Presudom Osnovnog suda u Staroj Pazovi – Sudska jedinica u Inđiji P1 478/21 od 17.12.2021. godine, stavom prvim izreke obavezana je tužena da tužilji na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.06.2018. godine do 31.05.2021. godine isplati iznos od 88.691,68 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom obračunatom do 28.06.2021. godine u iznosu od 11.609,50 dinara i zakonsku zateznu kamatu na iznos glavnice od 88.691,68 dinara počev od 29.06.2021. godine do isplate. Stavom drugim izreke obavezana je tužena da tužilji na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.06.2018. godine do 31.05.2021. godine isplati iznos od 116.273,40 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom obračunatom do 28.06.2021. godine u iznosu od 15.887,17 dinara i zakonsku zateznu kamatu na iznos glavnice od 116.273,40 dinara počev od 29.06.2021. godine do isplate. Stavom trećim izreke obavezana je tužena da tužilji izvrši uplatu razlike doprinosa za PIO nadležnom Fondu PIO za period od 01.06.2018. godine do 31.05.2021. godine na osnovicu koju čine iznosi glavnice iz stava drugog i trećeg izreke. Stavom četvrtim izreke obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 53.500,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti odluke do isplate. Stavom petim izreke tužilja je oslobođena plaćanja sudskih taksi na tužbu i presudu.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 972/22 od 16.03.2022. godine, odbijena je žalba tužene i potvrđena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava i bitne povrede odredaba parničnog postupka, sa predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene, radi ujednačavanja sudske prakse o pravu zaposlenih u osnovnim školama na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je kod tužene u spornom periodu bila zaposlena na radnom mestu ... sa koeficijentom za obračun plate 6,30. U spornom periodu od 01.06.2018. godine do 31.05.2021. godine, tužena je tužilji obračunavala i isplaćivala zaradu u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, tako što je koeficijent radnog mesta množila sa propisanom osnovicom za dati mesec. Tako obračunata ukupna zarada bila je manja od minimalne zarade, pa je tužilji u spornom periodu, isplaćivana plata u visini minimalne zarade za pun fond sati i na nju obračunavala minuli rad. U obračunskim listama plata tužilje nije iskazivana, kao posebna stavka, naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Sudski veštak ekonomsko-finansijske struke sačinio je nalaz i mišljenje dostavljen uz tužbu, prema parametrima propisanim Posebnim kolektivnim ugovorima za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na terijatoriji RS, sa aneksima. Sudski veštak je utvrdio da tužilji za sporni period na ime naknade troškova za ishranu u toku rada pripada ukupan iznos od 88.691,68 dinara, a na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 116.273,40 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom kao u nalazu, odnosno izreci prvostepene presude.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su tužbeni zahtev tužilje usvojili i tuženu obavezali da joj isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora u spornom periodu utvrđen veštačenjem, sa pripadajućom kamatom na način kao u izreci prvostepene presude, jer su zaključili da u iznosu minimalne zarade, nije sadržana naknada predmetnih troškova, a sve u skladu sa članom 111. Zakona o radu.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda stanovište nižestepenih sudova je zasnovano na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Članom 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik RS“, br. 88/2017... 129/2021), propisano je da se na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3). Odredbom člana 3. stav 1. Navedenog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Članom 4. istog zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu (stav 1), a da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (stav 2).

Članom 20. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, br. 21/15 i 99/20), propisani su elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom (stav 1), a ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata, za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak, niža od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na gore opisani način, isplaćuje se u visini minimalne zarade (stav 2).

Odredbom člana 118. stav 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 75/14), propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6), a visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu (stav 2). Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno (član 2. stav 2).

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 1. uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u osnovnom obrazovanju.

U konkretnom slučaju, tužilja je zaposlena u školi, pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornostim zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon (Zakon o platama u državnim organima i javnim službama) propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, br. 21/2015) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a to pravo nije predviđao ni prethodno važeći Posebni kolektivni ugovor („Službeni glasnik rS“, br. 12/2009). Dakle, na osnovu gore navedenih propisa, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu, kao jednom od elemenata plate, pa ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje, sadržan bilo u opštem, bilo u posebnom aktu. To znači da tužilji ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njene plate, pa je to što je tužilji, u spornom periodu, isplaćivana minimalna zarada bez uticaja na odlučivanje.

Iz izloženih razloga, primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Kako je tužena uspela u postupku po reviziji, na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 163. stav 2, 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP, pripadaju joj troškovi celog postupka prema ostvarenom uspehu u sporu, zbog čega je odlučeno kao u stavu trećem izreke. Visina naknade ovih troškova odmerena je prema opredeljenom zahtevu i to:

na ime sastava žalbe i revizije iznos od po 18.000,00 dinara, ukupno 36.000,00 dinara, sve prema AT važećoj u vreme preduzimanja ovih parničnih radnji.

Predsednik veća - sudija

Jasminka Stanojević, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić