U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Marine Milanović, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez, Vesne Stanković, Branislava Bosiljkovića i Katarine Manojlović Andrić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Dragica Brkić, advokat iz ..., protiv tuženog „NIS“ AD Novi Sad, sa sedištem u Novom Sadu, radi isplate, u postupku ponovnog odučivanja o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2990/16 od 17.10.2016. godine, u sednici veća održanoj dana 25.08.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2990/16 od 17.10.2016. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČAVAJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2990/16 od 17.10.2016. godine i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 595/2014 od 08.06.2016. godine, tako što se OBAVEZUJE tuženi „NIS“ AD Novi Sad da tužiocu AA iz ... na ime manje isplaćene zarade za period od 25.04.2011. godine do 30.09.2012. godine isplati:

- za april 2011. godine iznos od 1.208,03 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.05.2011. godine pa do isplate;

- za maj 2011. godine iznos od 9.552,98 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.06.2011. godine pa do isplate;

- za jun 2011. godine iznos od 6.140,84 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.07.2011. godine pa do isplate;

- za jul 2011. godine iznos od 1.629,23 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.08.2011. godine pa do isplate;

- za avgust 2011. godine iznos od 3.533,05 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.09.2011. godine pa do isplate;

- za oktobar 2011. godine iznos od 5.116,35 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.11.2011. godine pa do isplate;

- za novembar 2011. godine iznos od 5.469,65 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.12.2011. godine pa do isplate;

- za decembar 2011. godine iznos od 5.494,73 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.01.2012. godine pa do isplate;

- za januar 2012. godine iznos od 5.134,83 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.02.2012. godine pa do isplate;

- za februar 2012. godine iznos od 10.333,92 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.03.2012. godine pa do isplate;

- za mart 2012. godine iznos od 5.543,43 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.04.2012. godine pa do isplate;

- za april 2012. godine iznos od 3.046,66 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.05.2012. godine pa do isplate;

- za maj 2012. godine iznos od 3.032,49 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.06.2012. godine pa do isplate;

- za jun 2012. godine iznos od 5.981,35 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.07.2012. godine pa do isplate;

- za jul 2012. godine iznos od 5.823,44 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.08.2012. godine pa do isplate;

- za avgust 2012. godine iznos od 5.235,48 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.09.2012. godine pa do isplate;

- za septembar 2012. godine iznos od 4.379,20 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.10.2012. godine pa do isplate;

sve u roku od 8 dana po prijemu pismenog otpravka presude.

OBAVEZUJE SE tuženi da tužiocu, na ime troškova celokupnog postupka, isplati iznos od 162.990,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od donošenja revizijske presude 25.08.2022. godine do isplate, u roku od 8 dana od dana prijema otpravka presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 595/2014 od 08.06.2016. godine, stavom prvim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužioca da se obaveže tuženi da tužiocu za period od 25.04.2011. godine pa do 30.09.2012. godine isplati na ime manje isplaćene zarade iznose taksativno navedene u tom stavu sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženom nadoknadi parnične troškove u ukupnom iznosu od 8.000,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2990/16 od 17.10.2016. godine, žalba tužioca je odbijena i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 595/2014 od 08.06.2016. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je izjavio reviziju iz razloga propisanih odredbom člana 404. Zakona o parničnom postupku.

S obzirom na različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji, Vrhovni kasacioni sud je zaključio da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. ZPP („Sl. glasnik RS“ br. 72/11 ... 18/20) za odlučivanje o reviziji tužioca kao izuzetno dozvoljenoj, a radi ujednačavanja sudske prakse.

Odlučujući o reviziji na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je bio zaposlen kod tuženog na osnovu ugovora o radu, zaključenog 01.06.2006. godine, na radnom mestu –... . Na osnovu Sporazuma od 26.09.2012. godine tužiocu je prestao radni odnos, zaključno sa 30.09.2012. godine. Na osnovu akata o saradnji u oblasti naftne i gasne privrede, između ostalog, Protokolom o kupovini akcija Kompanije ''NIS'' a.d. Novi Sad, zaključen je Socijalni program 17.06.2008. godine između Vlade Republike Srbije, tuženog, reprezentativnih sindikata tuženog, granskog i republičkog, koji u odredbi člana 9. propisuje da se tuženi, kao poslodavac, obavezuje da izvrši jednokratno i trajno povećanje zarade zaposlenih u visini od 15% u odnosu na mesec koji je prethodio preuzimanju ''NIS'' a.d., uz obavezu da tako uvećane zarade ubuduće usklađuje sa indeksom troškova života, realnim rastom u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenih proizvoda, u periodu važenja socijalnog programa (od 17.06.2008. godine do 31.12.2012. godine). Postupak privatizacije i preuzimanja tuženog okončan je 11.02.2009. godine. Odlukom generalnog direktora tuženog od 30.04.2009. godine svim zaposlenima kod tuženog, osim menadžerima I i II grupe, isplaćen je jednokratni dodatak na zaradu za april 2009. godine u visini od 15% vrednosti osnovne zarade, utvrđene članom 42. Kolektivnog ugovora tuženog. Nakon aprila 2009.godine tuženi nije vršio uvećanje zarade za koeficijent 1 (najjednostavniji rad) za 15%. Imajući u vidu pojedinačno obračunate iznose zarade za tužioca sa svim elementima koji utiču na zaradu, kao i uvećanje od 15%, u spornom periodu tužiocu je isplaćen neto iznos zarade koji je niži od pripadajućeg i to za april 2011. godine iznos od 1.208,03 dinara, za maj 2011. godine iznos od 9.552,98 dinara, za jun 2011. godine iznos od 6.140,84 dinara, za jul 2011. godine iznos od 1.629,23 dinara, za avgust 2011. godine iznos od 3.533,05 dinara, za oktobar 2011. godine iznos od 5.116,35 dinara, za novembar 2011. godine iznos od 5.469,65 dinara, za decembar 2011. godine iznos od 5.494,73 dinara, za januar 2012. godine iznos od 5.134,83 dinara, za februar 2012. godine iznos od 10.333,92 dinara, za mart 2012. godine iznos od 5.543,43 dinara, za april 2012.godine iznos od 3.046,66 dinara, za maj 2012. godine iznos od 3.032,49 dinara, za jun 2012. godine iznos od 5.981,35 dinara, za jul 2012. godine iznos od 5.823,44 dinara, za avgust 2012. godine iznos od 5.235,48 dinara i za septembar 2012. godine iznos od 4.379,20 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom za svaki mesečni iznos posebno, počev od poslednjeg dana u narednom mesecu za prethodni mesec, do isplate.

Na osnovu ovako utvrđeno činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su zaključili da je potraživanje tužioca neosnovano, jer socijalni program nema značaj opšteg akta koji se neposredno primenjuje pošto se njime ne uređuju prava, obaveze i odgovornost zaposlenih, već predstavlja akt poslovne politike kojim se utvrđuje sistem mera i aktivnosti na obezbeđenju prava zaposlenih za čijim je radom prestala potreba i druge aktivnosti.

U ovoj pravnoj stvari, odlučujući o reviziji protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2990/16 od 17.10.2016. godine, Vrhovni kasacioni sud je doneo presudu Rev2 2905/2016 od 03.11.2017. godine kojom je prihvatio odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca i preinačio nižestepene presude tako što je usvojio tužbeni zahtev kao u izreci te presude i obavezao tuženog da tužiocu naknadi troškove postupka.

Protiv odluke Vrhovnog kasacionog suda izjavljena je ustavna žalba, pa je Ustavni sud odlukom Už 7125/2021 (Už 6973/2018) od 29.07.2021. godine utvrdio da je presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev2 2905/16 od 03.11.2017. godine povređeno pravo podnosioca ustavne žalbe na pravično suđenje, zajemčeno članom 32. stav 1. Ustava Republike Srbije, te je navedena presuda Vrhovnog kasacionog suda poništena i određeno da isti sud donese novu odluku o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2990/16 od 17.10.2016. godine.

Postupajući u izvršenju odluke Ustavnog suda, Vrhovni kasacioni sud je ponovo razmotrio sve revizijske razloge i utvrdio da se revizijom osnovano ukazuje da su nižestepene presude zasnovane na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Saglasno nespornoj činjenici, Socijalni program za NIS AD Novi Sad je zaključen na osnovu Sporazuma između Vlade RS i Vlade Ruske Federacije o saradnji u oblasti naftne i gasne privrede, Protokola o osnovnim uslovima kupovine od strane OAO Gasprom Njeft akcija Kompanije naftne industrije Srbija AD Novi Sad, koji čine 51% osnivačkog kapitala, kao i Kolektivnog ugovora za NIS AD Novi Sad. Potpisnici akta su u ime Vlade Republike Srbije - Ministarstvo energetike RS; u ime Društva za istraživanje, proizvodnju, preradu, distribuciju i promet nafte i naftnih derivata, istraživanja i proizvodnje prirodnog gasa „Naftna industrija Srbije“ AD Novi Sad – predsednik Upravnog odbora i generalni direktor; reprezentativni sindikati kod poslodavca i to: Jedinstvena sindikalna organizacija NIS AD Novi Sad; Jedinstvena sindikalna organizacija NIS – Naftagas Novi Sad; reprezentativni sindikati na nivou RS i grane; Samostalni sindikat radnika energetike i petrohemije Srbije i Sindikat hemije, nemetala, energetike i rudarstva – UGS nezavisnost.

Socijalnim programom i navedenim aktima su uređena prava, obaveze i odgornosti zaposlenih i poslodavca. Ove akte su potpisali svi ovlašćeni predstavnici učesnika u njihovom donošenju. Na taj način konstituisana je i obaveza poslodavca propisana odredbom člana 9. Socijalnog programa, koja ima neposredno pravno dejstvo prema svim zaposlenima. S toga i predmetni Socijalni program, u konkretnom slučaju, saglasno obavezama i pravima koja se njime konstituišu ima pravnu prirodu ugovora u korist trećih lica. Iz tog razloga i tužilac, kao zaposleno lice kod tuženog – poslodavca, ima neposredno pravo da zahteva ispunjenje poslodavčeve obaveze koja je konstituisana u korist svih zaposlenih po osnovu predmetnog socijalnog programa. Jer, takvo pravo tužioca je utemeljeno u odredbi člana 149. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Pravna validnost ovakvog stava Vrhovnog kasacionog suda se potvrđuje i radnjama tuženog preduzetim u cilju ispunjenja njegove obaveze ustavljene članom 9. Socijalnog programa. Tom odredbom je propisano povećanje zarade zaposlenih jednokratno i trajno. U skladu sa takvom obavezom tuženi je delimično i postupio. On je za prvi mesec poslovanja po potpisivanju socijalnog programa navedenu obavezu u celosti ispunio. Iz tog razloga, osnovan je i zahtev tužioca za isplatu neizmirene razlike u plati za preostali period važenja Socijalnog programa do 31.12.2012. godine. Zato je u tom delu tužbeni zahtev osnovan. Zato su preinačene nižestepene presude i tužiocu dosuđen utuženi iznos razlike u zaradi do 30.09.2012. godine.

Ovo je odlučeno iz razloga što je Vrhovni kasacioni sud postupajući u skladu sa odlukom Ustavnog suda prihvatio stanovište da socijalni program nema karakter opšteg akta. Međutim, uprkos toj činjenici, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da socijalni program ima pravnu prirodu ugovora u korist trećeg lica. Iz tog razloga tužilac je ovlašćen da po osnovu zaključenog socijalnog programa neposredno zahteva i ostvari sva prava koja su mu njime priznata. U tom kontekstu cenjena je i činjenica da je tuženi kao ugovorna strana nesporno prihvatio obavezu iz socijalnog programa. To se potvrđuje njegovim ponašenjem iskazanim u delimičnom ispunjenju obaveze koja mu je po tom osnovu konstituisana. Zato nema sumnje da je tužilac svestan preuzete obaveze po socijalnom programu preduzeo i neposrednu radnju izvršenja prava ustanovljenog u korist svih zaposlenih tako što je izvršio isplatu ugovorenog iznosa zarade svim zaposlenima za period od jednog meseca u odnosu na početak primene socijalnog programa.

Sledom rečenog, a na temelju odredbe člana 277. stav 1. ZOO tužilac ima pravo i na isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđene mesečne iznose počev od njihove dospelosti do konačne isplate.

Odluka o troškovima je doneta na osnovu člana 153, 154. i 165. ZPP, pa su tužiocu priznati troškovi na ime sastava tužbe u iznosu od 6.000,00 dinara, dva obrazložena podneska u iznosu od 12.000,00 dinara, za zastupanje na tri održana ročišta u iznosu od 22.500,00 dinara, za zastupanje na tri odložena ročišta u iznosu od 13.500,00 dinara, na ime troškova prevoza sopstvenim vozilom na relaciji ... –... – ... za šest dolazaka u iznosu od 2.822,00 dinara, za odsustvo iz kancelarije po tri sata za šest dolazaka u iznosu od 27.000,00 dinara, troškovi veštačenja u iznosu od 8.000,00 dinara, za sastav žalbe u iznosu od 12.000,00 dinara i revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, takse na tužbu u iznosu od 3.940,00 dinara, prvostepenu presudu, žalbu i drugostepenu presudu u iznosima od po 5.318,00 dinara, reviziju i revizijsku odluku u iznosima od po 10.637,00 dinara, što ukupno iznosi 162.990,00 dinara.

Sa iznetih razloga, na osnovu odredbe člana 414. i 416. ZPP odlučeno kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Marina Milanović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić