U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Jelene Borovac i Dragane Marinković, članova veća, u parnici tužilje Republike Srbije, koju zastupa Državni pravobranilac, Beograd, protiv tuženog AA iz ..., čiji je punomoćnik Predrag Vasović, advokat u ..., radi sticanja bez osnova, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u od 29.03.2019. godine, u sednici veća održanoj 24.09.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu broj Gž 1831/19 od 13.03.2019. godine, ispravljena rešenjem broj Gž 1831/19 od 29.03.2019. godine, tako što se obavezuje tuženi AA iz ... da tužilji umesto iznosa od 8.557.532,00 dinara, isplati iznos od 1.351.192,30 dinara, u roku od 15 dana, pa se presuda Prvog Osnovnog suda u Beogradu br. P 21189/16 od 14.12.2018. godine potvrđuje u delu kojim je odbijen tužbeni zahtev tužilje preko dosuđenog iznosa od 1.351.192,30 dinara, pa do iznosa od 8.557.532,00 dinara.

U preostalom delu revizija tuženog se kao neosnovana odbija.           

O b r a z l o ž e nj e

Prvi osnovni sud u Beogradu je presudom br. P 21189/16 od 14.12.2018. godine prvim stavom izreke dozvolio preinačenje tužbe. Drugim stavom izreke je odbio tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da joj tuženi isplati iznos od 8.557.532,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.08.2000. godine pa do isplate. Trećim stavom izreke je obavezana tužilja da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 505.500,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od nastupanja uslova za izvršenje pa do isplate u roku od 15 dana.

Apelacioni sud u Beogradu je presudom broj Gž 1831/19 od 13.03.2019. godine, ispravljenoj rešenjem broj Gž 1831/19 od 29.03.2019. godine, preinačio presudu Prvog Osnovnog suda u Beogradu u njenom drugom stavu izreke, tako što je obavezao tuženog AA iz ..., da tužilji isplati iznos od 8.557.532,00 dinara, u roku od 15 dana. Drugim stavom izreke je ukinuo navedenu presudu u delu stava drugog izreke kojim je odlučeno o kamati na iznos glavnog duga od 8.557.532,00 dinara, kao i u trećem stavu izreke, pa je u tom delu predmet vratio prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv pravnosnažne presude donete od strane drugostepenog suda tuženi je izjavio blagovremenu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Odlučujući o reviziji tužnog na osnovu člana 399. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'' br. 125/04, 111/09), koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/2011 i 55/2014), jer je tužba u ovom sporu podneta 11.07.2011. godine, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženog dozvoljena i da je delimično osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. Zakona o parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u reviziji se ne ukazuje na kakve druge povrede ZPP-a.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, na osnovu rešenja AD „Dipos“ Beograd o dodeli stana u zakup od 17.07.2002. godine, tuženi je sa tužiljom 10.08.2000. godine zaključio ugovor o zakupu stana na neodređeno vreme i to stana u ..., u ulici ... broj ..., ulaz ..., stan broj ... na ... spratu, površine 87,38 m2, koji je u svojini Republike Srbije. Istoga dana je tužilja kao prodavac sa tuženim kao kupcem zaključila ugovor o otkupu predmetnog stana. Pravnosnažnom presudom Četvrtog opštinskog suda u Beogradu broj P 1273/03 od 29.02.2008. godine je utvrđeno da su ništavi rešenje „Dipos“ A.D. Beograd od 17.07.2000. godine o dodeli stana u zakup, ugovor o zakupu stana od 10.08.2000. godine i ugovor o otkupu stana od 10.08.2000. godine. Presuda je postala pravnosnažna 17.09.2009. godine. Tuženi je stan koristio počev od 10.08.2000. godine do 03.06.2011. godine, kada se iz njega iselio i zapisnički ga predao zastupniku tužilje.

Nakon iseljenja tuženog Zaključkom Vlade Republike Srbije od 24.05.2012. godine, ovaj stan je određen za službene potrebe za privremeni smeštaj izabranih i postavljenih lica kao korisnika sredstava u državnoj svojini dok traje vršenje određenih poslova i predat je Ministarstvu unutrašnjih poslova, Sektoru za vanredne situacije koji će stanom raspolagati za službene potrebe davanjem na privremeno korišćenje izabranim i postavljenim licima u tom ministarstvu za vršenje službene dužnosti, te je tako odlukom stambene komisije od 12.06.2012. godine ovaj stan dodeljen na privremeno korišćenje trećem licu.

Veštačenjem je utvrđeno da iznos tržišne zakupnine na dan davanja nalaza 13.08.2017. godine za predmetni stan za period od 10.08.2000. godine do 30.06.2011. godine (za 129 meseci i 25 dana) iznosi 8.557.532,00 dinara. Mesečna zakupnina je utvrđena u visini od 550 evra. Prema srednjem kursu NBS na dan veštačenja 03.08.2017. godine 550 evra u dinarskoj protivvrednosti iznosi 65.911,84 dinara (550 evra h 119,8393= 65.911,84 dinara).

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev tužilje za isplatu traženog iznosa sa obrazloženjem da joj ne pripada pravo na naknadu u smislu odredbe člana 210. i 219. Zakona o obligacionim odnosima, jer tužilja nije dokazala da bi za vreme koje je tuženi koristio stan, izdavala u zakup po tržišnim uslovima, niti je pružila dokaze da bi stan izdavala po osnovu zakupa i ostvarivala tržišnu zakupninu nakon iseljenja tuženog. Ovo s obzirom na činjenicu da se po iseljenju tuženog stan koristi za službene potrebe bez plaćanja zakupnine, te da tužilja tokom postupka nije dokazala da je usled radnje tuženog, odnosno korišćenja predmetnog stana došlo do uvećanja njegove imovine i umanjenja imovine na njenoj strani.

Suprotno, drugostepeni sud je ocenio da je prvostepeni sud pogrešno primenio institut sticanja bez osnova iz člana 210. i člana 219. Zakona o obligacionim odnosima. Ocenio je da tužilja ima pravo na izgubljenu zakupninu za stan na kome je vlasnik za sve vreme neovlašćenog korišćenja od strane tuženog (10.08.2000. do 30.06.2011. godine) i to u visini zakupnine po tržinim cenama koje su utvrđene na osnovu nalaza i mišljenja veštaka na koje parnične stranke nisu imale primedbe.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda tužbeni zahtev tužilje je samo delimično osnovan. Bitna činjenica za rešenje ove parnice je ta što je tužilja sa tuženim zaključila ugovor o zakupu stana na neodređeno vreme 10.08.2000. godine i istog dana zaključila ugovor o otkupu tog stana, da bi kasnije pokrenula parnicu za utvrđenje ništavosti tih ugovora. Pravnosnažnom presudom Četvrtog opštinskog suda u Beogradu broj P 1272/03 od 29.02.2008. godine, (pravnosnažna 17.09.2009. godine) je utvrđeno da su ništavi rešenje „Diposa“ o dodeli stana, kao i oba ugovora koje je tužilja zaključila sa tuženim 10.08.2000. godine. Po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda bez obzira što je pravnosnažnom presudom utvrđen kao ništav osnov korišćenja stana od strane tuženog, tuženi nije neovlašćeno koristio stan u periodu od useljenja u stan (10.08.2000. godine) pa sve do pravnosnažnosti presude kojom je utvrđena ništavost ugovora o zakupu stana i ugovora o otkupu stana (17.09.2009. godine). Ovo zato što se greška države ne može prevaliti na pojedinca, u ovom slučaju na tuženog koji je dok je vodio parnicu imao neizvesnu situaciju da li će tužilja uspeti sa tužbenim zahtevom za utvrđenje ništavosti ugovora o zakupu stana i o njegovom otkupu. U tom smislu se izjasnio i Evropski sud za ljudska prava u predmetu Gladycheva protiv Rusije (zahtev broj 7097/10) u presudi od 06.12.2011. godine navodeći: „Rizik svake greške što počini državno telo trebalo bi da snosi sama država, propusti se ne bi smeli ispravljati na štetu pojedinaca (vidi Gashy, Mutatis Mutandis, Radchicov protiv Rusije broj 6558/01, St 50, 24.maj 2007. godine)“. Prema tome, naplata tržišne zakupnine tuženom za ceo period stanovanja bi bio prekomeran lični teret tuženom, a što javni interes nije opravdao. Međutim, nakon pravnosnažnosti presude, pa do iseljenja tuženog, osnovan je tužbeni zahtev tužilje da tuženom naplati izgubljenu zakupninu jer je u tom periodu od 20 meseci i 15 dana, on stan koristio neovlašćeno i neosnovano se obogatio za iznos neplaćene zakupnine. Imajući u vidu nalaz veštaka kojim je utvrđeno da je mesečna zakupnina za sporni stan iznosila 550 evra (prema srednjem kursu NBS na dan veštačenja 03.08.2017. godine 550 evra u dinarskoj protivvrednosti iznosi 65.911,84 dinara), to je tuženi dužan da tužilji nadoknadi iznos od 1.351.192,30 dinara na osnovu člana 210. Zakona o obligacionim odnosima. Suština sticanja bez osnova je u tome da je na strani jednog lica nastalo umanjenje imovine, što se u konkretnom slučaju dogodilo na strani tužilje, dok na strani drugog lica postoji uvećanje imovine što se dogodilo na strani tuženog, jer je koristio stan tužilje ne plaćajući zakupninu u vremenskom periodu od 20 meseci i 15 dana, a znao je da više nema osnov za njegovo korišćenje.

Iz iznetih razloga Vrhovni kasacioni sud je preinačio drugostepenu presudu tako što je preko iznosa od 1.351.192,30 dinara pa do iznosa od 8.557.532,00 dinara usvojio reviziju tuženog i odbio žalbu tužioca te potvrdio prvostepenu presudu u pobijanom odbijajućem delu.

Međutim, revizija tuženog nije osnovana u delu kojim pobija drugostepenu presudu za iznos od 1.351.192,30 dinara, jer je utvrđeno da je u periodu od 20 meseci i 15 dana, sporni stan koristio neovlašćeno i neosnovano se obogatio za iznos neplaćene zakupnine čija je visina utvrđena na osnovu nalaza veštaka.

Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci na osnovu člana 405. stav 1. i člana 407. stav 1. ZPP.

Imajući u vidu činjenicu da je drugostepeni sud ukinuo prvostepenu presudu u delu kojim je odlučeno o zakonskoj kamati na iznos glavnog duga, kao i u delu odluke o troškovima postupka, Vrhovni kasacioni sud nije u procesnoj mogućnosti da na dosuđeni iznos glavnog duga dosudi kamatu i troškove postupka bez obzira na uspeh tuženog sa revizijom, već će o tim zahtevima odlučiti prvostepeni sud.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić