U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju koje je utvrđeno u prvostepenom postupku, rešenjem organa uprave Grada Požarevca od 07.07.2022. godine, koje je pravnosnažno 27.07.2022. godine, eksproprisan je deo parcele .. KO ... u površini od 7 ari 73 m2, vlasništvo predlagača. Eksproprijacija je izvršena radi izgradnje državnog puta I B reda, auto-put E-75, Beograd – Niš, saglasno Uredbi o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene infrastrukturnog koridora državnog puta I B reda, auto-put E-75, Beograd – Niš (petlja Požarevac – obilaznica Požarevac – Veliko Gradište – Golubac), koja je objavljena u „Službenom glasniku RS“, br. 7 od 03.02.2021. godine. Predmetna parcela se po prostornom planu Grada Požarevca („Službeni glasnik Grada Požarevca“, br. 10/12) nalazi van građevinskog područja seoskog naselja ..., ali je njen deo u obuhvatu Prostornog plana područja posebne namene infrstrukturnog koridora označenog auto-puta. Između učesnika nije postignut sporazum o naknadi, jer predlagač nije prihvatio procenu Poreske uprave od 18.01.2022. godine o tržišnoj ceni 1 m2 zemljišta u iznosu od 400,00 dinara. Istu procenu Poreska uprava dala je i 31.01.2023. godine, tretirajući deo eksproprisane parcele kao poljoprivredno zemljište. Po istom izveštaju tržišna cena 1 m2 građevinskog zemljišta iznosi 1.200,00 dinara, a nalazom veštaka poljoprivredne struke od 10.04.2023. godine tržišna cena 1 m2 eksproprisane parcele kao poljoprivrednog zemljišta iznosi 1.200,00 dinara.

U drugostepenom postupku ponovljeno je izvođenje dokaza veštačenjem – nalazom Poljoprivrednog fakulteta u Novom Sadu od 28.08.2024. godine, tržišna cena eksproprisanog dela parcele kao poljoprivrednog zemljišta iznosi 400,00 dinara po 1 m2. Predlagač je u tom postupku dostavio nalaz veštaka građevinske struke od 19.04.2024. godine (izrađen na njegov zahtev) po kojem tržišna cena eksproprisanog dela parcele kao građevinskog zemljišta iznosi 1.570,00 dinara po 1 m2.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud je odredio naknadu za eksproprisani deo parcele u iznosu od 309.200,00 dinara, po ceni od 400,00 dinara za 1 m2 poljoprivrednog zemljišta određenoj u izveštaju Poreske uprave i nalazu Poljoprivrednog fakulteta u Novom Sadu. Po stanovištu tog suda, naknada za eksproprisano zemljište kome je promenjena namena za potrebe izgradnje linijskog infrastrukturnog objekta određuje se prema vrsti tog zemljišta određenoj prostornim planom jedinice lokalne samouprave, donetim pre Prostornog plana područja posebne namene infrastrukturnog koridora državnog puta I B reda, auto-put E-75, Beograd – Niš. Ovakvo stanovište zasnovano je na članu 15. stav 3. Zakona o eksproprijaciji i Zakonu o izmenama i dopunama Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“, br. 62/23).

Po oceni Vrhovnog suda, osnovani su navodi revidenta da je drugostepeni sud u ovom sporu pogrešno primenio materijalno pravo i da zbog toga činjenično stanje nije u potpunosti utvrđeno.

Odredbom člana 42. stav 1. Zakona o eksproprijaciji propisano je da se naknada za poljoprivredno zemljište i građevinsko zemljište određuje u novcu, prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako zakonom nije drugačije propisano.

Prema članu 2. stav 1. Zakona o poljoprivrednom zemljištu („Službeni glasnik RS“, br. 62/06... 95/18), poljoprivredno zemljište je ono zemljište koje se koristi za poljoprivrednu proizvodnju (njive, vrtovi, voćnjaci, vinogradi, livade, pašnjaci, ribnjaci, trstici i močvare), kao i zemljište koje se može privesti nameni za poljoprivrednu proizvodnju. Odredbom člana 3. tog Zakona propisano je da se poljoprivredno zemljište, koje je u skladu sa posebnim zakonom određeno kao građevinsko zemljište, do njegovog privođenja nameni koristi za poljoprivrednu proizvodnju.

Građevinsko zemljište, shodno članu 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“, br. 72/09... 62/23) je zemljište koje je određeno zakonom ili planskim dokumentom za izgradnju i korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom. Odredbom člana 88. tog Zakona, pored ostalog, propisano je: da kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog zemljišta u građevinsko zemljište, organ nadležan za donošenje planskog dokumenta je dužan da u roku od 15 dana od stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi planski dokument koji sadrži popis katastarskih parcela kojima je promenjena namena ili opis granice planskog dokumenta sa popisom katastarskih parcela, sa odgovarajućim grafičkim prikazom (stav 1); da organ nadležan za poslove državnog premera i katastra u roku od 15 dana po dobijanju akta iz stava 1, rešenjem provodi nastalu promenu i stavlja zabeležbu o obavezi plaćanja naknade za promenu namene poljoprivrednog i šumskog zemljišta u bazu podataka katastra nepokretnosti za koje se izdaje list nepokretnosti (stav 2); da od dana stupanja na snagu planskog dokumenta kojim je izvršena promena namene poljoprivrednog i šumskog zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnik takvog zemljišta ostvaruje sva prava vlasnika na građevinskom zemljištu, u skladu sa tim zakonom (stav 9).

Predlagaču je eksproprisano zemljište radi izgradnje auto-puta, u skladu sa Uredbom o izmenama i dopunama Uredbe o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene infrastrukturnog koridora državnog puta I B reda, auto-put E-75, Beograd – Niš. Označena Uredba objavljena je u službenom glasilu od 03.02.2021. godine i stupila je na snagu osmog dana od dana njenog objavljivanja. Stupanjem na snagu tog prostornog plana (planskog dokumenta), koji obuhvata i zemljište eksproprisano od predlagača, ono je postalo građevinsko zemljište bez obzira što takva promena njegove namene nije provedena u katastru nepokretnosti.

Sledstveno izloženom, eksproprisano zemljište je po nameni građevinsko zemljište određeno prostornim planom koji je donet i stupio na snagu pre donošenja i pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji. Zbog toga predlagač u odnosu na to zemljište, saglasno članu 88. stav 9. Zakona o planiranju i izgradnji, ostvaruje sva prava vlasnika građevinskog zemljišta, pa i pravo na naknadu u visini tržišne cene građevinskog zemljišta. Po stanovištu revizijskog suda, u ovom slučaju ne može se primeniti odredba člana 26. stav 2. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o planiranju i izgradnji, na koju se poziva drugostepeni sud, jer bi to bilo u suprotnosti sa zabranom povratnog dejstva zakona i svih drugih opštih akata propisanom članom 197. stav 1. Ustava Republike Srbije. Nema mesta primeni izuzetka predviđenog stavom 2. te ustavne odredbe, o povratnom dejstvu samo pojedinih odredbi zakona, jer u postupku donošenja izmena i dopuna Zakona o planiranju i izgradnji nije utvrđen opšti interes za povratno dejstvo označene novele tog Zakona, niti je povratno dejstvo te odredbe predviđeno članovima 74 – 93. navedenog Zakona. I gramatičko tumačenje označene odredbe, kao izuzetka u slučaju da bude pokrenut postupak eksproprijacije zemljišta za potrebe izgradnje linijskog infrastrukturnog objekta od posebnog interesa za Republiku Srbiju, upućuje na njenu primenu u budućnosti – na postupke eksproprijacije koji budu pokrenuti nakon stupanja na snagu novele Zakona o planiranju i izgradnji. Nema mesta ni primeni člana 15. stav 3. Zakona o eksproprijaciji kojim je propisano da se u slučaju eksproprijacije poljoprivrednog zemljišta radi izgradnje linijskih infrastrukturnih objekata naknada za to zemljište određuje davanjem u svojinu ranijem sopstveniku drugog odgovarajućeg poljoprivrednog zemljište iste kulture i klase ili odgovarajuće vrednosti u istom mestu ili bližoj okolini. Prema stavu 4. iste odredbe, ukoliko korisnik eksproprijacije nije u mogućnosti da ponudi drugo odgovarajuće zemljište iz prethodnog stava, naknada se određuje u novcu. Predlagaču nije ponuđena naknada u drugom odgovarajućem zemljište, a naknada u novcu se određuje prema vrednosti građevinskog zemljišta – statusu koje je ono steklo stupanjem na snagu pravnosnažnog plana posebne namene.

Iz navedenih razloga, nalazeći da nema osnova za preinačenje nižestepenog rešenja i određivanja naknade za eksproprisanu parcelu kao građevinsko zemljište, ukinuto je nižestepeno rešenje, ali samo u delu preko dosuđenog iznosa (nema osnova da se rešenje ukine u celosti, jer je prema članu 310. stav 2. Zakona o obligacionim odnosima poverilac dužan da primi delimično ispunjenje novčane obaveze, osim ako ima poseban interes da ga odbije), i u tom delu predmet je vraćen drugostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovljenom suđenju drugostepeni sud će utvrditi visinu naknade za eksproprisani deo parcele kao građevinskog zemljišta, saglasno članu 42. stav 1. u vezi člana 41. stav 1. Zakona o eksproprijaciji, uz uračunavanje određene naknade kao delimičnog ispunjenja obaveze protivnika predlagača.

Odluka o troškovima postupka je ukinuta, jer je odredbom člana 139. ZVP propisano da troškove postupka snosi korisnik eksproprijacije, osim troškova koji su izazvani neopravdanim postupcima ranijeg sopstvenika.

Stoga je, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP u vezi člana 30. stav 2. ZVP, odlučeno kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković