Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 6839/18 od 18.12.2018. godine, ukinuta je presuda Osnovnog suda u Požarevcu P 24/2018 od 30.08.2018. godine i stavom prvim izreke usvojen je tužbeni zahtev tužilje prema tuženima, pa je utvrđeno da nepokretnosti taksativno navedene u tom stavu ne predstavljaju zaostavštinu sada pok. GG, dok je u preostalom delu zahtev tužilje za veće traženje odbijen kao neosnovan za katastarske parcele taksativno navedene u tom stavu, jer iste ne predstavljaju zaostavštinu sada pok. GG, bivšeg iz ... . Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje pa je utvrđeno da je tužilja vlasnik po osnovu sopstvene gradnje na nepokretnostima navedenim u tom stavu po LN br. ... KO ... i LN br. ... KO ..., jer iste ne predstavljaju zaostavštinu sada pok. GG, dok je u preostalom delu zahtev tužilje da se utvrdi da je svojinu stekla po osnovu održaja za veće traženje odbijen kao neosnovan za katastarske parcele taksativno navedene u tom stavu. Stavom trećim izreke, obavezani su tuženi da tužilji solidarno isplate na ime troškova parničnog postupka iznos od 621.423,00 dinara.

Dopunskom presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 6839/18 od 06.05.2019. godine, dopunjava se presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 6839/18 od 18.12.2018. godine u stavu prvom i drugom izreke, tako što se stavom prvim usvaja tužbeni zahtev tužilje pa se utvrđuje da nepokretnosti taksativno navedene u tom stavu upisane u LN ... KO ... ne predstavljaju zaostavštinu sada pok. GG, a stavom dva izreke usvojen je tužbeni zahtev tužilje pa je utvrđeno da je tužilja vlasnik po osnovu sopstvene gradnje na nepokretnostima taksativno navedenim u tom stavu upisanim u LN br. ... KO ..., jer iste ne predstavljaju zaostavštinu sada pok. GG.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u usvajajućem delu izreke i protiv navedene dopunske presude, tuženici su preko svog punomoćnika blagovremeno izjavili revizije iz svih zakonom propisanih razloga.

Tužilja je preko punomoćnika dala odgovor na reviziju u kome je osporila osnovanost revizijskih navoda.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijane presude na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11...55/14) i utvrdio da su revizije tuženih osnovane.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilja je svekrva prvotuženoj, a baba drugotuženom, po pokojnom sinu GG. Od 1978. godine tužilja je bila na privremenom radu u inostranstvu. Sporne nepokretnosti zgradu broj ... u ulici ... broj ... i ... na KP ... KO ..., sagradila je u periodu od 1980. do 1985. godine isključivo svojim sredstvima. Po završetku izgradnje istih srušila je staru kuću. Njen otac DD bio je invalid i nesposoban za rad. U vreme izgradnje objekata njen sada pokojni sin GG (rođen ... godine), a suprug tužene BB i otac tuženog VV, bio je star ... – ... godina i nije bio sposoban da privređuje. Pomoćnu zgradu broj ... u ... sagradila je 1997. godine svojim radom i sredstvima. Sin GG se oženio 1988. godine. Sa svojom porodicom GG je živeo u .., gde su živeli i roditelji tužene BB. Predmetne katastarske parcele u ... kupio je tužiljin sin GG pisanim i overenim ugovorima o kupoprodaji nepokretnosti 17.05.2002. godine i 06.07.2005. godine. Međutim, tužilja je malu kuću koja se nalazila na tim parcelama preuredila, sagradila … i … u periodu od 1989. godine do 2003. godine, a GG je umro 2006. godine. Na osnovu izveštaja SKN Požarevac od 30.09.2016. godine utvrđeno je da su sve sporne nepokretnosti po LN br. ... KO ... (po osnovu pravnih poslova – ugovora o doživotnom izdražvanju i ugovora o poklonu pokojnog GG sa dedom DD) i predmetne nepokretnosti po LN br. ... KO ... (po osnovu ugovora o kupoprodaji), upisane na ime GG iz ... sa 1/1. Na osnovu veštaka građevinske struke utvrđena je vrednost građevinskih objekata i zemljišta. Na osnovu pravnosnažne presude Osnovnog suda u Požarevcu P 354/2015 od 07.12.2016. godine utvrđeno je da je odbijen tužbeni zahtev ovde tužilje protiv ovde tuženih, kojim je tražila da se utvrdi da su ništavi i da ne proizvode pravno dejstvo ugovor o doživotnom izdržavanju R 57/93 od 13.09.1993. godine i ugovor o poklonu Ov .../... od 15.09.1995. godine, zaključeni između DD (oca tužilje) i GG (sina tužilje, a pravnog prethodnika tuženih) kojima je tužiljin otac (koji je preminuo tek 2011. godine) raspolagao svojim nepokretnostima i objektima u korist GG, koji su predmet ove parnice.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud je zaključio da je tužbeni zahtev tužilje osnovan u delu kojim tužilja traži da se prema tuženima utvrdi da predmetne nepokretnosti – objekti iz usvajajućeg dela stava prvog i drugog izreke drugostepene presude ne predstavljaju zaostavštinu pokojnog GG i da je tužilja vlasnik istih po osnovu sopstvene gradnje i vlasnik zemljišta na kome su objekti izgrađeni, kao i na zemljištu koje je neophodno za redovnu upotrebu građevinskih objekata, sa pozivom na odredbu člana 22. stav 1. i 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, pa je odlučio kao u usvajajućem delu stava prvog i drugog izreke presude i u dopunskoj presudi.

Osnovano se revizijama tuženih ukazuje da je zbog pogrešne primene materijalnog prava od strane drugostepenog suda činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Odredbom člana 195. Porodičnog zakona propisano je, stavom prvim da imovina koju su zajedno sa supružnicima, odnosno vanbračnim partnerima stekli radom članovi njihove porodice u toku trajanja zajednice života u porodičnoj zajednici predstavlja njihovu zajedničku imovinu; stavom drugim, članovima porodice u smislu stava prvog ovog člana smatraju se krvni, tazbinski i adoptivni srodnici supružnika, odnosno vanbračnih partnera koji zajedno sa njima žive; stavom trećim, na imovinske odnose članova porodične zajednice, shodno se primenjuju odredbe ovog Zakona o imovinskim odnosima supružnika, osim odredbe člana 176. stav 2. (upisivanje u javni registar) i člana 180. stav 2. (pretpostavka o jednakim udelima).

Za sticanje imovine u porodičnoj zajednici potrebno je postojanje ekonomske zajednice i zajedničko sticanje imovine u njoj i samo u tom slučaju, članovi porodične zajednice polažu pravo na deo tako stečene imovine, dok veličina svojinskog udela u zajednički stečenoj imovini zavisi od vrednosti uloženog rada u sticanju i očuvanju imovine, bilo da je rad obavljen unutar domaćinstva na postojećoj imovini, ili van domaćinstva, tako da su ostvareni prihodi unošeni u zajednicu, kao i od prihoda od posebne imovine pojedinih članova domaćinstva, koji se pojavljuju kao rezultat korišćenja te imovine, pored vrednosti uloženog rada.

Drugostepeni sud nije utvrdio sve činjenice bitne za donošenje pravilne i zakonite odluke, jer nije utvrdio da li je u vreme izgradnje spornih objekata postojala porodična i ekonomska zajednica u smislu vođenja zajedničkog života, podele rada i zajedničkog privređivanja i ko je istu činio. Ovo sa razloga što iz spisa predmeta i činjeničnog utvrđenja od strane prvostepenog suda proizilazi da je tužilja živela u porodičnoj zajednici sa ocem, babom i svojom decom, te da su sporni objekti na nepokretnosti po LN ... KO ... građeni u tom periodu. Ostao je nerazjašnjen doprinos gradnji (u odnosu na kuću i pomoćne objekte) od strane drugih članova porodične zajednice, pa nije utvrđen ni doprinos oca tužilje, za koga prvostepeni sud utvrđuje da je jedno kraće vreme bio u radnom odnosu, imao penziju, bio vlasnik katastarskih parcela na kojima su građeni nova kuća i pomoćni objekti, da je od KOP-a ... za neke oduzete kat.parcele dobio naknadu, da je neke katastarske parcele izdavao u zakup i učestvovao u izgradnji spornih objekata. Drugostepeni sud nije utvrdio ni do kada je postojala porodična zajednica ni da li je i koliko sada pokojni GG ulagao u izgradnju predmetnih objekata. Drugostepeni sud nije utvrdio ni da li je među članovima porodičnog domaćinstva postojao dogovor (objekti su građeni na katastarskim parcelama LN ... KO ... čiji je vlasnik bio tužiljin otac) ko te objekte gradi, da li svi članovi porodične zajednice učestvuju u izgradnji istih ili ne i za koga se isti grade.

U odnosu na objekte po LN br. ... KO ..., drugostepeni sud navodi da veruje tužilji da je postojeći objekat – malu kuću preuredila i sagradila ... i ... u periodu 1989. – 2003. i utvrđuje da je i na tim objektima tužilja vlasnik po osnovu gradnje, iako se isti nalaze na katastarskim parcelama čiji je vlasnik bio njen sin, sada pok. GG. I u tom delu je po oceni Vrhovnog kasacionog suda ostalo neutvrđeno (s obzirom na stanje u spisima predmeta) da li je sada pokojni GG kupio katastarske parcele po LN br. ... KO ... bez ili sa predmetnim građevinskim objektima, odnosno ako jeste šta je od objekata već bilo izgrađeno. Ostalo je nerazjašnjeno da li su kuća i ... na toj nepokretnosti postojali u vreme navedene kupoprodaje ili su kasnije dograđeni ili su sagrađeni i ko ih je dogradio odnosno sagradio, da li je za gradnju postojao dogovor tužilje sa sinom, sada pokojnim GG ili ne, obzirom da je GG bio vlasnik katastarskih parcela na kojima se ti objekti nalaze.

Pogrešan je i zaključak drugostepenog suda da je na tuženima teret dokazivanja u konkretnom slučaju, jer je to suprotno članu 231. stav 2. ZPP, tim pre što je pravni prethodnik tuženih upisan u katastru nepokretnosti kao vlasnik svih predmetnih nepokretnosti po pravno valjanim pravnim osnovima.

Osnovani su revizijski navodi tuženih i u odnosu na dopunsku presudu, sa razloga što je istu donelo drugo veće, bez ponovnog otvaranja glavne rasprave, suprotno članu 357. stav 2. ZPP, pa je u tom delu drugostepeni sud načinio i bitnu povredu iz člana 374. stav 1. ZPP, jer nije primenio odredbu člana 357. stav 2. ZPP, a dopunska presuda nema ni obrazloženje.

Sa iznetih razloga kako je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, to su pobijane presude drugostepenog suda morale biti ukinute.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će otkloniti ukazane nepravilnosti i doneti pravilnu i na zakonu zasnovanu odluku.

Ukinuta je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer ista zavisi od konačnog ishoda parnice.

Sa iznetih razloga, primenom odredbe člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u izreci rešenja.

Predsednik veća-sudija,

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić