Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1574/18 od 23.11.2018. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda Gž1 1574/18 od 14.01.2019. godine, stavom prvim izreke žalba tuženog je usvojena i prvostepena presuda preinačena u usvajajućem delu, pa je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže tuženi da tužiocu na ime manje isplaćene zarade za period od aprila 2011. godine zaključno sa decembrom 2012. godine, isplati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom na način bliže određen ovim stavom izreke, kao i da se obaveže tuženi da za tužioca uplati pripadajuće doprinose nadležnim fondovima i preda M-4 obrazac RF PIO i da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka od 219.830,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka od 9.770,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev2 1212/2019 od 04.12.2019. godine, stavom prvim izreke preinačena je presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1574/18 od 23.11.2018. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda Gž1 1574/18 od 14.01.2019. godine, tako što je odbijena kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u stavovima prvom, drugom i četvrtom izreke. Stavom drugim izreke, tuženi je obavezan da tužiocu naknadi troškove revizijskog postupka od 72.550,00 dinara.

Odlukom Ustavnog suda Už 3872/2020 od 29.06.2023. godine, stavom prvim izreke, usvojena je ustavna žalba tuženog i utvrđeno da je presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev2 1212/2019 od 04.12.2019. godine povređeno pravo podnosioca ustavne žalbe na pravično suđenje iz člana 32. stav 1. Ustava Republike Srbije. Stavom drugim izreke, poništena je presuda Vrhovnog kasacionog suda Rev2 1212/2019 od 04.12.2019. godine i određeno da isti sud donese novu odluku o reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1574/18 od 23.11.2018. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda Gž1 1574/18 od 14.01.2019. godine.

U ponovnom postupku po reviziji tuženog, Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/2011... 18/20) i utvrdio da je revizija tužoca osnovana.

U postupku nije učinjena povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. taka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio u radnom odnosu kod tuženog po osnovu ugovora o radu od 01.06.2006. godine do 15.10.2013. godine, kada mu je prestao radni odnos po osnovu rešenja o otkazu ugovora o radu od 11.10.2013. godine. Vlada Republike Srbije, tuženi, reprezentativni sindikati kod tuženog i reprezentativni sindikati na nivou Republike Srbije su 17.06.2008. godine zaključili Socijalni program za “NIS” AD. Odredbom člana 9. ovog Programa, tuženi se obavezao da odmah nakon preuzimanja “NIS” AD izvrši jednokratno i trajno povećanje zarade zaposlenih u visini od 15% u odnosu na mesec koji je prethodio preuzimanju, uz obavezu da tako utvrđene zarade ubuduće usklađuje sa indeksom troškova života, uz realan rast u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenog proizvoda u periodu važenja socijalnog programa (17.06.2008. do 31.12.2012. godine). Preuzimanje “NIS” AD izvršeno je 11.02.2009. godine. Tuženi je svim zaposlenima u “NIS” AD, osim menadžerima I i II grupe, isplatio jednokratni dodatak na aprilsku zaradu u visini od 15% vrednosti osnovne zarade, utvrđene članom 42. kolektivnog ugovora za “NIS” AD za april mesec na osnovu odluke od 30.04.2009. godine. U daljem periodu tuženi je zaposlenima usklađivao zaradu sa indeksom troškova života i realnim rastom u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenog proizvoda. U ovoj parnici tužilac potražuje razliku između zarade koja mu je isplaćena i zarade uvećane za 15% za traženi period, prema članu 9. Socijalnog programa od 17.06.2008. godine. Veštačenjem je utvrđena visina razlike za navedeni period između zarade koja je tužiocu isplaćena i zarade koja bi bila isplaćena uz uvećanje od 15% na osnovnu zaradu, u pojedinačnim mesečnim iznosima.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev nalazeći da Socijalni program ima značaj opšteg akta koji uređuje prava i obaveze iz radnog odnosa i primenjuje se neposredno, budući da se njime uređuju prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih, te kako su propisanu sadržinu akta prihvatili poslodavac i zaposleni, to su norme tog akta kod poslodavca postale sastavni deo opštih akata poslodavca, a tuženi nije ispunio svoju obavezu preuzetu zaključivanjem Socijalnog programa jer nije uvećao zaradu zaposlenih trajno za sve vreme važenja navedenog programa.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev s obrazloženjem da Socijalni program zaključen 17.06.2008. godine nema pravno dejstvo opšteg akta koji se neposredno primenjuje i s tim u vezi nema dejstvo na potraživanje zaposlenog u vezi sa radnim odnosom, jer se njime ne uređuju prava, obaveze i odgovornost zaposlenih, već predstavlja akt poslovne politike kojim se utvrđuje sistem mera i aktivnosti na obezbeđenju prava zaposlenih za čijim je radom prestala potreba u postupku vlasničkih promena.

Postupajući u izvršenju odluke Ustavnog suda Vrhovni sud je ponovo razmotrio sve revizijske razloge i utvrdio da se revizijom osnovano ukazuje da je drugostepena presuda zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Saglasno nespornoj činjenici, Socijalni program za „NIS“ AD Novi Sad je zaključen na osnovu Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Ruske Federacije o saradnji u oblasti naftne i gasne privrede, Protokola o osnovnim uslovima kupovine od strane OAO „Gazprom njeft“ akcija Kompanije „Naftne industrije Srbija“ AD Novi Sad, koji čine 51% osnivačkog kapitala, kao i Kolektivnog ugovora za „NIS“ AD Novi Sad. Potpisnici akta su u ime Vlade Republike Srbije - Ministarstvo energetike RS; u ime Društva za istraživanje, proizvodnju, preradu, distribuciju i promet nafte i naftnih derivata, istraživanja i proizvodnje prirodnog gasa „Naftna industrija Srbije“ AD Novi Sad – predsednik Upravnog odbora i generalni direktor; reprezentativni sindikati kod poslodavca i to: Jedinstvena sindikalna organizacija „NIS“ AD Novi Sad; Jedinstvena sindikalna organizacija „NIS – Naftagas“ Novi Sad; reprezentativni sindikati na nivou RS i grane; Samostalni sindikat radnika energetike i petrohemije Srbije i Sindikat hemije, nemetala, energetike i rudarstva – UGS nezavisnost.

Socijalnim programom i navedenim aktima su uređena prava, obaveze i odgornosti zaposlenih i poslodavca. Ove akte su potpisali svi ovlašćeni predstavnici učesnika u njihovom donošenju. Na taj način konstituisana je i obaveza poslodavca propisana odredbom člana 9. Socijalnog programa, koja ima neposredno pravno dejstvo prema svim zaposlenima. Stoga i predmetni Socijalni program, u konkretnom slučaju, saglasno obavezama i pravima koja se njime konstituišu ima pravnu prirodu ugovora u korist trećih lica. Iz tog razloga i tužilac, kao zaposleno lice kod tuženog – poslodavca, ima neposredno pravo da zahteva ispunjenje poslodavčeve obaveze koja je konstituisana u korist svih zaposlenih po osnovu predmetnog socijalnog programa, jer je takvo pravo tužioca utemeljeno u odredbi člana 149. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Pravni stav revizijskog suda se potvrđuje i radnjama tuženog preduzetim u cilju ispunjenja njegove obaveze ustanovljene članom 9. Socijalnog programa. Tom odredbom je propisano povećanje zarade zaposlenih jednokratno i trajno. U skladu sa takvom obavezom tuženi je delimično i postupio. Za prvi mesec poslovanja po potpisivanju socijalnog programa tuženi je navedenu obavezu u celosti ispunio, ali ne i za preostali period do isteka vremena važenja Socijalnog programa (zaključno sa decembrom 2012. godine).

Postupajući u skladu sa odlukom Ustavnog suda, Vrhovni sud je prihvatio stanovište da socijalni program nema karakter opšteg akta. Međutim, ocenio je da socijalni program ima pravnu prirodu ugovora u korist trećeg lica. Stoga je tužilac ovlašćen da po osnovu zaključenog socijalnog programa neposredno zahteva i ostvaruje sva prava koja su mu njime priznata. U tom kontekstu cenjena je i činjenica da je tuženi kao ugovorna strana nesporno prihvatio obavezu iz socijalnog programa. To se potvrđuje njegovim ponašenjem iskazanim u delimičnom ispunjenju obaveze koja mu je po tom osnovu konstituisana. Zato nema sumnje da je tuženi svestan preuzete obaveze po socijalnom programu preduzeo i neposrednu radnju izvršenja prava ustanovljenog u korist svih zaposlenih tako što je izvršio isplatu ugovorenog iznosa zarade svim zaposlenima za period od jednog meseca u odnosu na početak primene socijalnog programa. Iz tog razloga, osnovan je zahtev tužioca za isplatu neizmirene razlike u plati za preostali period važenja Socijalnog programa do 31.12.2012. godine.

Sledom iznetog, tužilac ima pravo i na isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđene mesečne iznose od njihove dospelosti do konačne isplate, u smislu člana 277. stav 1. ZOO.

Kako je drugostepena presuda preinačena tako što je odbijena žalba tuženog, to je ista preinačena i u pogledu odluke o troškovima, tako što je potvrđena odluka o troškovima prvostepenog postupka, a odbijen zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Imajući u vidu navedeno, Vrhovni sud je primenom člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu prvom izreke.

Tužilac je uspeo u postupku po reviziji, pa mu, na osnovu člana 153. stav 1, 154. stav 2. i 163. stav 2. ZPP pripadaju i opredeljeni troškovi ovog postupka, koji su dosuđeni u visini od 72.550,00 dinara i koji obuhvataju troškove za sastav revizije od strane advokata od 12.000,00 dinara na osnovu Advokatske tarife važeće u vreme preduzimanja ove parnične radnje i troškove sudskih taksi na reviziju od 24.220,00 dinara i odluku po reviziji od po 36.330,00 dinara, prema Tarifnom broju 1. i 2. Taksene tarife Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“, br. 28/94 ... 95/18).

Iz iznetih razloga, na opsnovu člana 165. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić