Protiv pravnosnažne drugostepene presude tužilac je izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava i bitne povrede odredaba parničnog postupka.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijski navod da je učinjena bitna povreda iz tačke 12. citirane zakonske odredbe je bez uticaja, jer ova povreda ne može biti revizijski razlog na osnovu člana 407. stav 1. ZPP. Nema ni bitne povrede iz člana 374. stav 1. u vezi člana 8. ZPP, jer je činjenično stanje ono koje je utvrđeno u prvostepenom postupku.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je pravnosnažnim rešenjem o nasleđivanju Općinskog suda u Sarajevu O 735/98 od 25.03.2002. godine, donetim u ostavinskom postupku iza njegovog pokojnog oca BB, oglašen za naslednika na novčanim potraživanjima na deviznoj štednoj knjižici Jugoslovenske investicione banke Beograd br. ... kod Poslovne jedinice ... i na deviznoj štednoj knjižici Beogradske banke DD u taksativno označenim iznosima u nižestepenim presudama. Tužilac se zahtevom za ostvarivanje prava po osnovu stare devizne štednje obraćao Narodnoj banci Srbije, ali mu isplata nije izvršena s obzirom na to da ni tužilac ni njegov pravni prethodnik nisu imali prebivalište na teritoriji Republike Srbije na dan stupanja na snagu Zakona o regulisanju javnog duga SRJ po osnovu stare devizne štednje građana („Službeni list SRJ“ br. 36/2002), odnosno 04.07.2002. godine. Pred Evropskim sudom za ljudska prava u predmetu Ališić i dr., povodom nemogućnosti podnosilaca prestavki da sa bankovnih računa u Sarajevskoj jedinici Ljubljanske banke i u Tuzlanskoj jedinici Invest banke podignu svoju deviznu štednju, utvrđeno je da je došlo do povrede člana 1. Protokola broj 1 (pravo na mirno uživanje imovine) uz konvenciju iz člana 13. Konvencije (prava na delotvorni pravni lek) od strane Republike Srbije i Republike Slovenije, te je određena obaveza Republici Srbiji i Republici Sloveniji da u roku od jedne godine pod nadzorom Komisije ministarskog saveta Evrope preduzmu potrebne mere kako bi se licima koja su u istom pravnom položaju kao i podnosioci predstavke omogućilo da ostvare pravo na staru deviznu štednju i to pod istim uslovima i na isti način kako je omogućeno svim ostalim građanima Srbije koji su takve štedne uloge imali u domaćim filijalama srpskih banaka. Tužilac koji nije imao prebivalište na teritoriji Republike Srbije na dan 04.07.2002. godine, smatra da je tužena učinila diskriminaciju i da i dalje diskriminatorski postupa prema njemu, tako što je raspolaganje njegovom imovinom uslovila diskriminatorskim faktorom – prebivalištem, na dan donošenja Zakona o regulisanju javnog duga SRJ.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je primenom člana 13. Ustava Republike Srbije i člana 14. Evropske konvencije o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda usvojio tužbeni zahtev, našavši da se ne radi o nejednakoj primeni Zakona o regulisanju javnog duga SR Jugoslavije, već da je propisivanjem teritorijalnog principa – postojanje prebivališta na teritoriji RS na dan 04.07.2002. godine, tužilac doveden u nejednak položaj u odnosu na građane Srbije koji su imali staru deviznu štednju u domaćim ekspoziturama srpskih banaka, odnosno da je na taj način diskriminisan po osnovu svog prebivališta.

Drugostepeni sud je zauzeo suprotno pravno stanovište i odbio tužbeni zahtev tužioca, ocenivši da na osnovu Zakona o regulisanju javnog duga SRJ po osnovu devizne štednje građana, tužilac ne ispunjava uslove radi ostvarivanja prava na isplatu po osnovu devizne štednje, budući da relevantnog dana (04.07.2002. godine) nije imao prijavljeno prebivalište u Republici Srbiji, zbog čega tužena nije odgovorna da tužiocu naknadi traženu nematerijalnu štetu. Kako nije utvrđeno da je drugim licima koji imaju prebivalište van Republike Srbije isplaćena stara devizna štednja, to tužilac kao lice koje takođe ima prebivalište van Republike Srbije nije diskriminisan jer poseduje isto svojstvo kao ova lica, a nije doveden u drugačiji pravni položaj u odnosu na njih- neisplatom stare devizne štednje.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da je stanovište drugostepenog suda pravilno, iz sledećih razloga.

Zakon o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS“, broj 22/09), u članu 2. stav 1. tačka 1. propisuje da izrazi „diskriminacija“ i „diskriminatorsko postupanje“ označavaju svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i članova njihovih porodica, ili njima bliska lica na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na nekom ličnom svojstvu. Tačkom 2. propisano je da izrazi „lice“ i „svako“ označavaju onog ko boravi na teritoriji Republike Srbije ili na teritoriji pod njenom jurisdikcijom, bez obzira na to da li je državljanin Republike Srbije, neke druge države ili je lice bez državljanstva, kao i pravno lice koje je registrovano, odnosno obavlja delatnost na teritoriji Republike Srbije.

Prema odredbama citiranog Zakona o zabrani diskriminacije, glavno obeležje diskriminacije je neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje u odnosu na lica koja su bliže određena članom 2. st.1. tačka 2. Prebivalište je, uz državljanstvo i lično ime, atribut odnosno lično svojstvo svakog fizičkog lica.

Prema važećim međunarodnim pravilima i domaćem zakonodavstvu, pravna zaštita može se pružiti samo građanima Republike Srbije koji su imali prebivalište na teritoriji Republike Srbije u vreme stupanja na snagu Zakona o regulisanju javnog duga SRJ po ugovorima o deviznim depozitima građana oročenim kod ovlašćenih banaka. Kako tužilac nije imao prebivalište na teritoriji SRJ relevantnog dana, to njegov ulog nije pokriven državnom garancijom i nije postao javni dug Republike Srbije u vreme stupanja na snagu navedenog Zakona, a kako je to pravilno zaključio drugostepeni sud.

Razlikovanje rezidentnih od nerezidentnih klijenata u bankarskom poslovanju je uobičajeno. U svim bankarskim sistemima kada je banka u nemogućnosti da isplati svoje ulagače, jedino ulagači sa te teritorije, bez obzira na svoje državljanstvo itd., će biti pokriveni državnom garancijom iz očiglednog makroekonomskog razloga da je „knjigovodstveni“ novac koji je originalno došao iz uloga ulagača u stvari bio uložen i ostao na toj teritoriji. Tako propisivanje različitih uslova za rezidente u odnosu na nerezidente u istoj vrsti bankarske usluge ne predstavlja diskriminaciju klijenata. Okolnost da je Zakonom o regulisanju javnog duga SRJ po osnovu devizne štednje građana kao kriterijum za ostvarivanje prava na isplatu stare devizne štednje propisan kriterijum prebivališta, ne znači diskriminaciju u konkretnom slučaju u odnosu prema tužiocu jer zakonodavac u različitim situacijama za ostvarivanje određenog prava propisuje izvesne uslove i za takvo postupanje poslodavca postoji ratio legis.

Ovakvo postupanje upravo ima uporište u članu 1. Protokola broj 1. u stavu 2. koji predviđa pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesima.

Nisu osnovani revizijski navodi o pogrešnoj primeni materijalnog prava. Odredbom člana 21. Zakona o regulisanju javnog duga SRJ po osnovu stare devizne štednje građana („Službeni list SRJ“ br. 36/2002 i „Službeni glasnik RS“ br. 80/04,101/05 i 108/06) propisano je da državljani bivših Republika SFRJ koje nisu u sastavu SRJ, a koji su deviznu štednju iz člana 2.zakona položili kod ovlašćenih banaka sa sedištem na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, kao i državljani SRJ koji su tu štednju položili kod filijala banaka iz tog člana, koje su se nalazile na teritoriji bivših Republika SFRJ, do momenta odcepljenja tih republika-svoja potraživanja po osnovu devizne štednje građana ostvaruju na način koji se ugovori sa državama sukcesorima SFRJ, odnosno „u skladu sa posebnim zakonom“, kako ova odredba glasi posle izmene i dopuna zakona („Službeni glasnik RS“ br. 108/06) koje su stupile na snagu 30.12.2016. godine. Sledom navedenog, drugostepeni sud pravilno zaključuje da u konkretnom slučaju nije utvrđeno da je tužilac doveden u nejednak položaj u odnosu na lica koja se nalaze u istom pravnom položaju kao on. Stoga nije povređeno načelo jednakih prava i obaveza i nije izvršena diskriminacija tužioca po ličnom svojstvu- njegovom prebivalištu.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci na osnovu člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić