U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Božidara Vujičića, predsednika veća, Vesne Subić i Jelice Bojanić Kerkez, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., koju zastupa punomoćnik Vera Đorović, advokat iz ..., protiv tužene TP „SRBIJA“ a.d. Kragujevac, koju zastupa punomoćnik Zorka Borozan, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog 11.06.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 2768/18 od 09.01.2019. godine tako što se ODBIJAJU, kao neosnovane, žalbe tužilje i tužene i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Kragujevcu P1 919/17 od 21.03.2018. godine u stavu drugom i stavu trećem izreke.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tužene za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 2768/18 od 09.01.2019. godine preinačena je presuda Osnovnog suda u Kragujevcu P1 919/17 od 21.03.2018. godine u stavovima 2. i 3. izreke, tako da je usvojen tužbeni zahtev tužilje AA iz ... i obavezana tužena TP „SRBIJA“ a.d. Kragujevac da tužilji isplati na ime razlike od isplaćene do pripadajuće otpremnine iznos od 359.427,90 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 23.08.2013. godine, kao dana veštačenja, do isplate i iznos od 187.523,20 dinara na ime obračunate kamate i na ime neisplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada za mart i april 2010. godine iznos od 8.338,61 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 23.08.2013. godine kao dana veštačenja do isplate i iznos od 4.372,06 dinara na ime obračunate kamate, sve u roku od 15 dana od dana dostavljanja prepisa presude; obavezana je tužena da tužilji naknadi parnične troškove u iznosu od 197.500,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti presude do isplate, u roku od 15 dana od dana dostavljanja prepisa presude.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu posebnu reviziju je blagovremeno izjavila tužena, zbog pogrešne primene materijalnog prava, u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju.

S obzirom da je pobijanom presudom preinačena prvostepena presuda i odlučeno o zahtevima stranaka, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija dozvoljena u smislu člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11... 87/18), zbog čega nisu ispitivani uslovi za dozvoljenost posebne revizije.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku, pa je ocenio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u reviziji se ne ukazuje posebno na ostale bitne povrede odredaba parničnog postupka zbog kojih se revizija može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilja je bila zaposlena kod tužene na neodređeno vreme sve do donošenja rešenja tužene broj ...-... od 09.04.2010. godine, kada je joj je otkazan ugovor o radu zbog prestanka potrebe za njenim radom. Stavom tri rešenja od 14.04.2010. godine utvrđeno je da će tužilji biti isplaćena otpremnina u iznosu od 165.823,48 dinara, na osnovu Sporazuma broj ...-... od 08.04.2010. godine. U navedenom sporazumu tužilja je potvrdila da joj je otpremnina isplaćena u skladu sa članom 158. Zakona o radu.

Pojedinačnim kolektivnim ugovorom tužene zaključenim dana 03.09.2003. godine, koji je donet na neodređeno vreme u skladu sa tada važećim Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, broj 70/01), i to odredbom člana 42, propisano je pravo zaposlenih na otpremninu u iznosu od 200 evra za svaku godinu ukupnog staža osiguranja zaposlenih, kao i ostala prava predviđena Zakonom i Opštim kolektivnim ugovorom. Odredbom člana 39. navedenog Pojedinačnog kolektivnog ugovora tuženog propisano je pravo zaposlenog na naknadu troškova za ishranu u visini od 20% od prosečne mesečne zarade po zaposlenom u privredi Republike, prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike.

Tužena je zaključenjem Ugovora o prodaji kapitala metodom javne aukcije (kupovina sa otplatom na rate) broj 1.1566/07-1508/02 zaključenim dana 20.09.2007. godine, ušla u postupak privatizacije. Sastavni deo navedenog ugovora čini Aneks 1, u kome je sadržan socijalni program koji će se primenjivati u subjektu nakon zaključenja ugovora. Stavom prvim Aneksa kupac se obavezao da u okviru subjekta privatizacije obezbedi poštovanje svih prava zaposlenih utvrđenih Pojedinačnim kolektivnim ugovorom, kao i drugim opštim aktima subjekta, važećim u trenutku zaključenja ovog ugovora, sve do promene istih, u skladu sa zakonom. Poslednja rata iz ugovora o privatizaciji isplaćena je 30.11.2011. godine, kada je i završen postupak privatizacije.

Veštačenjem od strane veštaka ekonomsko-finansijske struke utvrđena je visina potraživanja tužilje po osnovu razlike između isplaćene otpremnine po članu 158. Zakona o radu i obračunate primenom člana 72. Pojedinačnog kolektivnog ugovora, kao i visina potraživanja na ime neisplaćenih troškova ishrane u toku rada, koji su obračunati u skladu sa članom 39. istog kolektivnog ugovora.

Imajući u vidu ovako utvrđeno činjenično stanje prvostepeni sud je zaključio da tužilji ne pripada pravo na isplatu potraživanja u skladu sa Pojedinačnim kolektivnim ugovorom tuženog iz 2003. godine, jer je stupanjem na snagu novog Zakona o radu dana 23.03.2005. godine ograničen period važenja kolektivnih ugovora na 3 godine, pa je isti prestao da važi 23.03.2008. godine, što znači da u vreme kada je tužilja stekla pravo na isplatu otpremnine u aprilu 2010. godine, nije postojao pravni osnov za isplatu otpremnine u visini od 200 evra po godini staža, kao ni pravo na mesečnu ishranu u toku rada u visini od 20% prosečne mesečne zarade po zaposlenom u privredi RS prema poslednjem objavljenom podatku Republičkog organa nadležnog za poslove statistike (u smislu člana 72. i člana 39. Pojedinačnog kolektivnog ugovora tužene od 03.09.2003. godine).

Drugostepeni sud smatra da je u trenutku zaključenja Ugovora o prodaji kapitala 20.09.2007. godine Pojedinačni kolektivni ugovor tuženog od 03.09.2003. godine bio na snazi, jer je zaključen na neodređeno vreme, u periodu važenja Zakona iz 2001. godine. Navedeni zakon je prestao da važi 23.03.2005. godine, a stupanjem na snagu Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, broj 24/05), članom 263. toga zakona, propisano je da se kolektivni ugovor zaključuje isključivo na određeno vreme, i to za period od tri godine, a po isteku tog roka prestaje da važi, ako se učesnici kolektivnog ugovora drugačije ne sporazumeju, najkasnije 30 dana pre isteka važenja kolektivnog ugovora. Prema odredbi člana 284. stav 1. Zakona o radu, koji je važnost kolektivnog ugovora sveo na tri godine, odredbe ranije zaključenog Kolektivnog ugovora ostaju na snazi ukoliko nisu u suprotnosti sa tim zakonom, sve do zaključenja kolektivnog ugovora u skladu sa istim. Takav kolektivni ugovor u konkretnom slučaju nije zaključen, pa u smislu navedenih odredbi materijalnog prava, važnost ranije zaključenog kolektivnog ugovora prestaje istekom tri godine od stupanja na snagu Zakona o radu iz 2005. godine. Međutim, kako to vreme nije isteklo u vreme zaključenja Aneksa 1 Ugovora o kupoprodaji kapitala metodom javne aukcije (koji je zaključen 10.12.2007. godine), to se u skladu sa stavom prvim Aneksa zaključenog ugovora, kupac obavezao da u okviru subjekta privatizacije obezbedi poštovanje svih prava zaposlenih utvrđenih Pojedinačnim kolektivnim ugovorom, pa i Ugovorom iz 2003. godine koji je u tom trenutku važio. Aneksom 1 Ugovora o kupoprodaji tužena se obavezala, prema stavu drugostepenog suda, i na isplatu otpremnine u iznosu od 200 evra za svaku godinu ukupnog staža osiguranja zaposlenima, utvrđenim članom 72. Pojedinačnog kolektivnog ugovora, kao i na troškove ishrane u toku rada, u smislu člana 39. tog ugovora, odnosno na izvršenje definisanih prava i obima obaveza na dan zaključenja Ugovora o kupoprodaji i Aneksa. Zato se u konkretnom slučaju i ne radi o produženju dejstva kolektivnog ugovora, već o izvršenju ugovorne obaveze koju je tužena dužna da ispuni, odnosno da tužilji isplati razliku između otpremnine označene u visini od 200 Evra po godini staža osiguranja i isplaćene otpremnine, kao i razlike u visini isplaćenih i pripadajućih troškova ishrane u toku rada, po navedenom ugovoru.

Ovakvo pravno stanovište drugostepenog suda se ne može prihvatati.

Osnovano se u reviziji ukazuje da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo donošenjem pobijane presude, smatrajući da rok od tri godine nakon stupanja na snagu novog Zakona o radu iz 2005. godine nije istekao na dan 20.09.2007. godine, kada je zaključen Ugovor o prodaji kapitala metodom javne aukcije sa Aneksom 1, kojom se tuženi obavezao da obezbedi poštovanje svih prava zaposlenog utvrđenih Pojedinačnim kolektivnim ugovorom, kao i drugim opštim aktima subjekta privatizacije važećim u trenutku zaključenja ovog ugovora, sve do promene istih u skladu sa zakonom, tužilja ima pravo na isplatu tražene razlike u visini otpremnine i troškova ishrane u toku rada.

Pravilno je prvostepeni sud zaključio da u vreme kada je tužilji prestao radni odnos nije mogao da se primenjuje Pojedinačni kolektivni ugovor tužene od 03.09.2003. godine, jer je isteklo vreme od 3 godine od donošenja Zakona o radu iz 2005. godine, kada su odredbe navedenog Pojedinačnog kolektivnog ugovora postale suprotne odredbi člana 263. stav 1. Zakona o radu, kojim je ograničeno vreme važenja kolektivnog ugovora na period od najduže tri godine. Pri tome, činjenica da zaključen Aneks 1 Ugovora o prodaji kapitala metodom javne aukcije u vreme dok je još važio Pojedinačni kolektivni ugovor tužene od 03.09.2003. godine i kojim se kupac obavezao da u okviru subjekta privatizacije obezbedi poštovanje svih prava zaposlenih utvrđenih Pojedinačnim kolektivnim ugovorom važećim u trenutku zaključenja ovog ugovora, ne znači da je kupac bio dužan da primenjuje navedeni Pojedinačni kolektivni ugovor i nakon njegovog prestanka. Na to upućuju upravo odredbe Aneksa 1 kojim se obaveza poštovanja navedenih prava zaposlenih obezbeđuje sve do promene Pojedinačnog kolektivnog ugovora, a nesporno je da je Pojedinačni kolektivni ugovor od 03.09.2003. godine prestao da važi 23.03.2008. godine, tri godine nakon što je stupio na snagu Zakon o radu iz 2005. godine.

Kako tužilja nije sporila da joj otpremnina i troškovi ishrane u toku rada nisu isplaćeni u skladu sa Zakonom o radu i Pravilnikom tužene od 11.01.2010. godine, koji je važio u vreme prestanka radnog odnosa, te da u to vreme nije važio Pojedinačni kolektivni ugovor tužene od 03.09.2003. godine, tužilja nema pravo na razliku između isplaćene otpremnine i visine otpremnine koja je bila propisana tim Pojedinačnim kolektivnim ugovorom, kao ni na razliku između isplaćenih troškova ishrane u toku rada i visine tih troškova koji su bili propisani pomenutim Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

S obzirom na uspeh stranaka u sporu (tužilja je uspela sa tužbenim zahtevom za naknadu troškova za dolazak i odlazak sa rada, a tužena je u sporu uspela u delu tužbenog zahteva koji se odnosi na manje isplaćenu otpremninu i troškove za ishranu), pravilna je odluka o troškovima parničnog postupka.

Tužena je uspela u revizijskom postupku, troškove tog postupka je tražila, ali ih nije opredelila u pogledu visine tih troškova, a navođenje da troškove revizije traži prema AT, je prema oceni Vrhovnog kasacionog suda paušalno, s obzirom da je u smislu člana 163. stav 2. ZPP propisano da je stranka dužna da u zahtevu opredeli vrstu i iznos troškova za koje traži naknadu. Zato je odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Iz navedenih razloga odlučeno je kao u izreci presude na osnovu člana 416. stav 1. i člana 165. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Božidar Vujičić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić