U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina, Marine Milanović, Branke Dražić i Gordane Džakula, članova veća, u parnici iz radnog odnosa AA iz ..., čiji je punomoćnik Marinela Ljubić Todoran, advokat iz ..., protiv tuženog JKP „Higijena“ iz Pančeva, čiji je punomoćnik Milorad Milićević, advokat iz ..., uz učešće umešača na strani tuženog Grada Pančeva, čiji je zastupnik Gradsko pravobranilaštvo iz Pančeva, radi isplate troškova ishrane u toku rada, odlučujući o reviziji tuženog, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 859/21 od 26.02.2021. godine, u sednici održanoj 28.10.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o reviziji tuženog, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 859/21 od 26.02.2021. godine, kao posebnoj reviziji.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 859/21 od 26.02.2021. godine i presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 696/19 od 15.12.2020. godine u stavu trećem, četvrtom i petom izreke, tako što se ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca, kojim je tražio da se obaveže tuženi da isplati tužiocu na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa na ime naknade troškova ishrane u toku rada za period od 01.10.2016. godine do 01.08.2018. godine, ukupan iznos od 26.598,36 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na određene pojedinačne novčane iznose, traženim doprinosima za socijalno osiguranje i troškovima prvostepenog parničnog postupka.

OBAVEZUJE SE tužilac da naknadi tuženom troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 91.229,5 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 696/19 od 15.12.2020. godine, dozvoljeno je stupanje u parnicu umešača Grada Pančeva i objektivno preinačenje tužbe po zahtevu tužioca od 14.12.2020. godine (st. 1. i 2. izreke). Usvojen je tužbeni zahtev i obavezan tuženi da tužiocu na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa na ime naknade troškova ishrane u toku rada za period od 01.10.2016. godine do 01.08.2018. godine, isplati ukupan iznos od 26.598,36 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na određene pojedinačne novčane iznose (sve bliže određeno u stavu 3. izreke). Tuženi je obavezan da tužiocu na dosuđene iznose iz stava prvog izreke presude, kao osnovicu, obračuna i uplati doprinose po osnovu penzijskog invalidskog osiguranja Republičkom fondu PIO, doprinse za nezaposlenost kod nadležne nacionalne službe za zapošljavalje, doprinose za zdravstveno osiguranje kod Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje, u visini prema Zakonu o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje na dan uplate (stav 4. izreke). Tuženi je obavezan da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 38.839,93 dinara (stav 5. izreke).

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 859/21 od 26.02.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijene su žalbe tužioca, tuženog i umešača na strani tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 696/19 od 15.12.2020. godine u usvajajućem delu (stav 1. izreke). Odbijen je zahtev tužioca, tuženog i umešača na strani tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka (stav 2. izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu (u usvajajućem delu tužbenog zahteva) tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, kao posebnu, zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku, sa predlogom, između ostalog, da se odbije kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca i obaveže tužilac da naknadi sve dosadašnje troškove parničnog postupka, kao i postupka po reviziji (u reviziji je istakao troškovnik na ime sastava žalbe u iznosu od 27.000,00 dinara, takse na reviziju i odluku po reviziji u iznosu od po 20.000,00 dinara).

Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13 - US, 74/13 - US, 55/14, 87/18 i 18/20), ocenio da je revizija tuženog izuzetno dozvoljena, radi ujednačavanja sudske prakse, imajući u vidu u sličnoj činjenično-pravnoj situaciji protiv istog tuženog izražen stav u presudama ovog suda (npr. Rev2 1507/2021 od 07.07.2021. godine).

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u pobijanom delu na osnovu člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U provedenom postupku pred nižestepenim sudovima, nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u utuženom periodu bio u radnom odnosu kod tuženog u službi ... na poslovima ... . U istom periodu, poslodavac je naknadu troškova za ishranu u toku rada isplaćivao zaposlenima, pa i tužiocu, u skladu sa programom poslovanja tuženog za 2016, 2017, 2018. i 2019. godinu, po kojima je naknada troškova za ishranu u toku rada iznosila 3.500,00 dinara bruto mesečno. Ugovorom o radu, zaključenim između parničnih stranaka nije ugovoreno pravo zaposlenog na naknadu troškova u skladu sa zakonom i opštim aktom. Iznosi dosuđeni tužiocu stavom prvim izreke prvostepene presude, predstavljaju razliku između naknade troškova ishrane u toku rada obračunate u vrednosti propisanoj Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike i Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i komunalna preduzeće Grada Pančeva i naknade tih troškova isplaćenih tužiocu za utuženi period. Visinu potraživanja prvostepeni sud je utvrdio na osnovu obračuna dostavljenih od strane tuženog (tužba je podneta 20.11.2019. godine).

Prema obrazloženju pobijane drugostepene presude, prvostepeni sud je polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja i odredbi čl. 4, 118, 246, 258. i 259. Zakona o radu, člana 9. stav 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, člana 60, 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije, člana 80, 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno-komunalna preduzeća Grada Pančeva ocenio da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada u skladu sa navedenim Posebnim kolektivnim ugovorima, da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava, ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada, zbog čega je kao osnovane usvojio istaknute tužbene zahteve tužioca.

Drugostepeni sud je zaključio da je prvostepeni sud na pravilno utvrđeno činjenično stanje, pravilno primenio materijalno pravo, iz razloga što su isplatom troškova ishrane u toku rada u manjem iznosu, zaposlenima data manja prava od prava utvrđenih navedenim Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije, te da je pravilna odluka kojom je obavezan tuženi da isplati tužiocu razliku naknade ovih troškova u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorom.

Osnovano se u reviziji ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, na koji zakonski razlog ovaj sud pazi i po službenoj dužnosti na osnovu člana 408. ZPP.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) je propisano da, ovim zakonom privremeno se uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada, kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava, sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. Odredbom člana 3. stav 1. ovog zakona, da, u ovom zakonu platom se smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plata izabranog, imenovanog i postavljenog lica i zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonima koji uređuje plate u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. Odredbom člana 4. istog zakona, da, ništave su odredbe opšteg ili pojedinačnog akta (osim pojedinačnog akta kojim se plata povećava po osnovu napredovanja), kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi, na osnovu kojih se povećava iznos plata i drugog stalnog primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu - „Službeni glasnik RS“ br. 54/09 ... 49/20).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/05 ... 95/18 – autentično tumačenje), a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

Kako su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Stoga i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. Zakona o obligacionim odnosima – „Službeni list SFRJ“ broj 29/78, ... „Službeni glasnik RS“ broj 18/20, u vezi člana 240. Zakona o radu) (pravni stav izražen u presudi ovog suda Rev2 1507/2021 od 07.07.2021. godine), zbog čega su drugostepena i prvostepena presuda preinačene i odbijen tužbeni zahtev tužioca za isplatu razlike na ime naknade troškova ishrane u toku rada (glavni tužbeni zahtev) i traženih doprinosa (sporedni tužbeni zahtev).

Polazeći od uspeha u postupku po reviziji i traženih troškova, obavezan je tužilac da naknadi tuženom troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 92.539,09 dinara (troškovi na ime sastava odgovora na tužbu i dva obrazložena podneska od strane punomoćnika iz reda advokata u iznosu od po 6.000,00 dinara, zastupanje na dva održana ročišta u iznosu od po 7.500,00 dinara, sastav žalbe u iznosu od 18.000,00 dinara, prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata - „Službeni glasnik RS“ broj 121/12, takse na odgovor na tužbu u iznosu od 1.481,97 dinara, na žalbu i odluku po žalbi u iznosu od po 2.963,93 dinara, na reviziju u iznosu od 5.927,87 dinara i na presudu po reviziji u iznosu od 8.891,80 dinara, shodno Zakonu o sudskim taksama - „Službeni glasnik RS“ broj 28/94, ... 95/18 i na ime sastava revizije u iznosu od 18.000,00 dinara prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata „Službeni glasnik RS“ br. 121/12, 99/20 i 37/21), na osnovu člana 153. i 154. ZPP.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbi člana 416. stav 1. i 165. stav 2. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić