Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Božidara Vujičića i dr Ilije Zindovića, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koga zastupa punomoćnik Novica Mitić, advokat iz ..., protiv tuženih BB i VV, obojice iz ..., koje zastupa punomoćnik Petronije Paunović, advokat iz ..., radi svojine i naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 5115/2018 od 18.09.2018. godine, u sednici veća od 04.12.2019. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Nišu Gž 5115/2018 od 18.09.2018. godine, pa se predmet vraća istom sudu na ponovno odlučivanje.

O b r a z l o ž e nj e

Delimičnom presudom Osnovnog suda u Lebanu P 3204/13 od 27.06.2018. godine, stavom 1. izreke, usvojen je precizirani tužbeni zahtev tužioca pa je prema tuženima utvrđeno da je tužilac vlasnik nepokretnosti koje su opisane u tom stavu izreke presude, te su tuženi obavezani da tužiocu to pravo priznaju i predaju u državinu i na korišćenje iste nepokretnosti, kao i da se kod Službe za katastar nepokretnosti Lebane tužilac upiše kao vlasnik navedenih nepokretnosti po osnovu presude. Stavom 2. izreke, odbijen je precizirani tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se utvrdi prema tuženima da je tužilac vlasnik nepokretnosti koje su opisane u tom stavu izreke presude kao neosnovan. Stavom 3. izreke, je određeno da će se o zahtevu za naknadu štete kao i troškovima postupka odlučiti naknadnom odlukom.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 5115/2018 od 18.09.2018. godine, preinačena je delimična presuda Osnovnog suda u Lebanu P 3204/13 od 27.06.2018. godine u stavu prvom izreke, tako što je odbijen tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se prema tuženima utvrdi da je tužilac vlasnik nepokretnosti navedenih u izreci presude, te da se obavežu tuženi da tužiocu to pravo priznaju i nepokretnosti predaju u državinu, kao i da mu omoguće upis vlasništva nad tim nepokretnostima kod Službe za katastar nepokretnosti Lebane.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu čl. 408. i 403. stav 2. tačka 2. ZPP (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11, 55/14 i 87/18), Vrhovni kasacioni sud je našao da je tužiočeva revizija osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je od svog pokojnog oca GG nasledio određene katastarske parcele po rešenju Opštinskog suda u Lebanu O 500/08 od 21.07.2008. godine među kojim parcelama nisu ovde sporne nepokretnosti jer su iste bile upisane u posedovnom listu kao vlasništvo pokojnog DD, oca tuženih. U postupku, veštačenjem je utvrđeno da su sporne parcele ..., ... i deo kp. broj ... nastale od kp. broj ... koja je bila u vlasništvu ĐĐ, pretka tužioca i koja je bila predmet postupka za raspravljanje zaostavštine sada pokojnog ĐĐ i fizičke deobe njegovih naslednika, a da je preostali deo kp. broj ... nastao od kp. broj ... koja je bila u vlasništvu EE pretka tuženih, dok je kp. broj ... nastala od kp. broj ... i dela kp. broj ... s tim što je za parcelu ... od koje je nastao sporni deo kp. broj ... utvrđeno da je bila upisana u posedovan list broj ... KO ... na ime dobro sela ..., dok je vlasnik kp. broj ... EE. Mere i granice spornih nepokretnosti, a kako je to opisano u izreci prvostepene presude utvrđene su veštačenjem u postupku na osnovu iskaza stranaka i svedoka. Parcele ..., ..., ... i ... su formirane u vreme aero snimanja koje je obavljeno 1965. godine i tada su, posle javnog izlaganja i potpisa azbučnog registra od strane zainteresovanih lica upisane na EE iz ... koji je pravni prethodnik tuženih. Zaostavština od EE je raspravljena naslednim rešenjem i danas se nepokretnosti vode na ime DD koji je pravni prethodnik ovde tuženih.

Kod napred utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da su sporne nepokretnosti pogrešno prilikom avio-premera upisane na EE koji je pravni prethodnik tuženih. Takav upis ne može da predstavlja valjan pravni osnov za sticanje svojine na nepokretnostima pa je zbog toga i usvojen tužbeni zahtev tužilaca.

Međutim, drugostepeni sud smatra da su sporne nepokretnosti formirane u vreme aerosnimanja koje je obavljeno 1965. godine i da su one tada upisane na DD EE, te da se tako i sada vode u katastru. Nakon aerofotogeometrijskog snimanja obavljeno je izlaganje rezultata premera na javni uvid posle čega je izvršen upis pri čemu su se pravni prethodnici ovde stranaka složili sa podacima tako obavljenog premera. Po mišljenju drugostepenog suda, pravni prethodnik tuženih je pravo svojine na spornim nepokretnostima stekao u postupku pred nadležnim organom što predstavlja originarni način sticanja svojine po osnovu akta nadležnog organa na osnovu čega je izvršen upis u katastar nepokretnosti. Postupak je mogao biti osporavan pred nadležnim organom putem žalbe pravnih prethodnika tužioca. Tužilac je bio dužan da u postupku dokaže da je njegov pravni prethodnik osporavao upis izvršen na opisani način, pa s obzirom da on to u postupku nije uradio, a imajući u vidu sve napred navedeno drugostepeni sud je zaključio da tužilac nije vlasnik spornih nepokretnosti, pa je zbog toga preinačena prvostepena presuda i tužiočev tužbeni zahtev odbijen kao neosnovan.

Ovakav zaključak drugostepenog suda se za sada ne može prihvatiti kao pravilan jer je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Prema činjeničnom stanju kako je utvrđeno u prvostepenom postupku, do aerosnimanja 1965. godine vlasnik spornih nepokretnosti je bio ĐĐ, pravni prethodnik tužioca. U to vreme, na osnovu Zakona o nevažnosti pravnih propisa donetih pre 06. aprila 1961. godine i za vreme neprijateljske okupacije (''Službeni list FNRJ'' br. 86/46) primenjivala su se pravna pravila Građanskog zakonika za Knjaževinu Srbiju od 25. marta 1844. godine. Prema pravnom pravilu iz Paragrafa 225 i 226 ''da ko postane gospodar kakve stvari, mora je sebi zakonito pribaviti a za svako zakonito pribavljanje stvari jedne ište se punovažan osnov i zakonit način''. Iz navedenih odredaba proizilazi da je raniji vlasnik ĐĐ mogao izgubiti pravo svojine na spornim nepokretnostima, odnosno pravni prethodnik tuženih steći takvo pravo samo ukoliko za to postoji punovažan osnov odnosno ako se to radi na zakonit način. Drugostepeni sud nalazi da je takav osnov u konkretnom slučaju aerosnimanje i na osnovu njega upis podataka u katastar nepokretnosti. Međutim, takav pravni stav drugostepenog suda nije prihvatljiv jer je aerosnimanje bilo samo tehnička mera radi uspostavljanja katastra nepokretnosti. Prema Osnovnom zakonu o premeru i katastru zemljišta (''Službeni list SFRJ'' broj 15/65) koji se primenjivao u vreme aerosnimanja, katastar zemljišta služi za privredne, upravne i statističke svrhe, za izradu zemljišnih knjiga kao osnova za utvrđivanje katastarskog prihoda i za druge potrebe državnih organa, organizacija i građana. Dakle, katastar zemljišta po tom zakonu nije bio dokaz o svojini već je mogao eventualno služiti samo za ustanovljenje zemljišnih knjiga koje bi imale takav značaj. Stoji činjenica koju pominje drugostepeni sud, a koja je inače propisana članom 10. Osnovnog zakona da na podatke premera zainteresovana lica mogu staviti prigovor u određenom roku. Međutim, takav prigovor i taj upravni postupak koji se vodi ima samo značaj pravilnog upisa podataka u katastar nepokretnosti, a on ni u kom slučaju ne sprečava zainteresovana lica da u parničnom postupku utvrđuju činjenice vezane za pravo svojine na spornim nepokretnostima. Na takav zaključak upućuje i član 12. stav 2. tog zakona po kojima sudovi i drugi organi koji rešavaju o promenama korisnika, sopstvenika i plodouživalaca zemljišta dužni su akte kojima rešavaju tim promenama dostaviti opštinskom organu nadležnom za geodetske poslove. Dakle, sud može o pravu sopstvenika odlučivati u parničnom postupku pri čemu je odluka koja se donese u tom postupku osnov za ne samo upis novih podataka u katastar nepokretnosti nego i za rešavanje stvarnopravnih odnosa u vezi spornih nepokretnosti. To znači da činjenica što su pravni prethodnici tužioca propustili da u upravnom postupku stave primedbe na upis na osnovu izvršenog aerosnimanja ne sprečava tužioca da u parnici dokazuje pravo svojine na spornim nepokretnostima, a u skladu sa materijalnopravnim propisima koji su važili u to vreme.

S obzirom da je drugostepeni sud smatrao da je propuštanjem roka za osporavanje upisa u katastar tužilac izgubio pravo da dokazuje svojinu, to drugostepeni sud i nije cenio razloge prvostepenog suda u vezi sticanja odnosno prestanka prava svojine na spornim nepokretnostima, zbog čega je drugostepena odluka morala biti ukinuta na osnovu člana 416. stav 1. ZPP.

U ponovnom postupku, drugostepeni sud će imati u vidu sve što je napred navedeno, pa će pravilno primeniti materijalno pravo i nakon toga doneti na zakonu zasnovanu odluku.

Predsednik veća-sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić