Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović, Tatjane Miljuš, dr Ilije Zindovića i Jasmine Stamenković, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat u ..., protiv tuženih AD „Železnice Srbije“ Beograd, i AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd, radi naknade troškova za ishranu u toku rada i regres za korićenje godišnjeg odmora, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 110/20 od 04.02.2020. godine, u sednici veća održanoj 03. decembra 2020. godine, doneo je

R E Š E NJ E

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 110/20 od 04.02.2020. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 110/20 od 04.02.2020. godine i presuda Osnovnog suda u Požarevcu P1 391/17 od 09.09.2019. godine i predmet VRAĆA prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Požarevcu P1 391/17 od 09.09.2019. godine stavom prvim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obavežu tuženi da tužiocu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada, za period od septembra 2014. godine zaključno sa julom 2015. godine, solidarno isplate pojedinačne mesečne iznose navedene u ovom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos počev od određenih datuma do isplate, drugim stavom izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim tužilac traži da se obaveže tuženi AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd da tužiocu na ime ime naknade troškova za ishranu u toku rada, za period od septembra 2015. zaključno sa novembrom 2017. godine, isplati pojedinačne mesečne iznose navedene u ovom stavu izreke presude sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos počev od dospelosti pa do isplate. Stavom trećim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obavežu tuženi da tužiocu na ime naknade troškova za regres za godišnji odmor za period od novembra 2014. zaključno sa avgustom 2015. godine, solidarno isplate pojedinačne mesečne iznose navedene u ovom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos počev od određenih datuma do isplate. Stavom četvrtim izreke odbijen je kao neosnovan zahtev da se obaveže tuženi AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd da tužiocu na ime naknade troškova za regres za godišnji odmor za period od septembra 2015. godine zaključno sa novembrom 2017. godine isplati pojedinačne mesečne iznose navedene u ovom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos počev od određenih datuma do isplate. Stavom petim izreke odbijen je kao neosnovan alternativni tužbeni zahtev tužioca kojim je tužilac tražio da se obavežu tuženi da tužiocu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od novembra 2014. do jula 2015. godine solidarno isplate pojedinačne mesečne iznose navedene u ovom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos počev od određenih datuma pa do isplate. Stavom šestim izreke, odbijen je kao neosnovan alternativni tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže tuženi AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd da tužiocu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od septembra 2015. godine do novembra 2017. godine isplati pojedinačne mesečne iznose navedene u ovom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos počev od određenih datuma pa do isplate. Stavom sedmim izreke, odbijen je kao nesnovan alternativni tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obavežu tuženi da mu na ime naknade troškova za regres za godišnji odmor za period od novembra 2014. do avgusta 2015. godine solidarno isplate pojedinačne mesečne iznose navedene u ovom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos počev od određenih datuma pa do isplate. Stavom osmim izreke, odbijen je kao neosnovan alternativni tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd, da mu na ime naknade troškova za regres za godišnji odmor za period od septembra 2015. godine do novembra 2017. godine isplati pojedinačne mesečne iznose navedene u ovom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos počev od određenih datuma do isplate. Stavom devetim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove parničnog postupka.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 110/20 od 04.02.2020. godine odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena presuda Osnovnog suda u Požarevcu P1 391/17 od 09.09.2019. godine. Odbijen je kao neosnovan zahtev tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je izjavio blagovremenu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, s tim što je predložio da se o reviziji odlučuje kao o izuzetno dozvoljenoj, u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/2014 87/2018 i 18/2020 -u daljem tekstu: ZPP), za odlučivanje o reviziji kao o izuzetno dozvoljenoj radi ujednačavanja sudske prakse, budući da je pobijana presuda o tužbenom zahtevu za naknadu štete po osnovu neisplaćene naknade za ishranu u toku rada i regres za godišnji odmor zasnovana na primeni materijalnog prava koja odstupa od stava izraženog u pravnosnažnim odlukama i odlukama Vrhovnog kasacionog suda u identičnim činjeničnim i pravnim situacijama. Stoga je odlučeno kao u prvom stavu izreke, na osnovu člana 404. stav 2. ZPP.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je revizija osnovana.

Prema činjeničnom stanju na kome je zasnovana pobijana odluka, tužilac je bio u radnom odnosu kod tuženog AD „Železnice Srbije“ Beograd do avgusta 2015. godine kada je Aneksom ugovora o radu zasnovao radni odnos kod tuženog AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd. Prema odredbama ugovora, tužilac pored prava na zaradu ima i pravo na naknadu troškova i drugih primanja u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom. U periodu na koji se odnosi potraživanje za naknadu štete zbog izostale isplate naknade za ishranu u toku rada i regres za godišnji odmor, na snazi kod poslodavaca bio je Kolektivni ugovor od 30.11.2002. godine („Službeni glasnik RS“ br. 84/02… i 46/11) i Aneks kolektivnog ugovora od 26.7.2006. godine („Službeni glasnik RS“ broj 4/06) i Kolektivni ugovor od 24.3.2015. godine („Službeni glasnik Železnice Srbije“ br. 4/15), po čijim odredbama zaposleni ima pravo na zaradu koja se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, primanja za ishranu u toku rada i primanja za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Odredbama Kolektivnog ugovora „Železnice Srbije“, koji se primenjivao i kod AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd, predviđeno je da je u vrednost jednog radnog časa uključena vrednost naknade za ishranu u toku rada i 1/12 regresa svedena na jedan radni čas. Osnovna zarada utvrđuje se kao vrednost radnog časa, koeficijenta posla i prosečnog mesečnog fonda časova rada. Nije predveđeno da se naknada za ishranu u toku rada i regres za godišnji odmor posebno iskazuju u nominalnom iznosu. Na osnovu izvedenog veštačenja u toku postupka je utvrđeno da je tužiocu pored osnovne zarade vršen obračun i svih uvećanja zarade i naknade zarade u skladu sa Kolektivnim ugovorom, a utvrđeno je i da u obračunskim listama nema dokaza da su tuženi obračunavali i isplaćivali tužiocu za sporni period troškove po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, niti se može utvrditi da li je u vrednosti jednog radnog časa sadržan i iznos na ime troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora. Tuženi nisu doneli odluku o visini troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za godišnji odmor. Veštačenjem je utvrđena i visina potraživanja tužioca po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora u neto iznosima, prema parametrima iz ranije važećeg Kolektivnog ugovora za Javno železničko transportno preduzeće Beograd, sa izmenama objavljenim u „Službenom glasniku RS“ br, 7/2000, kojim su bile ugovorene i naknada ovih troškova i njihova visina. Međutim, utvrđena je visina potraživanja tužioca po istim osnovima i u drugoj varijanti, na osnovu parametara iz odredaba Opšteg Kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“ br. 20/08, 140/08, Aneks 1 i 8/09). prema tim varijantama je postavljen tužbeni zahtev, označen kao primarni i alternativni, a kamate prema datumima dospeća označenim u nalazu i mišljenju veštaka, kako se to navodi u prvostepenoj presudi. Prvostepeni sud navodi i to, da je prilikom izrade preciziranog tužbenog zahteva došlo do očigledne omaške u kucanju tako što je u izreci istog za potraživanja za pojedine mesece pogrešno određen datum dospeća. Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja drutostepeni sud zaključuje da sama činjenica da visina spornih troškova nije nominalno izražena ne znači da je poslodavac ovo pravo uskratio zaposlenomm jer je isto slobodnom voljom učesnika kolektivnog pregovaranja baš tako ugovoreno – kao sastavni deo osnovne zarade zaposlenih, a da utvrđivanje visine ovih naknada troškova primenom Kolektivnog ugovora kojim je poslednji put bila ugovorena i visina predmetnih naknada troškova, koji nije na pravnoj snazi tokom spornog perioda, nije prihvatljiva jer predstavlja povredu načela vremenskog važenja zakona.

Nižestepenim odlukama je odbijen tužbeni zahtev za isplatu naknade regresa za godišnji odmor, kao i naknade na ime troškova ishrane u toku rada, na osnovu zaključka sudova da su naknade ovih troškova tužiocu isplaćene pravilno, kroz cenu rada, a prema opštim aktima tuženih.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da je nižestepenim odlukama pogrešno primenjeno materijalno pravo, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Zakonom o radu propisano je pravo zaposlenog na naknadu troškova u vezi sa radom, a Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o radu (“Službeni glasnik RS” br.61/05), koji se primenjuje od 01.01.2006. godine, propisano je i pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. tačka 1, 5. i 6.), koji moraju biti iskazani u obračunskoj listi za sve zaposlene. Počev od 01.01.2006. godine poslodavcima je ostavljena mogućnost da mogu svojim aktima da utvrde visinu ovih naknada. Međutim u konkretnom slučaju tuženi u toku postupka nije dostavio takav akt sudu, niti sudskom veštaku radi izrade nalaza i mišljenja, iz čega se osnovano može zaključiti da istu nije ni doneo. Pri tom, visina naknade troškova na ime regresa za godišnji odmor i na ime troškova ishrane u toku rada, mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno ovi troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu, bez obzira na stručnu spremu, zvanje i radno mesto. Zbog toga, ne može se prihvatiti ni navod tuženih, kao ni zaključak drugostepenog suda, da su zaposlenima, pa i tužiocu, ovi troškovi isplaćeni kroz visinu cene rada, s obzirom da tuženi nisu mogli da se izjasne o njihovoj visini, niti su iznos naknade za regres i topli obrok iskazali u platnoj listi, kako je to propisano članom 105. stav 1. i članom 121. stav 1. Zakona o radu. Na osnovu iznetog, proizlazi zaključak da su tuženi, u pogledu isplate navedenih naknada, citirane zakonske odredbe primenjivali na štetu tužioca.

Zbog pogrešne primene materijalnog prava od strane nižestepenih sudova činjenično stanje je ostalo nepotpuno utvrđeno, jer nije utvrđena visina pripadajućih naknada tužiocu po osnovu troškova za ishranu u toku rada i regres za godišnji odmor u spornom periodu. Šta više, prvostepeni sud u delu kojim je utvrđena visina predmetnih potraživanja, kako je to napred navedeno, nalaz veštaka nije prihvatio sa razloga pravnog stava. Osim toga, prvostepeni sud nije razmatrao grešku pri opredeljenju kamate od strane tužioca smatrajući je irelevantnom s obzirom da je odbio tužbeni zahtev iz drugih razloga.

Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 416. stav 3. ZPP, odlučio kao u izreci, ukinuo nižestepene presude u delu kojim je odbijen zahtev za navedena potraživanja i odluku o troškovima postupka, i predmet vratio prvostepenom sudu na ponovno suđenje, jer zbog izostalog utvrđenja o činjenicama o pripadajućim mesečnim iznosima tužiocu po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje ishrane u toku rada, nije bilo uslova za preinačenje presude.

Predsednik veća-sudija

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić