Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3561/21 od 22.12.2021. godine, stavom prvim izreke, delimično je preinačeno rešenje o troškovima postupka sadržano u presudi Osnovnog suda u Novom Sadu P1 24/21 od 07.10.2021. godine tako što je odbijen zahtev tužilje za naknadu troškova parničnog postupka preko iznosa od 35.840,00 dinara sa pripadajućom zateznom kamatom. Stavom drugim izreke, odbijene su žalbe tužilje i tužene u preostalom delu i potvrđena prvostepena presuda u preostalom delu. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tužene za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je, zbog pogrešne primene materijalnog prava, blagovremeno izjavila reviziju predviđenu članom 404. ZPP (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, posebna revizija tužene u ovom sporu je dozvoljena radi ujednačavanja sudske prakse po pitanju prava zaposlenih u javnim službama, kojima se plate isplaćuju u visini minimalne zarade, na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, i usaglašavanja sa pravnim stavom koji je usvojen na sednici Građanskog odeljenja ovog suda od 05.07.2022. godine.

Iz navedenog razloga, na osnovu odredbe člana 404. ZPP, odlučeno je kao u prvom stavu izreke.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u spornom periodu bila u radnom odnosu kod tužene, na radnom mestu ... . Tužena je obračunavala i isplaćivala tužilji platu tako što je osnovicu, koju objavljuje Vlada Republike Srbije, množila koeficijentom njenog radnog mesta od 6,30. Pošto je tako obračunata osnovna plata za svaki mesec u označenom periodu bila niža od iznosa minimalne zarade tužena je vršila korekciju plate do iznosa minimalne zarade, koja je tužilji i isplaćivana. U obračunskim listama naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora nije iskazivana kao posebna obračunska stavka, niti je tužena iskazala deo koeficijenta koji se odnosi na ove naknade. U nedostatku pozivitnog propisa na osnovu kojih se mogla utvrditi visina traženih naknada, veštačenjem je utvrđivana njihova visina u četiri varijante: prema parametrima iz posebnog kolektivnog ugovora za osnovne škole koji je bio u primeni od 01.01.2000. godine; odredbama opšteg kolektivnog ugovora i prema najpovoljnijim kriterijumima za tuženu u važećim posebnim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji, između ostalog i posebnom kolektivnom ugovoru za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti, kao i spram uvećanja koeficijenta 2,81 u momentu stupanja na snagu Zakona o platama u državnim organima i javnim službama.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su delimično usvojili tužbeni zahtev i obavezali tuženu na isplatu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, primenom pravne analogije i kriterijumima u uporednim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji koji se odnose na preduzeća koja se finansiraju iz budžeta. Po stanovištu sudova, minimalna zarada po definiciji iz člana 111. Zakona o radu ne može da sadrži predmetne naknade pa zato, nezavisno od utvrđenja iz Zakona o platama u državnim organima i javnim službama da koeficijent za obračun plate zaposlenih sadrži dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, tužilja ima pravo na isplatu ovih naknada jer joj je isplaćena minimalna zarada.

Po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se izjavljenom revizijom ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Odrebom člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 88/17 ... 129/21) propisano je da se na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 34/01 ... 86/19) propisan je način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave. Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun iisplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Prema odredbi člana 4. stav 1. navedenog zakona, koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, i sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 1. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. koji se primenjuju na zaposlene u srednjem obrazovanju.

Odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, pored ostalog i za ishranu u toku rada, ako poslodavac to pravo nije obezbedio na drugi način i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, pri čemu visina troškova ishrane u toku rada mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drukčije određeno (član 2. stav 2).

Poseban kolektivni ugovor za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 21/15 i 27/22) određuje elemente za utvrđivanje plate tako što propisuje da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom, a ukoliko je osnovna plata zaposlenog koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak manja od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na navedeni način isplaćuje se u visini minimalne zarade (član 20. stav 1. i 2).

Tužilja je zaposlena u školi, pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijerna primena Zakona o radu propisana je samo u slučaju kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, proizilazi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu odredbe člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu, pri čemu i posebnim kolektivnim ugovorima za zaposlene u javnim službama nije predviđeno njihovo pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. To pravo nije predviđeno ni Posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 21/2015), a važećim Posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama utvrđeno je pravo zaposlenih na isplatu plate u visini minimalne zarade, ali ne i pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora zaposlenima koji primaju platu u visini minimalne zarade. S`obzirom da je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa u utuženom periodu tužilji isplaćivana kroz koeficijent za obračun njene plate, ne pripada joj pravo na dodatnu isplatu naknade ovih troškova koju potražuje tužbom, bez obzira na činjenicu da joj je plata isplaćivana u visini minimalne zarade.

Sledstveno izloženom, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

Odluka o troškovima postupka, sadržana u trećem stavu izreke, doneta je primenom člana 165. stav 2. u vezi sa članovima 153. stav 1. i 154. ZPP. Tuženom su dosuđeni troškovi za sastav odgovora na tužbu i tri podneska u iznosu od po 9.000,00 dinara, žalbu i reviziju u iznosu od po 18.000,00 dinara, zastupanje na tri održana ročišta u iznosu od po 10.500,00 dinara i sudske takse za odgovor na tužbu u iznosu od 6.968,00 dinara, žalbu i drugostepenu presudu u iznosu od po 13.936,00 dinara, reviziju u iznosu od 27.872,00 dinara i odluku po reviziji u iznosu od 41.808,00 dinara. Visina dosuđenih troškova odmerena je primenom advokatske i taksene tarife, prema vrednosti predmeta spora koji je pobijan revizijom.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić