U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković i Ivane Rađenović, članova veća, u parnici tužilaca AA iz s. ... i BB iz s. ..., koje zastupa punomoćnik Zoran Stamenković, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstvo odbrane, koju zastupa Vojno pravobranilaštvo – Odeljenje u Nišu, radi utvrđenja diskriminacije i naknade štete, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 2999/20 od 23.12.2021. godine, u sednici održanoj 15.06.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Nišu Gž 2999/20 od 23.12.2021. godine i presuda Višeg suda u Vranju P 583/17 od 01.02.2018. godine, u stavu trećem izreke, u pogledu odluke o naknadi nematerijalne štete, tako što se ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca BB, kojim je tražio da se obaveže tužena da mu po osnovu nematerijalne štete zbog diskriminacije isplati iznos od 50.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od presuđenja do isplate.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Vranju P 583/17 od 01.02.2018. godine, stavom prvim izreke, utvrđeno je da je zaključkom Vlade RS broj 401-161/2008-1 od 17.01.2008. godine, kojim su obezbeđena sredstva radi isplate novčane pomoći ratnim vojnim rezervistima sa prebivalištem na teritoriji sedam nerazvijenih opština (Kuršumlija, Blace, Bojnik, Lebane, Žitorađa, Doljevac i Prokuplje) povređeno načelo jednakih prava i obaveza čime je izvršena diskriminacija po osnovu mesta prebivališta ratnih vojnih rezervista sa prebivalištem na teretiroji svih ostalih opština koje nisu navedene u zaključku Vlade RS od 17.01.2008. godine, a time i tužiocu BB iz s. ..., kao učesniku rata od 1999. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca AA iz s. ... kojim je tražio da se utvrdi da je zakučkom Vlade RS broj 401-161/2008 od 17.01.2008. godine, kojim su odobrena sredstva za isplatu novčane pomoći ratnim vojnim rezervistima sa prebivalištem na teritoriji sedam nerazvijenih opština Topličkog okruga povređeno načelo jednakih prava i obaveza čime je izvršena diskriminacija na osnovu mesta prebivališta ratnih vojnih rezervista na teretiroji svih ostalih opština koje nisu navedene u navedenom zaključku Vlade RS od 17.01.2008. godine, a time i tužioca AA iz s. ... kao učesnika rata od 1999. godine, kao i njegov zahtev za naknadu troškova parničnog postupka. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužiocu BB iz s. ..., po osnovu nematerijalne štete zbog diskrimancije isplati iznos od 50.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od presuđenja do isplate. Stavom četvrtim izreke, obavezana je tužena da tužiocima naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 123.450,00 dinara.

Dopunskom presudom Višeg suda u Vranju P 583/17 od 20.12.2019. godine, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca AA iz s. ... kojim je tražio da se obaveže tužena Republika Srbija – Ministarstvo odbrane Vojna pošta ... Vranje da mu po osnovu nematerijalne štete isplati iznos od 50.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od presuđenja do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 2999/20 od 23.12.2021. godine, odbijene su kao neosnovane žalbe tužioca AA i tužene Republike Srbije- Ministarstva odbrane i potvrđena je presuda Višeg suda u Vranju P 583/17 od 01.02.2018. godine i dopunska presuda Višeg suda u Vranju P 583/17 od 20.12.2019. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu i to u delu kojim je potvrđena prvostepena presuda u stavu trećem izreke, tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa pozivom na odredbe člana 403. i 404. ZPP.

Ispitujući pravilnost pobijene presude na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku (ZPP) („Službeni glasnik RS“ broj 72/11... 18/20) Vrhovni kasacioni sud je našao da nema mesta primeni člana 404. ZPP jer je revizija dozvoljena kao redovna na osnovu člana 403. stav 2. tačka 1. Zakona o parničnom postupku i da je osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci BB i AA su učestvovali u ratu 1999. godine. BB je bio vojni rezervista pri VP ... u periodu od 24.03.1999. godine do 18.06.1999.godine. Vlada Republike Srbije je 17.01.2008. godine, donela Zaključak kojim je prihvaćena informacija o potrebi obezbeđenja sredstava ostvarenih u postupku privatizacije za isplatu pomoći nerazvijenim opštinama i da se deo sredstava ostvarenih u postupku privatizacije 2007. godine u iznosu od 2.000.000.000,00 dinara, prenese u šest mesečnih rata počev od januara 2008. godine na posebne račune nerazvijenih opština Kuršumlija, Blace, Bojnik, Lebane, Žitorađa, Doljevac i Prokuplje, s`tim što pravo na dobijanje novčane pomoći stiče svaki ratni vojni rezervista iz ovih opština koji dostavi pravnosnažnu presudu donetu na osnovu odricanja od tužbenog zahteva pred nadležnim sudovima protiv Republike Srbije, radi isplate naknade, kao i pismenu izjavu da nema daljih potraživanja po tom osnovu prema Republici Srbiji. Po osnovu navedenog zaključka isplaćeni su ratni rezervisti sa područja naznačenih nerazvijenih opština Topličkog okruga, ali nije izvršena isplata ostalim učesnicima rata. Tužioci su smatrali da je na navedeni način povređeno načelo jednakih prava i obaveza i da je time izvršena diskriminacija po osnovu prebivališta ratnih vojnih rezervista i to na teritoriji svih ostalih opština koje nisu navedene u zaključku Vlade Republike Srbije iz 2008. godine, pa i u odnosu na njih. Stoga su podneli tužbu radi utvrđenja diskriminacije i za naknadu nematerijalne štete za pretrpljene duševne bolove zbog diskriminacije.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbeni zahtev tužioca BB za utvrđenje diskriminacije i za naknadu nematerijalne štete po osnovu diskriminacije, a odbili tužbeni zahtev tužioca AA ( jer su mu na osnovu pravnosnažne presude Opštinskog suda u Vranju od 24.12.2002. godine u celosti isplaćene ratne dnevnice).

Na potpuno i pravilno utvrđeno činjenično stanje nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo. Prvostepeni sud zaključivši da tužiocu BB pripada tražena naknada nematerijalne štete saglasno članu 200. Zakona o obligacionim odnosima (ZOO) po osnovu diskriminacije, a drugostepeni sud kada je ocenio da je prigovor tužene o zastarelosti potraživanja naknade štete neosnovan jer nije istaknut tokom postupka, pa se ne može isticati tek u žalbi u smislu člana 372. stav 2. ZPP.

Odredbom člana 376. stav 1. ZOO propisano je da potraživanje naknade prouzrokovane štete zastareva za tri godine od kad je oštećenik doznao za štetu i za lice koje je štetu učinilo, a u svakom slučaju ovo potraživanje zastareva za pet godina od kad je šteta nastala (stav 2.).

Postojanje diskriminacije izvršene Zaključkom Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine, donetim pre stupanja na snagu Zakona o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 22/09 - stupio na snagu 07.04.2009. godine), ceni se na osnovu člana 21. Ustava Republike Srbije i člana 14. Evropske Konvencije o ljudskim pravima. Shodno navedenom ne mogu se računati rokovi zastarevanja potraživanja naknade štete propisani Zakonom o zabrani diskriminacije, odnosno od dana utvrđenja da je diskriminacija izvršena, već potraživanje radi naknade štete zastareva u rokovima iz člana 376. Zakona o obligacionim odnosima. U konkretnom slučaju rok zastarelosti zahteva za naknadu štete po osnovu diskriminacije počinje da teče od momenta donošenja Zaključka Vlade RS od 17.01.2008. godine.

Prema zaključku usvojenom na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda održanoj 14.11.2017. godine, tužba za utvrđenje postojanja diskriminacije ne zastareva, a potraživanje radi naknade štete zastareva u rokovima iz člana 376. Zakona o obligacionim odnosima. Rok zastarelosti zahteva za naknadu štete po osnovu diskriminacije, počinje da teče od momenta donošenja Zaključka Vlade RS od 17.01.2008. godine. Imajući u vidu da je šteta nastala donošenjem zaključka Vlade RS dana 17.01.2008. godine, a da je tužba za naknadu štete podneta 14.08.2015. godine, potraživanje tužioca BB je zastarelo jer je protekao subjektivni rok od tri godine od saznanja za štetu i učinioca, kao i objektivan rok od nastale štete odnosno od učinjene diskriminacije koja je izvršena donošenjem zaključka Vlade. Osnovani su navodi revizije kojima se ističe da je po podacima iz spisa, tužena podneskom od 15.11.2017. godine u postupku pred prvostepenim sudom istakla prigovor zastarelosti i da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo iz člana 376. ZPP kada je zaključio da prigovor zastarelosti nije osnovan.

Tuženoj se ne dosuđuju troškovi revizijskog postupka, iako je uspela sa revizijom, jer nije postavila zahtev za naknadu tih troškova (član 163. stav 1. i 2. ZPP).

Na osnovu iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona parničnom postupku odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić