U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Marine Milanović i Dobrile Strajina, članova veća, u pravnoj stvari tužioca „Philip Morris Operations“ a.d. Niš, koga zastupa Nebojša Stanković, protiv tuženog AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., radi duga, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 2393/2018 od 17.10.2019. godine, u sednici veća održanoj 28.10.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 2393/2018 od 17.10.2019. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Nišu P 16668/15 od 15.12.2017. godine, stavom prvim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime naknade za isporučenu mehanizaciju i repromaterijal iplati iznos od ukupno 6.193,10 evra u dinarskoj protivvrednosti na dan isplate po srednjem kursu NBS, sa zakonskom zateznom kamatom, počev od 15.12.2017. godine, do konačne isplate, dok je za veći iznos od dosuđenog a do traženog iznosa od 6.276,64 evra u dinarskoj protivvrednosti na dan isplate po srednjem kursu NBS, tužbeni zahtev odbijen. Drugim stavom izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 510.235,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 2393/2018 od 17.10.2019. godine, stavom prvim izreke, ukinuta je prvostepena presuda i presuđeno tako da je stavom drugim izreke obavezan tuženi da tužiocu na ime naknade za preuzetu, a neotplaćenu mehanizaciju isplati 253.193,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 07.03.2019. godine do konačne isplate, dok se tužbeni zahtev tužioca za veći iznos od dosuđenoga do traženog iznosa od 6.276,64 evra u dinarskoj protivvrednosti na dan isplate po srednjem kursu NBS sa zakonskom zateznom kamatom, počev od 15.12.2017. godine, do konačne isplate, odbijen kao neosnovan. Trećim stavom izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove spora u ukupnom iznosu od 325.725,28 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti do isplate. Četvrtim stavom izreke, obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove drugostepenog postupka u ukupnom iznosu od 129.059,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno, pogrešne primene materijalnog prava i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u pobijanom delu u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom tužioca se ukazuje na povrede postupka zbog kojih ona ne može da se izjavi, u smislu odredbe člana 407. stav 1. istog Zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, nakon održane rasprave pred drugostepenim sudom, tužilac i tuženi su zaključili ugovor o dugoročnoj saradnji i jednogodišnjim ugovorima o proizvodnji duvana od 2001. godine do 2004. godine. Tužilac, kao organizator proizvodnje i tuženi kao proizvođač su dana 10.07.2001. godine i 16.05.2002. godine zaključili ugovor o dugoročnoj saradnji, kojima se tužilac obavezao da tuženom isporuči određenu mehanizaciju koju će tuženi proizvodnjom i prodajom duvana otplaćivati u godišnjim ratama od tri do deset godina. Na osnovu tih ugovora stranke su zaključivale jednogodišnje ugovore kojima su precizirale prava i obaveze za tekuću godinu. Tužilac i tuženi su svake godine počev od 2001. do 2004. godine zaključivali i jednogodišnje ugovore o proizvodnji i isporuci duvana kojim se tuženi obavezuje da zasadi duvan na ugovorenoj površini i ugovoreni broj biljaka i proizvede ugovorenu količinu duvana u odnosnoj godini, a tužilac da tuženom isporučuje seme, hemijska sredstva, energente i ostali repromaterijal i otkupi sav duvan za navedenu godinu i duvan isplati tuženom po ugovorenoj ceni uz odbitak rate na ime preuzete mehanizacije i repromaterijala. Ugovorom o regulisanju međusobnih obaveza i potraživanja od 04.05.2004. godine konstatovano je da je ukupno stanje neizmirenih obaveza tuženog po svim zaključenim ugovorima do 31.12.2003. godine uključujući i reprogramirane obaveze po tim ugovorima koje dospevaju u toku 2004. godine iznosi 174.483,00 dinara a tuženom je omogućeno da dug izmiri u novcu prema sopstvenim finansijskim mogućnostima. Pravnosnažnom odlukom Osnovnog suda u Nišu P 3838/14 od 23.04.2015. godine, obavezan je tuženi da tužiocu po osnovu ugovora o regulisanju međusobnih obaveza i potraživanja isplati iznos od 174.483,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.01.2007. godine do isplate, a za period od 2001. godine zaključno sa 2003. godinom. U toku 2004. tuženi nije proizveo ugovorenu količinu duvana zbog predaje nekvalitetnog semena, neadekvatne stručne pomoći i hemijskih sredstava, zbog čega je tuženom pravnosnažnom presudom Opštinskog suda u Nišu P 8852/04 od 08.03.2007. godine dosuđen određeni novčani iznos na ime naknade štete za 2004. godinu. Tužilac je jednostrano prekinuo saradnju sa tuženim o čemu je obavestio tuženog pismenim obaveštenjem dana 26.04.2005. godine. Stranke od 2006. godine pa na dalje nisu zaključivale jednogodišnje ugovore. Prema dopunskom nalazu i mišljenju sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke, ukupan dug tuženog za isporučenu mehanizaciju prema tužiocu, iznosi 2.144,82 evra, odnosno 253.193,00 dinara, obračunat prema srednjem kursu NBS na dan veštačenja 07.03.2019. godine. Tuženi je primljenu mehanizaciju otuđio i prodao u staro gvožđe. Neizmireni dug tuženog za primljenu mehanizaciju na kredit za rate koje su dospele 2005. godine do 2012. godine, a u visini 4.186 kg duvana tipa „Virdžinija“ druge klase, po cenama otkupa duvana za 2018. godinu iznosi 9.209,20 evra, odnosno 1.087.132,00 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, Vrhovni kasacioni kasacioni sud nalazi da je pravilno, pobijanim delom drugostepene presude, odbijen tužbeni zahtev tužioca za razliku od priznatog iznosa od 253.193,00 dinara, sa kamatom, do traženog iznosa od 6.267,64 evra u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan isplate sa kamatom, kao neosnovan. Naime, ugovor koji je zaključen između parničnih stranaka, jednostrano je raskinut od strane tužioca koji je tuženog onemogućio da realizuje proizvodnju i ispuni ugovorne obaveze predajom duvana, u kojoj situaciji tuženi nije skrivio nemogućnost ispunjenja obaveza, pa tuženi nema pravo da traži isplatu rata koje dospevaju nakon 2005. godine pa do očekivanog okončanja ugovora.

Dejstvo raskida propisano je odredbom člana 132. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, tako što su raskidom ugovora obe strane oslobođene svojih obaveza, izuzev obaveze na naknadu eventualne štete.

Prema sadržani pisanog obaveštenja koje je tužilac dostavio tuženom dana 26.04.2005.godine, a kojim ga je obavestio o raskidu ugovora, razlog za jednostrani raskid ugovora od strane tužioca je činjenica da je tuženi pred Opštinskim sudom u Nišu pokrenuo postupak za naknadu štete protiv tužioca. Zaštita subjektivnog prava pred sudom ne predstavlja povredu načela savesnosti i poštenja, niti zloupotrebu prava, propisanu odredbom člana 12. i 13. Zakona o obligacionim odnosima, a to nije ni opravdani razlog za raskid ugovora pošto se radi o zakonom dozvoljenom načinu zaštite povređenog prava iz ugovornog odnosa.

Tužilac u reviziji ukazuje da su u periodu od 2012. do 2019. godine, drugostepeni sudovi, donosili različite presude o osnovanosti tužbenog zahteva i obimu dosuđene naknade tužiocu protiv proizvođača duvana za povraćaj mehanizacije, odnosno isplatu naknade za isporučenu mehanizaciju, repromaterijal i energente. To, međutim, nije od uticaja na odlučivanje u ovoj parnici jer se drugostepena odluka, u pobijanom delu, zasniva na činjeničnom stanju koje je utvrđeno u ovom postupku i to da je tužilac jednostrano raskinuo ugovor zaključen sa tuženim imajući u vidu činjenicu da je tuženi, Opštinskom sudu u Nišu, protiv tužioca podneo tužbu za naknadu štete.

Pošto se tužbeni zahtev tužioca u delu koji je odbijen pobijanim delom drugostepene presude, odnosi na izvršenje ugovornih obaveza tuženog u pogledu rata koje dospevaju u periodu nakon 2005. godine (kada je predmetni ugovor raskinut) pa do očekivanog okončanja ugovornog odnosa parničnih stranaka, sledi da je drugostepeni sud pravilno primenio materijalno pravo kada je tužbeni zahtev tužioca u tom delu odbio kao neosnovan, jer je tuženi, raskidom ugovora od strane tužioca, oslobođen te obaveze.

Iz navedenih razloga, primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić