Apelacioni sud u Beogradu je rešenjem R3 48/17 od 04.05.2017. godine predložio Vrhovnom kasacionom sudu odlučivanje o izjavljenoj reviziji tužilja primenom člana 395. ZPP zbog ujednačavanja sudske prakse, razmatranja konkretnog pravnog pitanja i novog tumačenja prava u primeni članova 75., 79., 83. i 84. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 47/2003).

Prema članu 395. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 125/04, 111/09) koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 55/14) jer je tužba u ovoj parnici podneta 19.03.2010. godine, revizija je izuzetno dozvoljena i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom po odredbama člana 394. ovog zakona kada je po oceni apelacionog suda o dopuštenosti ove revizije potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa, ujednači sudska praksa i kada je potrebno novo tumačenje prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 399. Zakona o parničnom postupku i našao je da je revizija tužilja nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja AA i njen sada pok. suprug DD su sa tuženim 03.06.2005. godine, zaključili ugovor o kupoprodaji nepokretnosti koji je overen kod Drugog opštinskog suda u Beogradu pod Ov. .../... čiji je predmet bila kuća u izgradnji i korišćenje dela parcele br. ... KO ... u površini od 2 a i 50m2. Tužilje su zakonski naslednici pok. DD po osnovu ostavinskog rešenja Prvog osnovnog suda u Beogradu O 20828/10 od 25.12.2009. godine. Članom 5. ugovora o kupoprodaji nepokretnosti tuženi se izričito odrekao u korist kupca prava na naknadu u slučaju izuzimanja iz poseda ili deeksproprijacije dela predmetne katastarske parcele u navedenoj površini (na kojoj se nalazi predmetna kuća u izgradnji) odnosno odrekao se prava na naknadu po bilo kom osnovu u korist kupca s`obzirom na to da je od kupca primio kupoprodajnu cenu. Zajedno sa ovim prodatim delom kat. parcele ... prodat je i deo kat. parcele ... od 250m2 tako da ukupna površina oba kupljena dela od ovih parcela iznosi 500m2. Prodaja delova kat. parcele ... i ... KO ... je vršena tako da su oba dela parcele faktički jedna celina površine 500m2 koju čini deo kat. parcele ... u površini od 214m2 i deo kat. parcele ... u površini 286m2. U 2008. godini Služba katastra Beograd 2 izvršila je deobu kat. parcela ... i ... na osnovu Plana detaljne regulacije četiri mesne zajednice Opštine Zvezdara i Voždovac, naselje Padina, kada je formiran građevinski kompleks za obdanište od kat. parcela .../..., .../..., .../... i .../... koji su nakon rešenih imovinsko-pravnih odnosa spojene u kat. parcelu .../... ukupne površine 41,15m2 upisanih u list nepokretnosti ... KO ... za Grad Beograd. Pravnosnažnim rešenjem Opštinske uprave GO Zvezdara, Odeljenje za imovinsko- pravne i stambene poslove br. ...-.../... od 13.08.2009. godine, uz pravičnu naknadu je izuzeta iz poseda predmetna parcela, pa je Grad Beograd - Gradski sekretarijat za finansije po ovom osnovu 10.12.2009. godine tuženom isplatio iznos od 5.000,00 dinara za 1 m2 predmetne parcele (u površini 6a i 47m2) ukupno 1.615.500,00 dinara za ½ idealnog dela predmetne kat.parcele. Cela površina od 286m2, kao deo kat. parcele ... koje su kupci bili u posedu izuzeta je po rešenju od 13.08.2009. godine i pripojena sada kat. parceli .../... površine 41,15m2 upisane u list nepokretnosti broj ... KO ... za Grad Beograd. Od dela kat. parcele ... koji je bio u posedu tužilja iako je izuzeta cela površina od 286m2 dečija ustanova ušla je u posed sa samo 34m2 na kom je izgrađena zgrada obdaništa i zid kao ograda dvorišta dečije ustanove.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je našao da nije osnovan prigovor nedostatka aktivne legitimacije na strani tužilja ocenom da njihova legitimacija proizlazi iz zaključenog ugovora o kupoprodaji odnosno rešenja o nasleđivanju iza pok. DD koji je sa tužiljom bio ugovorna strana iz ugovora o kupoprodaji. Ceneći odredbu člana 5. Ugovora o kupoprodaji usvojio je tužbeni zahtev i obavezao tuženog da tužiljama naknadi iznose koji je on primio na ime naknade za izuzimanje iz poseda kat. parcele ... KO ... površine 250m2, čiju je visinu sud utvrdio iz zapisnika nadležnog organa uprave o usmenoj raspravi od 11.11.2009. godine.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i primenom materijalnog prava iz člana 84. Zakona o planiranju i izgradnji, odbio tužbeni zahtev tužilja za isplatu, nalazeći da je u konkretnom slučaju predmet kupoprodaje bila stvar van prometa po imperativnim propisima, pa ovaj ugovor o kupoprodaji ne može biti osnov za isplatu. Ovo ocenjujući da je u vreme zaključenja spornog ugovora o kupoprodaji, u prometu moglo da bude ostalo neizgrađeno građevinsko zemljište koje je u državnu svojinu prešlo po odredbama Zakona o određivanju građevinskog zemljišta u gradovima i naseljima, uz uslov da to pravo pre prometa bude utvrđeno rešenjem nadležnog organa uprave na zahtev ranijeg sopstvenika, pa je ništava odredba člana 5. ugovora o kupoprodaji nepokretnosti i ista ne može biti osnov obavezivanja tuženog na isplatu, jer tužilje nisu podnele dokaz da su ispunjeni uslovi za promet prava korišćenja iz odredbe člana 84. Zakona o planiranju i izgradnji.

I po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, pravilno je drugostepeni sud na utvrđeno činjenično stanje primenio materijalno pravo.

Odredbom člana 84. stav. 1. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 47/2003 koji je stupio na snagu 13.05.2003. godine) važećeg u vreme zaključenja ugovora o kupoprodaji od 03.06.2005. godine propisano je da na neizgrađenom ostalom građevinskom zemljištu u državnoj svojini pravo korišćenja ima raniji sopstvenik, zakonski naslednici, kao i lica na koja je raniji sopstvenik preneo pravo korišćenja, u skladu sa zakonom. Ovo pravo je u prometu (stav 4.), a overa ugovora o prometu prava korišćenja vrši se na osnovu pravnosnažnog rešenja koje donosi nadležna opštinska uprava po zahtevu za utvrđenje prava iz stava prvog navedenog člana (stavovi 3. i 5.). Zaključenju kupoprodajnog ugovora od 03.06.2005. godine nije prethodilo rešenje kojim je utvrđeno pravo korišćenja tuženog GG na katastarskoj parceli ... KO ... u površini od 2 a i 50m2, doneto na osnovu člana 84. stav 3. Zakona o planiranju i izgradnji, čije postojanje ima značaj zakonskog uslova za overu tog ugovora. Zbog toga navedeni ugovor o kupoprodaji ne može biti osnov za naknadu iznosa koji je tuženi primio na ime naknade za izuzimanje iz poseda kat. parcele ... KO ... površine 250m2.

U konkretnom slučaju, tužilje svoj zahtev za isplatu iznosa koji je tuženi primio na ime naknade za izuzimanje iz poseda navedene kat.parcele zasnivaju na ugovoru o kupoprodaji nepokretnosti Ov. .../... od 03.06.2005. godine. U vreme kada je taj ugovor zaključen primenjivao se Zakon o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 47/2003). Prema članu 75. tog zakona, građevinsko zemljište koristi se kao izgrađeno ili neizgrađeno (stav 1.); izgrađeno građevinsko zemljište je zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom, namenjeni za trajnu upotrebu (stav 2.); neizgrađeno građevinsko zemljište je zemljište na kojem nisu izgrađeni objekti, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti suprotni zakonu ili su izgrađeni privremeni objekti (stav 3.). Označenim ugovorom o kupoprodaji izvršen je promet neizgrađenog građevinskog zemljišta iz člana 75. stav 3. tačka 2. tada važećeg Zakona o planiranju i izgradnji jer je objekat-kuća u izgradnji koja je bila predmet prodaje izgrađena suprotno zakonu - bez izdate građevinske dozvole ( same tužilje u reviziji navode da je kuća u postupku legalizacije) pa su bez uticaja navodi revizije kojima se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Imajući izloženo u vidu, navodi revizije da je tuženi (kao savesni graditelj), pored svojinskih prava na izgrađenom objektu stekao i pravo korišćenja na zemljištu pod objektom-kućom u izgradnji i zemljištu koje služi za njenu redovnu upotrebu i to pravo preneo na tužilje ugovorom zaključenim u zakonom propisanoj formi, po oceni Vrhovnog kasacionog suda ne utiču na drugačiju odluku u ovom sporu. Izgradnja objekata na građevinskom zemljištu suprotno zakonu ne menja način njegovog korišćenja jer se po članu 75. stav 3. tačka 2. Zakona o planiranju i izgradnji takvo zemljište i dalje smatra neizgrađenim građevinskim zemljištem. Pravo korišćenja na takvom zemljištu je u prometu, ali je za overu ugovora kojim se vrši prenos prava korišćenja potrebno rešenje nadležnog organa opštinske uprave o utvrđivanju tog prava, koje je u ovom slučaju izostalo. Zbog toga nisu osnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava - člana 75.stav 2, 79.stav 1. 83.i 84 Zakona o planiranju i izgradnji.

Preostalim revizijskim navodima se osporava utvrđeno činjenično stanje što u postupku po reviziji nije dozvoljeno (član 398. stav 2. ZPP).

Pravilna je pobijena odluka o troškovima postupka jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 149.stav 1., i 150. ZPP prema postignutom uspehu stranaka.

Shodno izloženom, na osnovu člana 405. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić