti. Osim toga, po mišljenju veštaka, na smanjeni prinos duvana mogla je uticati i suša ukoliko nije vršeno navodnjavanje duvana, a s obzirom da 2003. godina nije bila povoljna za proizvodnju duvana morala je biti pojačana primena agrotehničkih mera. Premija za duvan sorte „Berlej“ za 2003. godinu iznosila je 38.000,00 dinara po hektaru, pod uslovom da se po jednom hektaru zasadi najmanje 20.000 strukova i ako se ostvari prinos od po 1.200 kg po hektaru ili 12 kg po aru.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, po oceni nižestepenih sudova, na strani tuženog nema krivice za nastalu štetu, jer je ispunio sve ugovorne obaveze a tužilac nije dokazao postojanje uzročne veze između smanjenog prinosa duvana i kvaliteta semena, već je osnovni uzrok manjeg prinosa duvana u 2003. godini bila bolest „viroza“, koja se ne prenosi semenom. Iz ovih razloga odbili su tužbeni zahtev u celosti.

Međutim, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovani su navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava, na koji zakonski razlog ovaj sud pazi i po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP, zbog čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Imajući u vidu postojanje obligacionopravnog odnosa između stranaka po osnovu zaključenog ugovora o proizvodnji i isporuci sirovog duvana za proizvodnu 2003. godinu, sudovi su bili dužni da kod ocene odgovornosti za nastalu štetu iz ovog ugovornog odnosa usled smanjenog prinosa duvana, pravilno utvrde da li su ugovorne strane ispunile preuzete obaveze odnosno da li je povredom obaveza jedne ugovorne strane druga ugovorna strana oštećena, shodno odredbama članova 262 -269. Zakona o obligacionim odnosima. Obaveze tuženog, kao organizatora proizvodnje, prema članu 3. ugovora, između ostalog, bile su da tužiocu besplatno obezbedi selekcionisano duvansko seme, da mu pruži stručna upustva u proizvodnji i zaštiti ugovorene proizvodnje duvana, obezbedi neophodan repromaterijal za ugovorenu proizvodnju, ukoliko proizvođač ispuni obaveze preuzete ovim ugovorm, da preuzme duvan i da izvrši isplatu. Tužilac, kao proizvođač, članom 4. ugovora se obavezao da, pored ostalog, proizvede i isporuči duvan u ugovorenim količinama, da prilikom proizvodnje primeni sve agrotehničke mere prema upustvima stručne službe tuženog, kao i da od tuženog preuzme položena hemijska sredstva za tretiranje leja i parcela za sadnju duvana radi zaštite od zemljišnih štetočina i sprečavanja pojava bolesti i iste obavezno primeni isključivo uz upustvo stručnog saradnika na terenu. Članom 5. Ugovora o sadnji i isporuci duvana propisano je da će od strane tuženog ugovor biti raskinut ako proizvođač ne izvrši preuzete obaveze, o čemu se proizvođač obaveštava pismenim putem u propisanom roku, kao i da činjenice postojanja razloga za raskid ugovora konstatuje stručna komisija na predlog stručnog radnika na terenu.

U konkretnom slučaju, tuženi nije tražio raskid ugovora zbog nspunjenja ugovornih obaveza od strane tužioca. Stručni radnik na terenu, reonski instruktur tuženog, saslušan u svojstvu svedoka izjavio je da je tužilac u svemu postupao po datim uputstvima instruktora, a sa druge strane, nema dokaza da je tuženi vodio evidenciju o stanju duvana na licu mesta i primeni odgovarajućih agrotehničkih mera i hemijskih sredstava za zaštitu duvana, koje je bio dužan da obezbedi tužiocu i prati njihovo korišćenje. Zakon o parničnom postupku propisuje da je stranka dužna da iznese činjenice i predloži dokaze na kojima zasniva svoj zahtev ili kojima pobija navode i dokaze protivnika (član 228.). Kada je u pitanju teret dokazivanja, pošto odgovor na pitanje o značaju nedokazane činjenice za ishod spora zavisi od tumačenja materijalnopravne odredbe, to je i pravilo o podeli tereta dokazivanja materijalnopravne prirode, a ne procesnopravne prirode. Kako je tužilac tužebnim zahtevom tražio naknadu štete iz ugovornog odnosa zbog neizvršenja ugovornih obaveza od strane tuženog, to je Vrhovni kasacioni sud našao da je pogrešna ocena nižestepenih sudova, da u konkretnom slučaju nisu ispunjeni uslovi iz člana 154, 155. i 189. Zakona o obligacionim odnosima, za naknadu štete zbog smanjenog prinosa duvana i izostale premije za duvan. Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u konkretnom slučaju, pravilo o teretu dokazivanja nije se moglo primeniti na štetu tužioca jer su se nižestepeni sudovi bavili utvrđivanjem samo uzročne veze između nastale štete i kvaliteta datog semena, zanemarujući pri tome ostale obaveze tuženog, kao organizatora proizvodnje, u pogledu pružanja stručnih uputstava oko proizvodnje i zaštite duvana i blagovremenog obezbeđivanja hemijskih sredstava i primene agrotehničkih mera, budući da je osnovni uzrok oboljevanja duvana bolest „viroza“, koja se mogla blagovremenim i adekvatnim delovanjem suzbiti.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će postupajući po navedenim primedbama, na osnovu pravilno i potpuno utvrđenih činjenica, doneti novu pravilnu i na zakonu zasnovanu odluku.

Na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić