Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev 3559/2020
03.03.2022. godina
Beograd

U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija dr Dragiše B. Slijepčevića, predsednika veća, Jasmine Stamenković, dr Ilije Zindovića, Tatjane Matković Stefanović i Tatjane Miljuš, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Julija Jovanović, advokat u ..., protiv tuženog Republički fond za penzijsko i invalidsko osiguranje, Filijala Kruševac, čiji je punomoćnik Nemanja Srzentić, advokat u ..., radi sticanja bez osnova, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Kruševcu Gž 1583/19 od 21.05.2020. godine, u sednici veća od 03.03.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Kruševcu Gž 1583/19 od 21.05.2020. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJU SE presuda Višeg suda u Kruševcu Gž 1583/19 od 21.05.2020. godine i presuda Osnovnog suda u Kruševcu P 460/19 od 07.10.2019. godine, pa se ODBIJA kao neosnovan zahtev tužioca da se obaveže tuženi da mu na ime neosnovanog obogaćenja isplati iznos od 140.68,33 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 29.06.2017. godine do isplate.

OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove revizijskog postupka u iznosu od 12.000,00 dinara.

ODBIJA SE zahtev tužioca za naknadu troškova odgovora na reviziju.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Kruševcu P 460/19 od 07.10.2019. godine obavezan je tuženi da tužiocu isplati iznos od 140.680,33 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 29.06.2017. godine do isplate i na ime naknade troškova postupka iznos od 59.740,00 dinara.

Presudom Višeg suda u Kruševcu Gž 1583/19 od 21.05.2020. godine odbijena je žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju pobijajući je iz svih zakonskih razloga, s pozivom na odredbe člana 404. ZPP.

Tužilac je dostavio odgovor na reviziju i tražio troškove za stručni sastav odgovora.

Odlučujući o dozvoljenosti i osnovanosti izjavljene revizije na osnovu čl. 404. i 408. ZPP (''Službeni glasnik RS'' 72/11... 18/20) Vrhovni kasacioni sud je našao da su ispunjeni zakonski uslovi da se o izjavljenoj reviziji tuženog odlučuje kao o izuzetno dozvoljenoj, kao i da je revizija osnovana.

Odredbom člana 404. ZPP je propisano da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda, potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava. O dozvoljenosti i osnovanosti te revizije odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od pet sudija.

U ovoj parnici predmet spora je potraživanje tužioca od tuženog po osnovu manje isplaćene penzije u spornom periodu u situaciji kada je odlukom Ustavnog suda utvrđeno da Odluka o utvrđivanju svojstva osiguranika i obavezi plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje u članu 4. nije u saglasnosti sa Ustavom i zakonom. Kao sporno pitanje postavlja se pravno dejstvo odluka Ustavnog suda, a o čemu nižestepeni sudovi nisu odlučili uz pravilnu primenu materijalnog prava i u skladu sa ustaljenom sudskom praksom, a zbog čega je i odlučeno kao u stavu prvom izreke presude.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je bio preduzetnik. Privremenim rešenjem Republičkog fonda PIO, Filijala Kruševac od 04.09.2014. godine utvrđeno mu je pravo na invalidsku penziju od 15.05.2014. godine. Od tada mu je isplata vršena uz obustavu 1/3 penzije na ime duga za penzijsko i invalidsko osiguranje, sve dok se ne namire neuplaćeni dospeli doprinosi koji su na dan 30.05.2014. godine iznosili 629.681,75 dinara, uvećane za iznos kamate do dana izmirenja utvrđene obaveze. Taj dug je tužiocu bio utvrđen od strane Poreske uprave. U navedeni dug nije bio uključen dug po osnovu neizmirenih doprinosa za period od 11.12.2007. do 31.12.2007. godine i od 01.01.2009. do 31.12.2010. godine. Obaveštenje o tome je dostavljeno tužiocu 28.06.2017. godine pri čemu ga je tuženi obavestio da je njegov dug na ime utvrđenog, a neuplaćenog doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za navedeni period 140.681,33 dinara, a koji je tužilac platio dana 29.06.2017. godine iako nije bio u obavezi da isti plati kako iz razloga propisanih odredbom člana 58. Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje tako i zbog činjenice što je Ustavni sud doneo odluku Uo 279/16 od 21.12.2017. godine, kojom je utvrđeno da odredba člana 4. Odluke o utvrđivanju svojstva osiguranika i obavezi plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje („Službeni glasnik RS“ broj 43/11) nije u saglasnosti sa Ustavom i zakonom. U konkretnom slučaju sporna odredba se odnosila na lica koja su stekla svojstvo osiguranika ali im iz nekog razloga doprinos nije utvrđen i naplaćen, kao što je slučaj sa tužiocem. Fond nije ovlašćen da svojim aktom uređuje pitanje utvrđivanja doprinosa van slučajeva kada utvrđuje svojstvo osiguranika pa je samim tim u konkretnom slučaju postupio suprotno zakonu i neosnovano obavezao tužioca na traženu uplatu za naznačeni period. Kako Poreska uprava nije zaduživala tužioca doprinosima za PIO, to je tuženi neosnovano naplatio naznačeni iznos. Stoga su po mišljenju nižestepenih sudova ispunjeni uslovi za primenu instituta sticanja bez osnova jer je tuženi naplatio iznos od tužioca po pravnom osnovu koji je postojao, ali je kasnije otpao. Kako je iznos potraživanja nesporan, nižestepeni sudovi su zaključili da je tužbeni zahtev tužioca osnovan.

Ovakav zaključak nižestepenih sudova se ne može prihvatiti, a što se osnovano navodi u reviziji tuženog. Zakon o Ustavnom sudu („Službeni glasnik RS“ br. 109/2007... 40/2015) u članu 58. stav 1. je propisao da kada Ustavni sud utvrdi da zakon, Statut autonomne pokrajine ili jedinice lokalne samouprave, drugi opšti akt ili kolektivni ugovor nije u saglasnosti sa Ustavom, opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava i potvrđenim međunarodnim ugovorom, taj zakon, Statut autonomne pokrajine ili jedinice lokalne samouprave, drugi opšti akt ili kolektivni ugovor prestaje da važi danom objavljivanja odluke Ustavnog suda u „Službenom glasniku Republike Srbije“. U konkretnom slučaju odluka Ustavnog suda Uo 279/16 od 21.12.2017. godine, kojom je utvrđeno da odredba člana 4. Odluke o utvrđivanju svojstva osiguranika i obavezi plaćanja doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje („Službeni glasnik RS“ broj 43/11) nije u saglasnosti sa Ustavom, objavljena je u „Službenom glasniku Republike Srbije“ 22.06.2018. godine. U takvoj situaciji po članu 61. stav 1. istog zakona svako kome je povređeno pravo konačnim ili pravnosnažnim pojedinačnim aktom donetim na osnovu zakona ili drugog opšteg akta za koji je odlukom Ustavnog suda utvrđeno da nije u saglasnosti sa Ustavom, opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava potvrđenim međunarodnim ugovorima ili zakonom ima pravo da traži od nadležnog organa izmenu tog pojedinačnog akta u skladu sa pravilima postupka u kome je pojedinačni akt donet. Tuženi je nakon objavljivanja odluke Ustavnog suda izmenio svoju raniju odluku i prestao da primenjuje raniji propis po kome je vršio obustavu 1/3 penzije dok se ne namiri neisplaćeni dospeli iznos doprinosa, a takva odluka tuženog je počela da se primenjuje 22.06.2018. godine, dakle neposredno nakon objavljivanja odluke Ustavnog suda. Ustavni sud je po članu 62. Zakona o Ustavnom sudu imao mogućnost da odredi da se posledice neustavnog akta otklone povraćajem u pređašnje stanje, naknadom štete ili na drugi način ukoliko bi našao da se izmenom pojedinačnog akta ne mogu otkloniti posledice nastale usled njegove primene, ali to u konkretnom slučaju nije uradio. Iz svega toga proizilazi da su nakon objavljivanja odluke Ustavnog suda preduzete mere od strane tuženog u cilju izmene akta koji je bio predmet ocene Ustavnog suda odnosno za koji je utvrđeno da nije u skladu sa Ustavom, te da je na taj način otklonjena štetna posledica primenom tog akta. Odluka Ustavnog suda u konkretnom slučaju, kako to osnovano navodi revizija nema retroaktivno dejstvo, te se samim tim ne može primeniti na period koji je predmet spora u ovoj parnici. Otuda u konkretnom slučaju nema sticanja bez osnova u smislu člana 210. ZOO kako su to neosnovano smatrali nižestepeni sudovi, pa je sve navedeno razlog zbog čega je ovaj sud preinačio nižestepene odluke i tužbeni zahtev odbio kao neosnovan, sve na osnovu člana 416. stav 1. ZPP.

Tuženom su priznati opredeljeni troškovi za sastav revizije od 12.000,00 dinara, a tužiocu troškovi odgovora na reviziju nisu priznati s obzirom da nije uspeo u sporu.