Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu drugostepenu presudu na osnovu člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 55/14, 87/18, 18/20 i 10/23, u daljem tekstu: ZPP) i našao da je revizija dozvoljena i osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti. Tuženi ne navodi druge bitne povrede odredaba parničnog postupka zbog kojih se može izjaviti revizija prema članu 407. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je vlasnik katastarske parcele broj .. površine 417 m2, koja je po vrsti zemljište u građevinskom području, a po kulturi vinograd druge klase i katastarske parcele broj .. površine 3.376 m2, koja je po vrsti zemljište u građevinskom području, a po kulturi njiva prve klase. Predmetne katastarske parcele tužilja je nasledila 2002. godine iza svoje majke, sada pokojne BB, koja je ove parcele nasledila iza sada pokojnog VV. Tokom 2016. godine tužilja je želela da svojim sinovima pomogne oko izgradnje kuće na predmetnim parcelama, ali je tada u Gradskoj upravi saznala da ne može da dobije dozvolu za izgradnju kuće jer je urbanističkim planom predviđeno da na ovim parcelama bude zaštitno zelenilo. U Informaciji o lokaciji, koju je izdala Gradska uprava za urbanizam i građevinske poslove Grada Novog Sada 07.05.2021. godine, navedeno je da katastarska parcela broj .. ima direktan pristup na ulicu ... u Rumenci, dok katastarska parcela broj .. ima pristup ovoj ulici preko parcele broj .. . Ove parcele nisu ograđene i na njima nema izgrađenih objekata, već su zasađena stabla i koriste se u poljoprivredne svrhe. Prema Planu generalne regulacije naseljenog mesta Rumenka („Službeni list Grada Novog Sada“, br. 52/08... 70/16), predmetne parcele se nalaze u građevinskom području naseljenog mesta Rumenka, namena zemljišta je površina ostale namene (zaštitno zelenilo) i ove parcele nisu namenjene za izgradnju tako da na njima nije određena građevinska linija, već samo regulaciona linija koja je određena važećim planom, a u pravilima građenja je navedeno da nema izgradnje jer je namena zaštitno zelenilo. U Informaciji o lokaciji je takođe navedeno da se u skladu sa konceptom ozelenjavanja u okviru naselja, planira podizanje zaštitnog zelenila koje je potrebno formirati kao linearno zelenilo, vetrobrani pojas i kao rekreativno područje. Podizanje zaštitnog pojasa treba da sačinjava višespratno zelenilo, ali je zabranjeno unošenje i sadnja invazivnih vrsta biljaka. Planom su definisane dve kategorije zaštitnog zelenila, jedno je zaštitno zelenilo koje je planirano duž kanala DTD koje će se realizovati kao površina javne namene, dok će se ostale površine u funkciji zaštitnog zelenila (ulaz u naseljeno mesto, zaštita oko groblja) realizovati kao površine ostale namene i ozeleneće se u funkciji zaštite koju treba naglasiti prema porodičnim stambenim objektima, a da je osnovnu ulogu zaštite ovog zelenila moguće dopuniti sa rekreativnim aktivnostima. Predmetne parcele nisu bile predmet eksproprijacije, a njihova tržišna vrednost kao građevinskog zemljišta iznosi 3.992,50 dinara po m2, što za ukupnu površinu obe parcele iznosi 15.143.552,50 dinara, koliko tužilja potražuje tužbom u ovoj parnici.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev kao neosnovan sa obrazloženjem da planskim aktom - Planom generalne regulacije naseljenog mesta Rumenka predmetne parcele nisu namenjene za površinu javne namene, već su u celosti planirane za površinu ostale namene – zaštitno zelenilo i da donošenjem takvog urbanističkog plana nije došlo do povrede prava na imovinu tužilje koje bi vodilo dosuđivanju novčane naknade u visini aktuelne tržišne vrednosti ovih nepokretnosti jer tužilji ni formalnim, niti faktičkim radnjama tuženog nije oduzet posed na predmetnim parcelama, koje i dalje koristi u iste poljoprivredne svrhe kako su i ranije korišćene. Prema stanovištu suda, kako su predmetne katastarske parcele planirane za površinu ostale namene – zaštitno zelenilo, što znači da nisu planskim aktom planirane kao površina javne namene, a što je obavezan uslov da bi se određeno dobro smatralo dobrim u opštoj upotrebi prema odredbi člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini, niti su faktičkim radnjama tuženog oduzete iz poseda tužilje, već se obe parcele koriste kao poljoprivredno zemljište, to u konkretnom slučaju nije došlo do povrede prava na imovinu tužilje koja bi vodila dosuđivanju tražene naknade u visini tržišne vrednosti nepokretnosti.

Drugostepeni sud nije prihvatio pravno stanovište prvostepenog suda, već je preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev, nalazeći da je tužilji povređeno pravo na imovinu garantovano članom 1. Protokola broj 1. uz Evropsku Konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i članom 58. Ustava Republike Srbije, pošto je zbog urbanističkog planiranja prostora došlo do ograničenja prava svojine tužilje koje se ogleda u činjenici da tužilja ne može da koristi svojinska ovlašćenja u punom obimu u skladu sa članom 3. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Kako predmetne parcele u dužem vremenskom periodu nisu privedene planiranoj nameni i nije sproveden postupak eksproprijacije, a tužilja nije mogla učestvovati niti uticati na donošenje planskih akata na osnovu kojih je njeno pravo svojine izgubilo u svojoj suštini zbog promene namene njenih parcela (zaštitno zelenilo), to nesumnjivo ima za posledicu nesigurnost tužilje u pogledu toga šta će biti sa njenom imovinom, što ima značaj ograničenja prava tužilje na mirno uživanje imovine. Prema stanovištu drugostepenog suda, važećim planskim aktima predviđena urbanistička namena parcela tužilja kao zaštitnog zelenila čini ih dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, odnosno one predstavljaju javnu površinu koja je namenjena za neodređeni broj ljudi, zbog čega u konkretnom slučaju nije postignuta pravična ravnoteža između opšteg interesa i zaštite prava na mirno uživanje imovine i tužilja zbog toga trpi prekomeran teret.

Vrhovni sud nalazi da je pobijana odluka drugostepenog suda zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu može doći pod kumulativno ispunjenim uslovima: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Garancija prava na imovinu predviđena je i odredbama člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, koje propisuju da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine i da niko ne može biti lišen svoje imovine osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava. Međutim, zaštita ovog prava ne znači da država nema pravo da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesima ili da bi obezbedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 72/09 ... 52/2021) propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje i izgradnju objekta javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr).

Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 153/2020) propisano je da su dobra u opštoj upotrebi u javnoj svojini u smislu ovog zakona stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i dr).

U konkretnom slučaju utvrđeno je da su predmetne parcele tužilje upisane u javnoj evidneciji nepokretnosti kao zemljište u građevinskom području, da su po kulturi njiva prve klase i vinograd druge klase i da se aktuelano koriste u poljoprivredne svrhe. Tužilja od vremena donošenja planskog akta - Plana generalne regulacije naseljenog mesta Rumenka iz 2008. godine (kasnije i 2015. godine) nije onemogućena da zemljište ovih parcela koristi na način na koji ih je do tada koristila. Predmetne parcele nisu ni formalno - pravno, ni faktički privedene nameni predviđenoj planskim aktom, a ovim aktom tužilja nije faktički lišena prava svojine, niti doneti plan ima za posledicu takva ograničenja koja opravdavaju traženu naknadu. Tuženi ima funkciju urbanističkog planiranja građevinskog područja i donošenja prostornih planova, a u konkretnom slučaju ovakvom svojom aktivnošću nije ograničio pravo tužilje na mirno korišćenje imovine usled dugogodišnjeg neprivođenja zemljišta planiranoj nameni, budući da je tužilja u posedu tog zemljišta i nije sprečena da ga koristi u skladu sa njegovom svrhom. Tužilja nije lišena svoje imovine, niti ovlašćenja da imovinu koristi i njome raspolaže u granicama određenim zakonom (član 3. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa). Postojanje planskog akta kojim je predviđeno da će na tužiljinom zemljištu biti zaštitno zelenilo ne znači nužno i da će doći do njegove realizacije. Jedino ukoliko je donošenjem planskog akta povređeno pravo vlasnika da svoju stvar koristi i njome raspolaže, bilo bi uslova za priznavanje prava na pravičnu naknadu, što u konretnom nije slučaj. Stoga je neprihvatljivo stanovište drugostepenog suda da propusti nadležnih organa da tokom dužeg vremenskog perioda privedu zemljište nameni (tako što bi sproveli postupak eksproprijacije) predstavlja povredu prava na imovinu i da tužilji pripada tržišna naknada za parcele jer je onemogućena u vršenju svog prava svojine na način kako želi, a to je gradnja stambenog objekta na predmetnim parcelama koje su u njenom vlasništvu. Međutim, tužilja nije dokazala da se ranije, pre donošenja planskog akta, obraćala nadležnim organima sa zahtevom za izdavanje građevinske dozvole, niti je donošenje planskog akta ograničilo tužilju da svoje nepokretnosti drži i koristi na isti način kao što je to i ranije činila.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je primenom člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu prvom izreke.

Odluka o troškovima postupka iz stava drugog izreke doneta na je na osnovu člana 165. stav 2. u vezi sa članovima 153. stav 1, 154. i 163. ZPP. Dosuđeni iznos čini nagrada za sastav revizije u iznosu od 112.500,00 dinara, koji je odmeren prema važećoj Tarifi o nagradama i naknada troškova za rad advokata („Službeni glasnik RS“ broj 43/2023), u smislu člana 162. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković