Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 4673/17 od 03.09.2019. godine, stavom prvim izreke, potvrđena je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P 32929/16 od 28.04.2017. godine u stavu prvom izreke i u tom delu odbijena žalba tužilje – protivtužene kao neosnovana. Stavom drugim izreke, preinačena je navedena presuda u stavu drugom izreke, tako što je odbijen protivtužbeni zahtev tužene – protivtužilje kojim je traženo da se obaveže tužilja – protivtužena da se sa svim licima i stvarima iseli iz napred navedenog stana i tako ispražnjen od lica i stvari stan preda u državinu tuženoj – protivtužilji. Stavom trećim izreke, preinačena je odluka o troškovima postupka sadržana u stavu trećem izreke presude Prvog osnovnog suda u Beogradu P 32929/16 od 28.04.2017. godine tako da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude u preinačavajućem delu izreke, tužena – protivtužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilja – protivtužena je podnela odgovor na reviziju, u kome je osporila osnovanost revizijskih navoda.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. i 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ 72/11...87/18), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužene – protivtužilje nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka nije konkretno i obrazloženo ukazano.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, na molbu Matice iseljenika Srbije od 13.08.1991. godine da se pomogne izbeglom licu VV iz ..., Skupština stanara zgrade u ulici ... broj ... u ... je omogućila useljenje i korišćenje zajedničkih prostorija na ravnom krovu stambene zgrade navedenom licu sa porodicom, uz uslov da snosi troškove uređenja prostora i izvrše adaptaciju ploče koja je popucala sredinom prostorije za stanovanje i dana 02.02.1998. godine donela je odluku da je saglasna da se predmetni stan dodeli porodici ..., uz napomenu da su se stanari zgrade pojedinačno izjašnjavali uz potpis i da je većina stanara dala saglasnost. Tužilja – protivtužena je u navedenom stanu stanovala sa suprugom VV i sinom od 1991. godine, a od smrti supruga 08.02.1995. godine nastavila je da koristi stan sa sinom BB. Rešenjem Drugog opštinskog suda u Beogradu Dn 14345/96 od 29.01.1997. godine dozvoljena je uknjižba društvene svojine sa pravom korišćenja u korist Države SRJ – Saveznog ministarstva odbrane na jednosobnom stanu broj ... u stambenoj zgradi za kolektivno stanovanje sa ulazom, kućni broj ... u ulici ... broj ..., površine 36 m2 u potkrovlju na kp. br. .../... KO ..., upisan u LN br. ... KO ... .

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da je protivtužbeni zahtev tužene – protivtužilje osnovan, s obzirom da je tužena – protivtužilja vlasnik spornog stana, a tužilja – protivtužena u tom stanu živi bez pravnog osnova zbog čega je u obavezi da se iseli iz stana i stan preda u posed vlasniku, sa pozivom na odredbe člana 5. Zakona o stanovanju („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 50/92 od 25.07.1992. godine) i člana 37. stav 1. i 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Odlučujući o žalbi tužilje – protivtužene u odnosu na protivtužbeni zahtev, drugostepeni sud je zaključio da je prvostepeni sud na pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenio materijalno pravo, zbog čega je prvostepenu presudu preinačio u stavu drugom izreke primenom člana 394. tačka 4. ZPP i odbio protivtužbeni zahtev tužene – protivtužilje, kao neosnovan. Drugostepeni sud je zauzeo pravni stav da je tužilja – protivtužena sa članovima svog domaćinstva neprekidno stanovala u spornom stanu od 1991. godine na kojoj adresi je i prijavljena, a tužena – protivtužilja postala je vlasnik istog 1997. godine od kada se pasivno držala sve do podnošenja tužbe 2010. godine, da tužilja nema rešeno stambeno pitanje na drugi način, a predmetni stan joj je jedini dom, pa bi usvajanjem protivtužbenog zahteva za iseljenje tužilje – protivtužene sa porodicom iz spornog stana predstavljalo povredu njihovih prava na dom iz člana 8. stav 1. i 2. Evropske konvencije o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda drugostepeni sud je pravilno primenio materijalno pravo kada je utvrdio da nisu ispunjeni uslovi za iseljenje tužilje – protivtužene u smislu člana 37. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, a imajući u vidu odredbu člana 8. stav 1. i 2. Evropske konvencije o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljem tekstu Konvencija) koja između ostalog reguliše i pravo na poštovanje doma.

U ovom slučaju suprotstavljena su dva interesa, jedan je interes tužene – protivtužilje koja nastoji da ostvari i zaštiti svoje pravo vlasništva u smislu odredbe člana 58. Ustava Republike Srbije i člana 1. Protokola 1. uz Konvenciju, a drugi je interes tužilje – protivtužene da u predmetnom stanu koji smatra svojim domom nastavi da živi.

Tužilji – protivtuženoj i njenoj porodici useljenje i korišćenje predmetnog stana omogućila je Skupština stanara zgrade uz uslov da snose troškove adaptacije popucale ploče sredinom prostorija i uređenjem prostora, što su isti svojim sredstvima i učinili, a dana 02.02.1998. godine Skupština stanara je donela odluku da je saglasna da se predmetni stan dodeli porodici ... . Iz navedenog proizlazi da tužilja – protivtužena sa članovima svoje porodice jeste savesni držalac iako nije zakoniti držalac predmetnog stana, koji smatra svojim domom i u kome stanuje sa članovima svoje porodice neprekidno od 1991. godine i nemaju rešeno stambeno pitanje ni na jedan drugi način.

Zbog navedenog pravilno je stanovište drugostepenog suda o pretežnijem interesu tužilje – protivtužene da ostane u pomenutom stanu, od interesa države da joj se stan, čiji je vlasnik, preda u posed. U tom kontekstu pravilno se drugostepeni sud pozvao na odredbu člana 8. Konvencije, jer se ona najpre primenjuje u odnosima između države sa jedne strane i pojedinca, koji je socilano ugrožen i na drugi način nije rešio svoju stambenu potrebu, sa druge strane, što je upravo ovde slučaj. Dakle primenjujući odredbu člana 8. Konvencije, a saglasno odredbi člana 16. stav 2. Ustava Republike Srbije, pravilno je drugostepeni sud zaključio da tužilja – protivtužena ima pravo na dom, te praveći ravnotežu između prava tužilje – protivtužene na dom i prava tužene – protivtužilje Republike Srbije na predaju u posed stana čiji je vlasnik, drugostepeni sud opravdano uvodi socijalni kriterijum po kome se tužilja – protivtužena i uselila u nepokretnost prema odobrenju Skupštine stanara zgrade, imajući u vidu da nema rešeno stambeno pitanje ni na jedan drugi način.

Osim navedenog i odredba člana 8. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, u glavi posvećenoj osnovnim načelima, propisuje da se pravo svojine može oduzeti ili ograničiti u skladu sa Ustavom i Zakonom. Kako je pomenuta Konvencija ratifikacijom u Skupštini postala sastavi deo pravnog poretka Republike Srbije sa snagom zakona, koja se neposredno primenjuje, to bi u smislu citiranih propisa obavezivanje tužilje – protivtužene da se iseli iz spornog stana predstavljalo nedopušteno mešanje države u pravo tužene na poštovanje njenog doma i da je ograničenje svojinskog prava Republike Srbije u konkretnom slučaju opravdano, čime se ne narušava osetljiva ravnoteža između prava tužilje – protivtužene na dom i prava svojine tužene – protivtužilje.

Naime, tačno je da odredba člana 8. stav 2. Konvencije propisuje pravo javne vlasti, odnosno države, da se meša u vršenje prava na poštovanje doma, ali to mešanje mora biti zakonito, usmereno na ostvarenje legitimnog cilja i neophodno u demokratskom društvu, koji kriterijumi moraju biti kumulativno ispunjeni. Dakle sve i da je mešanje države u skladu sa zakonom, ono u predmetnom slučaju nije usmereno radi ostvarenja legitimnog cilja, jer državinom tužilje – protivtužene na spornom stanu, nisu ugroženi intersi nacionalne i javne bezbednosti države, ekonomska dobrobit zemlje, niti je iseljenje iste neophodno radi sprečavanja nereda ili kriminala, zaštite morala ili zdravlja, prava i sloboda drugih lica. Osim toga, potrebno je da iseljenje tužilje – protivtužene bude neophodno u demokratskom društvu, što je najsloženiji kriterijum koji zahteva odmeravanje interesa tužilje – protivtužene da zaštiti svoj dom i interesa tužene – protivtužilje da ostvari svoj legitimni cilj. Ispitujući uslove iz odredbe člana 8. stav 2. Konvencije, na osnovu svega iznetog, pravilan je zaključak drugostepenog suda da u konkretnom slučaju preteže interes tužilje – protivtužene da ostane u spornom stanu u odnosu na interes države da stan čiji je vlasnik vrati u posed, te da samim tim nisu ispunjeni uslovi za primenu odredbe člana 37. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Sa iznetih razloga neosnovani su revizijski navodi o pogrešnoj primeni materijalnog prava od strane drugostepenog suda zbog čega je revizija tužene – protivtužilje odbijena kao neosnovana pa je odlučeno kao u izreci presude, primenom člana 414. stav 1. Zakona parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija,

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić