U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Dragan Bajinović, advokat iz ..., protiv tužene BB iz ..., čiji je punomoćnik Milorad Bojčević, advokat iz ..., radi vršenja roditeljskog prava i izdržavanja, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 189/21 od 22.07.2021. godine, u sednici održanoj 28.10.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 189/21 od 22.07.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Majdanpeku P2 21/20 od 05.03.2021. godine, prvim stavom izreke, maloletna deca stranaka VV, rođen ...2011. godine u ..., JMBG ... i mal. GG, rođena ....2015. godine u ..., JMBG ..., poverena su majci – tuženoj, na samostalno vršenje roditeljskog prava. Drugim stavom izreke, uređen je način viđanja maloletne dece i tužioca, tako što će svakog utorka i četvrtka od završetka redovne školske nastave u prvoj smeni, pa do 18,00 časova, zatim svakog vikenda počev od subote od 10,00 časova, pa do nedelje u 16,00 časova, kojom prilikom će tužilac preuzimati decu ispred Osnovne škole „...“ u ..., istu voditi u svoje domaćinstvo u zaseok „...“ ..., nakon čega će sa istog mesta preuzimanja nakon isteka utvrđenog vremena, vraćati decu majci BB, zatim preuzimati decu na isti način u toku zimskog školskog raspusta, i to prve polovine raspusta i prve polovine letnjeg raspusta, zatim naizmenično u dane verskih praznika Vaskrsa i Božića i državnog praznika, Nove Godine, praznika rada, kao i na dan krsne slave tužioca, te se tužena obavezuje da omogući ovakav način viđanja dece ocu. Trećim stavom izreke, obavezan je tužilac da na ime svog dela doprinosa u izdržavanju maloletnog VV plaća 20% mesečno, a na ime svog dela doprinosa u izdržavanju mal. GG, plaća 15% mesečno, od svoje neto zarade iz radnog odnosa, koju ostvaruje kao zaposleni kod poslodavca „DD“ d.o.o. ..., umanjenih za poreze i doprinose za obavezno socijalno osiguranje, počev od dana predaje dece tuženoj, pa dok za to postoje zakonski razlozi, na način bliže naveden u ovom stavu izreke, svakog 01. i 15. u mesecu, a za prethodni mesec. Četvrtim stavom izreke, obavezan je tužilac da tuženoj na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 185.250,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž2 189/21 od 22.07.2021. godine, prvim stavom izreke, ukinuta je prvostepena presuda, i odlučeno je da se maloletna deca stranaka VV, rođen dana ...2011. godine u ..., JMBG ... i mal. GG, rođena ...2015. godine u ..., JMBG ..., povere majci, tuženoj BB na samostalno vršenje roditeljskog prava. Drugim stavom izreke, uređen je način viđanja maloletne dece i tužioca svakog utorka i četvrtka od završetka redovne školske nastave u prvoj smeni, pa do 18,00 časova, zatim svakog vikenda počev od subote od 10,00 časova do nedelje u 16,00 časova, kojom prilikom će tužilac preuzimati decu ispred Osnovne škole „...“ u ... i istu voditi u svoje domaćinstvo u zaseok „...“ .., nakon čega će sa istog mesta preuzimanja nakon isteka utvrđenog vremena, vraćati decu majci BB, zatim preuzimati decu na isti način u toku zimskog školskog raspusta, i to prve polovine zimskog raspusta i prve polovine letnjeg raspusta, zatim naizmenično u dane verskih praznika, Vaskrsa i Božića i državnog praznika, Nove Godine, praznika rada, kao i na dan krsne slave tužioca i majka – tužena, da omogući ovakav način viđanja dece ocu. Trećim stavom izreke, obavezan je tužilac da na ime svog dela doprinosa izdržavanju maloletnog VV plaća 20% mesečno, a na ime svog dela doprinosa u izdržavanju maloletne GG, plaća 15% mesečno, od svoje neto zarade iz radnog odnosa koji ostvaruje kao zaposleni kod poslodavca „DD“ d.o.o. ..., umanjenih za poreze i doprinose za obavezno socijalno osiguranje, počev od dana predaje dece tuženom, pa dok za to postoje zakonski razlozi, na način bliže naveden u ovom stavu izreke, svakog 01. i 15. u mesecu, a za prethodni mesec. Četvrtim stavom izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku (,,Službeni glasnik RS“ broj 72/11, 49/2013-US, 74/2013-US, 55/14 i 87/18), a u vezi člana 403. stav 2. tačka 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na druge bitne povrede postupka koje bi bile od uticaja na zakonitost i pravilnost pobijane odluke.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju utvrđenom pred drugostepenim sudom, tužilac i tužena su dana ...2011. godine zaključili brak u ..., u kojem je rođeno dvoje maloletne dece, VV, rođen ...2011. godine u ... i GG, rođena ...2015. godine u .... Pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Majdanpeku P2 81/18 od ...2019. godine brak stranaka je razveden. Nakon prestanka faktičke zajednice života stranaka, deca su ostala da žive sa ocem, dok su odnosi održavanja ličnih kontakata sa majkom regulisani privremenom merom suda i odvijaju se bez problema. Tužilac je zaposlen i ostvaruje mesečnu zaradu u proseku od oko 105.000,00 dinara, živi sa svojim roditeljima na periferiji sela ..., u zaseoku „...“, na udaljenosti od šest kilometara od centra sela i škole koju deca pohađaju. Otac tužioca poseduje imanje koje svi obrađuju, a tužilac radi po smenama, na način bliže opisan u obrazloženju drugostepene odluke. Za vreme kada je tužilac odsutan iz kuće tužioca i kada boravi na poslu, o deci brinu njegovi roditelji, kao i njegova nova supruga. Tužena je zasnovala radni odnos, gde će nakon obuke i probnog perioda ostvarivati zaradu od oko 37.000,00 dinara, živi u kući svog oca u neposrednoj blizini škole koju deca pohađaju, otac tužilje je zaposlen u ... i ostvaruje zaradu od 100.000,00 dinara do 120.000,00 dinara mesečno. Tuženoj je nakon rođenja drugog deteta konstatovano da ima postporođajnu depresiju, jer je tužilac hteo da za sebe izdejstvuje porodiljsko odsustvo, u koju svrhu je pronašao lekara koji je konstatovao navedenu dijagnozu, na osnovu čega je dobio devet meseci odsustva, a tužena nikada nije lečena kod tog lekara. Odnosi stranaka su se 2018. godine poremetili do te mere da je tužilac tuženu izbacio iz kuće, zbog čega je bila depresivna i obratila se lekaru koji joj je prepisao terapiju koju je pila par meseci, a koju nakon toga nije koristila. Prema nalazu i mišljenju nadležnog organa starateljstva, oba roditelja poseduju adekvatne roditeljske kapacitete, i prvobitno je bilo u interesu dece da ostanu u domaćinstvu oca, da njemu budu poverena na vršenje roditeljskog prava, nakon čega je nadležni organ starateljstva promenio prvobitno dato mišljenje, smatrajući da je u interesu dece da budu poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, zbog želje dece da više vremena provode kod majke, a ceneći potrebe dece, pre svega za socijalizacijom i stimulacijom, koja im po mišljenju organa starateljstva nije u dovoljnoj meri dostupna u domaćinstvu oca, koji je udaljen od samog sela i gde deca nemaju vršnjake sa kojima bi se družili. Nadležni organ starateljtva je, postupajući po instrukcijama Ministarstva za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, cenio psihičko stanje tužene i zaključio da je tužena prevazišla probleme koje je imala zbog bračne krize, da funkcioniše uobičajeno i da se u potpunosti suočava sa svim životnim izazovima. Centar za socijalni rad u ... je u konačnom zaključio da je u interesu dece da budu poverena majci i predložio model viđanja koji je sam tužilac dao u Centru za socijalni rad dana 13.01.2021. godine. Pojedinačno utvrđene mesečne potrebe maloletnog VV su 15.000,00 dinara, a maloletne GG 10.000,00 dinara.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilan je zaključak drugostepenog suda da se maloletna deca povere na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, kao i odluka o načinu održavanja ličnih odnosa oca sa maloletnom decom na način kako je to bliže navedeno u stavu drugom izreke drugostepene presude. Takođe, pravilno je drugostepeni sud odlučio o visini doprinosa za izdržavanje maloletne dece od strane tužioca, kao roditelja kome dete nije povereno.

Članom 3. stav 1. Konvencije o pravu deteta propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece od primarnog značaja su interesi deteta bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. Stavom 2. istog člana propisano je da se države članice obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preduzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere. Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona, kojim je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta.

Odredbe člana 77. Porodičnog zakona, propisuju uslove za samostalno vršenje roditeljskog prava. Odredbom člana 77. stav 3. navedenog zakona, propisano je da jedan roditelj vrši sam roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život, a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava.

Odredbom člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, propisano je da je u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, sud uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta.

Odredbom člana 270. Porodičnog zakona, propisano je, da je, pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava, sud dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima. Odredbom člana 272. stav 2. istog zakona propisano je da, ako roditelji nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava ili sud proceni da njihov sporazum nije u najboljem interesu deteta, odluku o poveravanju zajedničkog deteta jednom roditelju, o visini doprinosa za izdržavanje od strane drugog roditelja i o načinu održavanja ličnih odnosa deteta sa drugim roditeljem, donosi sud.

U smislu odredbe člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, i po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, u najboljem interesu mal. dece je da budu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, imajući u vidu utvrđeno činjenično stanje i mišljenje organa starateljstva. Pobijana presuda doneta je u skladu sa napred navedenim odredbama Porodičnog zakona, kao i člana 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta. Elementi za procenu najboljeg interesa deteta, između ostalog, su uzrast i pol deteta, zrelost deteta, potreba deteta (vaspitanje, u vezi sa stanovanjem, ishranom, odevanjem, zdravstvenom brigom i drugo) i sposobnost roditelja da zadovolji utvrđene potrebe deteta. Najbolji interes deteta kao pravni standard se ceni prema okolnostima svakog konkretnog slučaja. Drugostepeni sud je imao u vidu da oba roditelja poseduju adekvatne roditeljske kapacitete, ali polazeći od najboljeg interesa mal.dece, imajući u vidu njihovu želju da više vremena provode sa majkom, da tužena živi u samom centru sela blizu škole, a tužilac u zaseoku udaljenom 6 km od centra sela, te dinamiku rada tužioca (rad po smenama), a imajući u vidu potrebe mal.dece, pre svega za socijalizacijom i stimulacijom, koja im po mišljenju organa starateljstva nije u dovoljnoj meri dostupna u domaćinstvu oca, zbog udaljenosti od samog sela i okolnosti da deca nemaju vršnjake sa kojima bi se družili. Zbog navedenog, pravilan je zaključak nižestepenih sudova da je u najboljem interesu maloletne dece stranaka da budu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava majci. Zbog navedenog, revizijski navodi kojima se osporava nalaz i mišljenje nadležnog organa starateljstva, ukazivanjem da interes maloletne dece nije pravilno utvrđen su neosnovani. Naime, polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, najbolji interes maloletne detece pravilno je utvrđen saglasno Porodičnom zakonu.

Ostali navodi revizije, kojima se osporava odluka o vršenju roditeljskog prava ukazivanjem na zdravstveno stanje tužene, predstavljaju ponavljanje navoda koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, koje je drugostepeni sud pravilno ocenio kao neosnovane i za tu ocenu dao jasne i dovoljne razloge, koje ovaj sud u svemu prihvata.

Pravilna je i odluka drugostepenog suda o načinu održavanja ličnih odnosa maloletne dece sa tužiocem, kao roditeljem kome dete nije poverenom sbve u sklaadu sa čalnom 61. Porodičnog zakona, a imajuću u vidu najbolji interes maloletne dece (član 3. Konvencije o pravima deteta i član 6. Porodičnog zakona). U ovom slučaju drugostepeni sud je pošao od nalaza i stručnog mišljenja organa starateljstva, pravilno nalazeći da je način održavanja ličnih odnosa koji je predložio organ starateljstva, a po predlogu tužioca datom u Centru za socijalni rad dana 13.01.2021. godine, u najboljem interesu maloletne dece.

Imajući u vidu uzrast maloletne dece, utvrđene potrebe, minimalnu sumu izdržavanja i zaradu tužioca, primenom kriterijuma određivanja izdržavanja propisanih članom 160. i 161. Porodičnog zakona, prema oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno su nižestepeni sudovi odlučili da tužilac ima mogućnosti da izdržavanju maloletne dece doprinosi sa 20%, odnosno 15% od mesečne zarade.

Sa napred navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci, a na osnovu člana 414. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić