Protiv potvrđujućeg dela pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku primenom člana 408. ZPP u vezi člana 403. stav 2 tačka 2. ZPP („Sl. glasnik RS“ br. 72/11, 55/14 i 87/18), pa je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. U postupku pred drugostepenim sudom nije došlo ni do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ZPP, pa nema ni povrede iz člana 374. stav 1. ZPP, na koju se revizijom ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u LN .. KO ... uknjižen kao vlasnik k.p. .., po kulturi njiva druge klase, u ulici ..., površine 13a 95m2 u udelu od 5184/139500. Predmetna parcela je nastala parcelizacijom zemljišta pod k.p. .. KO ..., koja je po kulturi bila njiva - obradivo poljoprivredno zemljište, pored koga je prolazio poljski put, a kao posledica bespravne gradnje, taj poljski put je proširen na okolna zemljišta, pa i zemljište tužioca, i pretvoren u ulicu ... . Prema Regulacionom planu naselja ... („Sl. list Grada Novog Sada“ br. 3/01, 3/03 i 17/03) parcela .. KO ... predstavlja deo već postojeće ulice ... u naselju ... i namenjena je za javnu i saobraćajnu površinu. Predmetna ulica je u prirodi asfaltirana i infrastrukturno opremljena, a građani je koriste kao za prilaz stambenim objektima i kao saobraćajnicu u okviru mreže ulica u ... . Upravni postupak eksproprijacije za predmetnu parcelu nije vođen, nije doneta odluka o oduzimanju zemljišta i o određivanju naknade za oduzeto zemljište i tužiocu nije isplaćena naknada za faktički oduzeto zemljište. Prema nalazu i mišljenju veštaka tržišna vrednost za parcelu k.p. .. KO ... u udelu 5184/139500, prema površini (i visini suvalničkog udela) iznosi 4.598.000,64 dinara. Tužilac je imao materijalne izdatke u vidu plaćanja taksi za prikupljenu pismenu dokumentaciju neophodnu za pokretanje ove parnice izdatu od strane nadeležnih organa u ukupnom iznosu od 14.808,00 dinara.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava obavezali tuženog da tužiocu isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta.

Naime, članom 58. Ustava Republike Srbije između ostalog propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1), kao i da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2).

Iz navedene ustavne odredbe proizilazi da dozvoljeno oduzimanje prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Članom 9. stavom 1. Zakona o građevinskom zemljištu („Službeni glasnik RS” broj 44/95, 23/96, 16/97, 46/98) koji je bio snazi u vreme usvajanja Regulacionog plana naselja ... („Sl. list Grada Novog Sada br. 3/01, 3/03 i 17/03), bilo je propisano je da se građevinsko zemljište privodi nameni izgradnjom objekta, odnosno izvođenjem drugih radova, u skladu sa propisima u planiranju i uređenju prostora. Članom 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11, 88/2013, 105/2014) propisano je da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve, određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi itd.), a stavom 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju sporno zemljište, označeno kao parcela .. KO ..., na kojoj je tužilac vlasnik u udelu 5184/139500, prema urbanističkom planu predstavlja deo već postojeće ulice ... u naselju ... i namenjeno je za javnu i saobraćajnu površinu. Zemljište koje je planskim aktom jedinice lokalne samouprave određeno za ulicu, od tog momenta po sili zakona postaje sredstvo u javnoj svojini, pa je tuženi bio u obavezi da ekspropriše od tužioca zemljište koje je postalo sredstvo u javnoj svojini, radi njegovog privođenja nameni predviđenoj urbanističkim planom i da za isto isplati odgovarajuću naknadu u upravnom postupku. Međutim, predmetno zemljište je faktički privedeno nameni predviđenoj planskim aktom, s obzirom da se koristi kao ulica – javni put u naselju koji saobraćajno povezuje delove naselja (član 2. tačka 12. Zakona o javnim putevima), čime je izvršena tzv. faktička eksproprijacija, koja upravo i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda.

Saglasno navedenom, a kako je predmetno zemljište privedeno nameni u skladu sa planskim aktom i po sili zakona postalo javna svojina, tužilac kao vlasnik tog zemljišta ne može trpeti štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade.

Stoga su pravilno nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo kada su usvojili tužbeni zahtev i obavezali tuženog da isplati novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta, koju su utvrdili prema tržišnoj vrednosti ove parcele prema nalazu i mišljenju veštaka sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom, bliže navedeno u izreci presude.

Pošto je nesumnjivo utvrđeno da se katastarska parcela .. KO ... koristi kao ulica, tuženi je odgovoran i pasivno legitimisan u ovoj parnici na osnovu člana 10. stav 2. i 7. Zakona o javnoj svojini, jer su ulice javno dobro u opštoj upotrebi i u svojini su jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze. Zbog toga navodi revizije da tuženi ni jednom pravnom ili faktičkom radnjom nije deposedirao tužioca i da je sporno zemljište određeno za javnu - saobraćajnu površinu planskim aktom koji je donet nakon formiranja i izgradnje ulice, i tako prihvatio zatečeno stanje kako bi se omogućila legalizacija bespravno izgrađenih objekata, nemaju uticaja na pravilnost pobijane presude.

Imajući izloženo u vidu, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalog prava – odredbe člana 42. Zakona o eksproprijaciji, dosudili naknadu za faktički oduzeto zemljište u visini njegove tržišne vrednosti.

Navodima revizije tuženog neosnovano se pobijaju nižestepene presude zbog pogrešne primene materijalnog prava. Na utvrđeno činjenično stanje pravilno je primenjeno materijalno pravo, a odluke sudova su sveobuhvatno obrazložene detaljnim i valjanim razlozima koje u svemu prihvata revizijski sud.

O troškovima postupka odlučeno je pravilnom primenom članova 153. i 154. ZPP.

Shodno izloženom, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Vesna Popović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić