Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, s`tim što je predložila da se o reviziji odlučuje kao o izuzetno dozvoljenoj na osnovu člana 404. ZPP, radi ujednačavanja sudske prakse.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tužilje propisani članom 404. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 55/14 i 87/18) imajući u vidu da tužilja uz reviziju ukazuje na drugačije odluke apelacionih sudova i viših sudova kao i na drugačiji pravni stav zauzet u nižestepenim odlukama od pravnog stava Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda po ovom pitanju, zbog čega postoji različito postupanje sudova o istoj pravnoj stvari, što ukazuje na potrebu odlučivanja o reviziji kao izuzetno dozvoljenoj radi ujednačavanja sudske prakse zbog čega je i odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude na osnovu člana 408. ZPP, a pazeći po službenoj dužnosti na bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP i na pravilnu primenu materijalnog prava, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužilje osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je kao korisnik kredita sa pravnim prethodnikom tužene kao davaocem kredita dana 07.07.2016. godine zaključila ugovor o dinarskom kreditu za refinansiranje u iznosu od 300.000,00 dinara sa rokom otplate od 36 meseci, kojom je propisnao da efektivna kamatna stopa iznosi 12,65% godišnje te da ukupan iznos koji korisnik po osnovu ugovora treba da plati a izračunat na dan zaključenja ugovora iznosi 359.616,62 dinara, kao i da je obračun ovog iznosa efektivne kamatne stope uračunat i iznos od 6.000,00 dinara kao jednokratna naknada za puštanje kredita u tečaj 2% od iznosa puštenog kredita u dinarima što je korisnik kredita između ostalog obavezan da plati banci. U obaveznim elementima ugovora, kao i planu otplate kredita koji sadrži preciziran tabelarni prikaz svih bitnih elemenata navedena je i jednokratna naknada za puštanje kredita u tečaj kao i da ista ulazi u efektivnu kamatnu stopu i kada dospeva za naplatu, a koja sva pismena je tužena potpisala. Na ime provizije za obradu zahteva predmetnog Ugovora na ime naknade obrade troškove kredita dana 07.07.2016. godine sa računa tužilje naplaćen iznos od ukupno 6.000,00 dinara.

Po nalaženju nižestepenih sudova odredba člana koja je regulisala jednokratnu naknadu za puštanje kredita u tečaj 2% od iznosa puštenog kredita nije ništava s`obzirom da je u skladu sa pozitivnim zakonskim propisima koji se odnose na zaključenje ugovora banke kao i sa načelima obligacionog prava, jer je u prikazu obaveznih elemenata ugovora i u planu otplate kredita naknada prikazana u fiksnoj formi na nedvosmislen, jasan i određen način, sa čijom visinom je i datumom dospeća se tužilja kao korisnik kredita prilikom zaključenja ugovora i u predugovornoj fazi bila upoznata pa nije mogla biti dovedena u zabludu u pogledu postojanja i iznosa navedene ugovorene obaveze.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom tužilje ukazuje da je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, zbog čega je Vrhovni kasacioni sud ukinuo obe nižestepene presude.

Po oceni ovoga suda, banka ima pravo na naplatu troškova i naknada bankarskih usluga pa odredba ugovora o kreditu kojom se korisnik kredita obavezuje da banci plati troškove kredita nije ništava, ali pod uslovom da je ponuda banke sadržala jasne i nedvosmislene podatke o troškovima kredita.

Naime, saglasno članu 4. stav 1. tačka 2. Zakona o bankama troškovi obrade kredita i puštanja kredita u tečaj, kao i drugi troškovi koje banka obračunava korisniku prilikom odobravanja kredita ili koji su poznati na dan obračuna i koje banka obračunava korisniku u toku realizacije ugovora o kreditu, mogu biti iskazani u procentualnom iznosu i naplaćuju se samo kroz obračun efektivne kamatne stope. S tim u vezi troškovi kredita koji ne ulaze u obračun efektivne kamatne stope mogu biti posebno ugovoreni. Dakle, zakonom nije isključeno pravo banke na naplatu troškova i naknada bankarskih usluga po osnovu kreditnih poslova, pa odredba ugovora o kreditu kojom se korisnik kredita obavezuje da banci plati troškove kredita u principu nije protivna prinudnim propisima i kao takva ništava u smislu člana 103. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Međutim, iako ugovaranje obaveze da jedna ugovorna strana snosi troškove druge ugovorne strane nije protivno članu 1065. ZOO, takvo ugovaranje ne može da se posmatra nezavisno od opštih načela ZOO imajući u vidu da je banka finansijski stručna i dominantna ugovorna strana. Načelo autonomije volje iz člana 10. Zakona pretpostavlja da bi u takvoj situaciji klijent banke imao slobodu ugovoranja samo ukoliko zna vrstu i visinu troškova banke za koje se obavezao da će ih on snositi. Načelo ravnopravnosti stranaka iz člana 11. Zakona, podrazumeva da je u tom slučaju korisniku kredita data mogućnost da se upozna sa vrstom i cenom troškova banke koje su ugovorom na njega prevaljuju i da proceni da li su ti troškovi zaista učinjeni, ili će biti učinjeni, da li je njihova cena odgovarajuća, ili se proizvoljno naplaćuju, dok načelo savesnosti i poštenja iz člana 12. istog Zakona, zahteva da ugovaranje obaveze plaćanja troškova banke, treba da sadrži specifikaciju troškova i njihove visine, da bi se izbegla mogućnost zlupotrebe u realizaciji ove ugovorne obaveze, odnosno mogućnost da banka naplati više puta isti trošak, odnosno da naplati i troškove koje je uopšte nije imala, kao i da predmet takve obaveze učini određenim shodno članu 46. Zakona.

S tim u vezi, a kako banka ima pravo samo na stvarne troškove, dužna je da u ponudi podatke o tim troškovima navede tako da klijent nijednog trenutka ne bude u zabludi o kojim troškovima je reč.

Polazeći od navedenog Vrhovni kasacioni sud nalazi da zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje na kome su zasnovane pobijane odluke ostalo nepotpuno utvrđeno, jer nije razjašnjena struktura troškova posebno ugovorene i naplaćene jednokratne naknade za puštanje kredita u tečaj iskazane u fiksnom iznosu, te zavisno od toga i da li je takvo ugovaranje u konkretnom protivno opštim načela Zakona o obligacionim odnosima, zbog čega su obe nižestepene presude ukinute i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će polazeći od primedaba izraženih u ovom rešenju potpuno utvrditi činjenično stanje od koga zavisi pravilna primena materijalnog prava, te ponovo odlučiti o tužbenom zahtevu.

Na osnovu izloženog odlučeno je kao u stavu drugom izreke primenom člana 416. stav 2. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Vesna Popović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić