U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Ivane Rađenović, Branka Stanića, Jasmine Stamenković i Tatjane Miljuš, članova veća, u parnici tužioca Javno komunalno preduzeće „Lim“ sa sedištem u Prijepolju, čiji je punomoćnik Hajrudin Baltić, advokat iz ..., protiv tuženog AA iz ..., čiji je punomoćnik Boris Vasojević, advokat iz ..., radi duga, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Užicu Gž 903/21 od 14.10.2021. godine, u sednici održanoj 13.04.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužioca, izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Užicu Gž 903/21 od 14.10.2021. godine, kao izuzeto dozvoljenoj.

PREINAČUJE SE presuda Višeg suda u Užicu Gž 903/21 od 14.10.2021. godine, tako što SE ODBIJA kao neosnovana žalba tuženog i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Prijepolju P 457/14 od 13.04.2021. godine u obavezujućem delu stava prvog i drugog izreke i u stavu trećem izreke i odbija se zahtev tuženog za naknadu troškova parničnog postupka.

OBAVEZUJE SE tuženi da tužiocu naknadi troškove revizijskog postupka u iznosu od 26.959,00 dinara u roku od 8 dana od dana prijema otpravka ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Prijepolju P 457/14 od 13.04.2021. godine, stavom prvim izreke, delimično je održan na snazi zaključak javnog izvršitelja Radiše Petrića iz ... I Ivk ../2014 od 02.10.2014. godine, pa je tuženi obavezan da tužiocu na ime neplaćenog duga za izvršene komunalne usluge po analitičkoj kartici poslovnog partnera broj .. za period od 01.01.2012. godine do 31.12.2013. godine i od 01.01.2014. godine do 31.12.2014. godine plati iznos od 26.208,62 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.08.2014. godine do isplate, dok je odbijen tužbeni zahtev u delu kojim je tužilac tražio da se tuženi obaveže da mu preko dosuđenog iznosa plati iznos od još 74.593,80 dinara sa zakonskom zateznom kamatom. Stavom drugim izreke, delimično je održano na snazi rešenje javnog izvršitelja Ane Perendić iz ... I Ivk ../18 od 25.10.2018. godine, pa je tuženi obavezan da tužiocu na ime neplaćenog duga za izvršene komunalne usluge po analitičkoj kartici poslovnog partnera broj .. za period od 01.01.2017. godine do 31.12.2017. godine i od 01.01.2018. godine do 15.04.2018. godine plati iznos od 38.283,15 dinara, u pojedinačnim mesečnim iznosima i sa zakonskom zateznom kamatom čija su visina i datum dospelosti bliže određeni u ovom stavu izreke, dok je odbijen tužbeni zahtev u delu kojim je tužilac tražio da se tuženi obaveže da mu preko dosuđenog iznosa plati iznos od još 108.959,74 dinara sa zakonskom zateznom kamatom. Stavom trećim izreke, tuženi je obavezan da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka od 48.129,40 dinara.

Presudom Višeg suda u Užicu Gž 903/21 od 14.10.2021. godine, stavom prvim izreke preinačena je prvostepena presuda u obavezujućem delu stava prvog i drugog izreke i stavu trećem izreke, tako što su ukinuti u celosti zaključak javnog izvršitelja Radiše Petrića iz ... I Ivk ../2014 od 02.10.2014. godine i rešenje javnog izvršitelja Ane Perendić iz ... I Ivk ../18 od 25.10.2018. godine i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se tuženi obaveže da mu na ime neplaćenog duga za izvršene komunalne usluge po analitičkoj kartici poslovnog partnera broj .. za period od 01.01.2012. godine do 31.12.2013. godine i od 01.01.2014. godine do 31.12.2014. godine plati iznos od 26.208,62 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.08.2014. godine i za period od 01.01.2017. godine do 31.12.2017. godine i od 01.01.2018. godine do 15.04.2018. godine (očiglednom greškom u pisanju navedeno 05.04.2018. godine) plati iznos od 38.283,15 dinara sa zakonskom zateznom kamatom i tužilac je obavezan da tuženom naknadi troškove parničnog postupka od 145.689,83 dinara. Stavom drugim izreke tužilac je obavezan da tuženom naknadi troškove drugostepenog postupka od 22.479,66 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava sa pozivom na odredbu člana 404. ZPP.

Odlučujući o dozvoljenosti revizije u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da su ispunjeni uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca radi ujednačavanja sudske prakse, pa je na osnovu člana 404. stav 2. tog zakona odlučio kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP, pa je našao da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi je zakupac stana (od 04.04.2005. godine), lamela E, u zgradi u Prijepolju, na lokaciji ... . Tužilac je 15.12.2013. godine započeo isporuku toplotne energije za navedenu zgradu, ali sa tuženim nije zaključio ugovor o isporuci toplotne energije. I pored više obraćanja predsednika Skupštine stanara zgrade da se lamela, na koju je priključen i stan tuženog, isključi sa centralnog grejanja tužilac navedeni zahtev nije prihvatio. Tuženi je, a nakon odluke Skupštine stanara da se lamela isključi, izvršio samoinicijativno isključenje grejnih tela zatvaranjem radijatorskih ventila, koji su zapečaćeni voskom, dok su grejne vertikale i cevni registri propisno izolovani (prema zapisniku od 06.01.2014. godine, sačinjenog od strane mašinskog inženjera Zorana Rakovića). Račune na ime isporuke toplotne energije, koji su mu dostavljeni u spornom periodu, tuženi je vraćao tužiocu.

Ocenom nalaza i mišljenja veštaka mašinske struke za oblast mašinske tehnike, utvrđeno je da je stan tuženog negrejan prostor, da deo toplotne energije preuzima preko graničnih zidnih površina od susednih stanova i od stana koji se nalazi na spratu ispod stana tuženog u visini od 26% od ukupnog toplotnog kapaciteta koji je stan tuženog dobijao od susednih stanova u odnosu na projektovani toplotni kapacitet stana u situaciji da su sva tri stana bila priključena na sistem grejanja, odnosno 15% u situaciji da je jedan od susednih stanova negrejan prostor.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je ocenio da je stan tuženog dobijao od susednih stanova toplotnu energiju u odnosu na projektovani toplotni kapacitet u visini od 26%, pa je primenom odredaba članova 174, 175. stav 1. i 178. stav 1. Zakona o energetici, članova 2. stav 1. i 3. stav 1. tačka 3 Zakona o komunalnim uslugama, člana 7. Odluke o komunalnim delatnostima na teritoriji opštine Prijepolje i člana 16. Odluke o uslovima snabdevanja grada toplotnom energijom, tuženog obavezao da tužiocu isplati ukupno 64.491,77 dinara. Prvostepeni sud je zaključio da je tuženi pasivno legitimisan budući da je zakupac stana br. 8 koji se nalazi u lameli E koja je deo stambeno-poslovne zgrade na lokaciji ... na osnovu Odluke Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Republike Srbije od 04.04.2005. godine, kao i da je ugovorom o zakupu predviđeno da se zakupac, ovde tuženi obavezuje da tokom trajanja zakupa snosi troškove tekućeg održavanja stana, stvari i instalacija, između ostalog, zagrevanja prostorija, u skladu sa posebnim propisima, prema računima subjekata koji pružaju ove vrste usluga.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev nalazeći da tuženi nije sa tužiocem zaključio ugovor o isporuci toplotne energije, da je od momenta priključenja zgrade na sistem daljinskog grejanja tužilac zatvorio radijatorske ventile koji su zapečaćeni voskom, da je vertikalne cevovode koji prolaze kroz stan izolovao. Pri činjenici da iz nalaza i mišljenja veštaka proizilazi da je stan tuženog negrejan prostor, zaključio je da tuženi ne ostvaruje korist u smislu dobijanja toplote kako preko grejnih tela, tako ni od vertikalnih cevi koje prolaze kroz njegov stambeni prostor, niti da je u odgovarajućem procentu toplotnu energiju preuzimao preko graničnih površina stanova koji su priključeni na sistem grejanja tužioca, ocenivši da tuženi nije dužan da plati naknadu srazmerno procentu u kome je usluga izvršena.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ovakvo stanovište drugostepenog suda se zasniva na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 175. Zakona o energetici („Službeni glasnik RS“, br. 57/2011... 124/2012), propisano je da energetski subjekt koji obavlja delatnost distribucije toplotne energije (u daljem tekstu: distributer toplotne energije) obavlja i delatnost snabdevanja toplotnom energijom tarifnih kupaca pod uslovima utvrđenim ovim zakonom i propisima koje donosi nadležni organ jedinice lokalne samouprave (stav 1), da je distributer toplotne energije dužan da vrši distribuciju toplotne energije svim kupcima toplotne energije na području na kojem obavlja tu delatnost na principima javnosti i nediskriminacije (stav 2), što je propisano i odredbom člana 356. stav 1. i 2. Zakona o energetici („Službeni glasnik RS“, br. 145/14).

Odredbom člana 178. istog zakona propisano je da nadležni organ jedinice lokalne samouprave, grada, odnosno grada Beograda svojim propisom utvrđuje uslove i način obezbeđivanja kontinuiteta u snabdevanju toplotnom energijom kupaca na svom području, prava i obaveze distributera toplotne energije, prava i obaveze kupaca toplotne energije, donosi tarifne sisteme, izdaje licence, donosi tarifne stavove i daje saglasnost na cene toplotne energije i propisuje druge uslove kojima se obezbeđuje redovno i sigurno snabdevanja kupaca toplotnom energijom, u skladu sa zakonom (stav 1), da jedinica lokalne samouprave može za obavljanje delatnosti proizvodnje toplotne energije, distribucije i snabdevanja kupaca toplotnom energijom osnovati jedan energetski subjekt (stav 2), a što je propisano i odredbom člana 361. stav 1. i 4. Zakona o energetici („Službeni glasnik RS“, br. 145/14).

Odredbom člana 2. Zakona o komunalnim delatnostima („Službeni glasnik RS“, br. 88/2011, 104/16) propisano je da komunalne delatnosti u smislu ovog zakona su delatnosti pružanja komunalnih usluga od značaja za ostvarenje životnih potreba fizičkih i pravnih lica kod kojih je jedinica lokalne samouprave dužna da stvori uslove za obezbeđenje odgovarajućeg kvaliteta, obima, dostupnosti i kontinuiteta, kao i nadzor nad njihovim vršenjem (stav 1), da su komunalne delatnosti delatnosti od opšteg interesa (stav 2), da su komunalne delatnosti proizvodnja, distribucija i snabdevanje toplotnom energijom (stav 3. tačka 3). Odredbom člana 5. stav 1. istog zakona propisano je da komunalnu delatnost mogu obavljati javno preduzeće, privredno društvo, preduzetnik ili drugi privredni subjekt.

Odredbom člana 13. istog zakona propisano je da Skupština jedinice lokalne samouprave odlukama propisuje način obavljanja komunalne delatnosti, kao i opšta i posebna prava i obaveze vršilaca komunalne delatnosti i korisnika usluga na svojoj teritoriji, uključujući i način plaćanja cene komunalne usluge, način vršenja kontrole korišćenja i naplate komunalne usluge i ovlašćenja vršioca komunalne delatnosti u vršenju kontrole i mere koje su kontrolori ovlašćeni da preduzimaju (stav 1), da ukoliko odlukom skupštine jedinice lokalne samouprave o obavljanju komunalne delatnosti nije predviđeno zaključenje pojedinačnih ugovora između vršioca i korisnika komunalnih usluga, smatra se da je ugovorni odnos o pružanju komunalne usluge nastao započinjanjem korišćenja komunalne usluge, odnosno početkom pružanja komunalne usluge u skladu sa propisima kojima se bliže uređuje obavljanje te komunalne delatnosti (stav 6), da obaveze korisnika komunalne usluge, uključujući i plaćanje cene komunalne usluge, nastaju započinjanjem korišćenja komunalne usluge, odnosno početkom pružanja komunalne usluge, i kada se ona koristi suprotno propisima kojima se uređuje ta komunalna delatnost (stav 7).

Saglasno navedenim zakonskim ovlašćenjima, Skupština opštine Prijepolje je donela Odluku o uslovima snabdevanja grada toplom energijom („Službeni glasnik Opštine Prijepolje“, br. 13-14-15), kojom je uredila opšte uslove za vršenje delatnosti snabdevanja grada toplotnom energijom, način plaćanja, prava i obaveze isporučioca koji vrši delatnost snabdevanja grada toplotnom energijom, kao i korisnika, u vezi sa isporukom i preuzimanjem toplotne energije, a odredbom člana 7. predviđeno je da korisnik toplotne energije, u smislu ove odluke je između ostalog, zakupac stana, koji je priključen na izvore toplotne energije kojima upravlja isporučilac iz člana 3. ove Odluke. Odredbom člana 16. stav 1. predviđeno je da nije dopušteno priključenje kao ni isključenje kućnih toplotnih prostorija iz sistema za snabdevanje toplotnom energijom bez saglasnosti isporučioca toplote i Izvršnog odbora Skupštine opštine, kao ni skidanje, smanjenje ili povećanje zagrevane površine.

Iz citiranih zakonskih odredaba proizlazi da do zasnivanja obligacionog odnosa između vršioca i korisnika komunalne usluge, odnosno nastanka obaveza za korisnika usluge, uključujući i obavezu da plati cenu komunalne usluge, dolazi zaključenjem ugovora između ovih lica ili započinjanjem korišćenja komunalne usluge, odnosno početkom njenog pružanja u skladu sa propisima kojima se bliže uređuje obavljanje te komunalne delatnosti, pa čak i kada se ova usluga koristi suprotno propisima koji je uređuju. Kako je komunalna delatnost distribucije toplotne energije delatnost od opšteg interesa, pružalac ove komunalne usluge je u obavezi da i nakon što se određeni potrošač opredelio da ne želi da koristi toplotnu energiju, obezbedi nesmetano snabdevanje ostalih korisnika ove usluge u istom objektu. Imajući u vidu da je tužilac samoinicijativno izvršio isključenje sa sistema centralnog grejanja i time postupio suprotno članu 16. stav 1. Odluke o uslovima snabdevanja grada toplom energijom, stoga nije prestala njegova obaveza da plaća grejanje. Kako navedenom Odlukom nije predviđena mogućnost isključenja kućnih toplotnih prostorija iz sistema za snabdevanje toplotnom energijom bez saglasnosti isporučioca toplote i Izvršnog odbora Skupštine opštine, a koja saglasnost u konkretnom slučaju nije data, kao i da navedenom Odlukom nije predviđena mogućnost da se plati umanjeni iznos na ime isporučene toplotne energije nakon isključenja, pri činjenici da tuženi kao pružalac usluge zbog tehničkih svojstava sistema isporuke toplotne energije nije bio u mogućnosti da u potpunosti obustavi uslugu grejanja potrošačima koji su se opredelili da je ne koriste, to je po oceni Vrhovnog kasacionog suda pravilno prvostepeni sud zaključo da je stan tuženog dobijao od susednih stanova toplotnu energiju u odnosu na projektovani toplotni kapacitet u visini od 26% i delimično usvojio tužbeni zahtev i tuženog obavezao da isplati tužiocu iznos od 64.491,77 dinara (pri činjenici da tužilac nije pobijao prvostepenu odluku u odbijajućem delu).

Kako je preinačena drugostepena presuda, to je potvrđena i odluka o troškovima prvostepenog postupka i odbijen zahtev tuženog da se obaveže tužilac da mu naknadi troškove parničnog postupka.

Sa iznetih razloga Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučio kao u stavu prvom izreke.

Tužilac je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu članova 153, 154. i 163. stav 2. ZPP, pripadaju i opredeljeni troškovi ovog postupka, koji obuhvataju troškove na ime: sastava revizije 18.000,00 dinara prema tarifnom broju 13. Tarife o nagradama i naknadama za rad advokata („Službeni glasnik RS“ broj 121/12...37/21), kao i na ime sudskih taksi za reviziju u iznosu od 8.959,00 dinara, odmereno prema tarifnom broju 1. i 2. taksene tarife Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“ broj 128/24...106/15).

Na člana 165. stav 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić