U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića, Mirjane Andrijašević, Gordane Komnenić i Dragane Mirosavljević, članova veća, u parnici tužilja AA iz ..., BB iz ..., VV iz ..., GG iz ..., koje zastupa Jelena Vuković, advokat u ..., protiv tuženog Instituta za onkologiju Vojvodine iz Sremske Kamenice, koga zastupa Oliver Zeveđi, advokat u ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1862/22 od 23.05.2022. godine, u sednici veća održanoj 02.02.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1862/22 od 23.05.2022. godine, kao o izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1862/22 od 23.05.2022. godine i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1473/2021 od 24.02.2022. godine, tako što se ODBIJA, kao neosnovan, tužbeni zahtev da se obaveže tuženi da tužilji AA, isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine iznos od 47.843,25 dinara, sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine, kao i iznos od 8.769,79 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine; da se obaveže tuženi da tužilji BB na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 110.758,00 dinara, sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, iznos od 21.767,85 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine, kao i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine; da se obaveže tuženi da tužilji VV iz ... na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 113.211,50 dinara, sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, iznos od 21.649,52 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti od 12.11.2021. godine; da se obaveže tuženi da tužilji DD iz ... na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 68.698,00 dinara, sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine, iznos od 16.238,37 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine, i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.04.2018. godine do 31.08.2020. godine isplati iznos od 65.722,19 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 14.552,48 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine i zahtev tužilja za naknadu troškova parničnog postupka.

OBAVEZUJU SE tužilje da tuženom naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 212.420,60 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate, sve u roku od 8 dana od dana prijema otpravka ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1473/2021 od 24.02.2022. godine odbijen je predlog tuženog za prekid postupka (stav 1). Tužbeni zahtev tužilja je usvojen (stav 2). Obavezan je tuženi Institut za onkologiju Vojvodine da tužilji AA iz ... na ime naknade troškova za ishranu u toku rada, za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine, isplati iznos od 47.843,25 dinara, sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 8.769,79 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine (stav 3). Obavezan je tuženi Institut za onkologiju Vojvodine da tužilji AA iz ... na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora, za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate kao i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti od 12.11.2021. godine (stav 4). Obavezan je tuženi Institut za onkologiju Vojvodine da tužilji drugog reda BB iz ... na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 110.758,00 dinara, sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 21.767,85 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine (stav 5). Obavezan je tuženi Institut za onkologiju Vojvodine da tužilji BB iz ... na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine, isplati iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti od 12.11.2021. godine (stav 6). Obavezan je tuženi Institut za onkologiju Vojvodine da tužilji VV iz ... na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine, isplati iznos od 113.211,50 dinara, sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 21.649,52 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine. (stav 7).Obavezan je tuženi Institut za onkologiju Vojvodine da tužilji VV iz ... na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti od 12.11.2021. godine.(stav 8). Obavezan je tuženi Institut za onkologiju Vojvodine da tužilji tužilji GG iz ... na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 68.698,00 dinara, sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.238,37 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine. (stav 9). Obavezan je tuženi Institut za onkologiju Vojvodine da tužilji četvrtog reda GG iz ... na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.04.2018. godine do 31.08.2020. godine isplati iznos od 65.722,19 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 14.552,48 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti od 12.11.2021. godine do isplate.( stav 10) Obavezan je tuženi da tužiljama isplati troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 152.500,00 dinara sa zateznom kamatom od izvršnosti do isplate. Oslobođene su tužilje obaveze plaćanja sudskih taksi.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1862/22 od 23.05.2022. godine odbijena je žalba tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1473/2021 od 24.02.2022. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog, radi ujednačavanja sudske prakse, u pogledu prava zaposlenih u javnim službama na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu u navedenom delu, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje AA, BB i VV u periodu od 01.04.2018. godine do 32.03.2021. godine, a tužilja GG u periodu od 01.04.2018. do 31.08.2020. godine bile su u radnom odnosu kod tuženog. Tužilje su na osnovu aneksa ugovora o radu kod tuženog obavljale poslove ... sa koeficijentom 6,83. Na strani 5. i 6. obrazloženja pobijane odluke prvostepeni sud utvrđuje sadržinu aneksa koje su tužilje zaključile sa tuženim, na koje utvrđenje upućuje u skladu sa članom 396. stav 2. ZPP. Tuženi je tužiljama u spornom periodu obračunavao i isplaćivao platu, tj. zaradu, na taj način što je osnovicu koju objavljuje Vlada RS množio sa koeficijentom radnog mesta (6,83) shodno parametrima sadržanim u Zakonu o platama u državnim organima i javnim službama, Uredbi o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama i ugovorima o radu, a koji metod obračuna plata tuženi primenjuje za zaposlene od početka primene Zakona o platama u državnim organima i javnim službama od 2001. godine. Pošto je tako dobijena visina osnovne plate za svaki mesec spornog perioda bila manja od iznosa minimalne zarade, tuženi je tužiljama svakog meseca vršio korekciju (dopunu plate) do iznosa minimalne zarade. Tuženi u utuženom periodu nije organizovao ishranu za zaposlene. Tužilje su iskoristile pripadajući godišnji odmor za sporni period. U spornom periodu tuženi nije u obračunskim listima za tužilje konkretizovao naknade na ime troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, niti je iskazivao koji deo koeficijenta se odnosi na ove naknade. Visina minimalne zarade je za 2018. godinu iznosila 143,00 dinara tokom 2019. godine, 155,30 dinara, 2020. godine 172,54 dinara i od decembra 2020. godine 183,93 dinara u neto iznosu po satu.

Na osnovu nalaza veštaka utvrđena je visina potraživanja svake tužilje ponaosob. Obračun visine naknade predmetnih troškova izvršeni su spram prisustva tužilja na radu i spram najpovoljnijih kriterijuma o uporedno važećim Kolektivnim ugovorima u RS i to PKU za delatnost putne privrede („Službeni glasnik RS“, br.14/18) PKU za javna komunalna i druga javna preduzeća Grada Novog Sada („Službeni list grada Novog Sada“, br.37/17 i 34/20), PKU za javna komunalna i druga javna preduzeća Grada Subotica („Službeni glasnik RS“, br. 83/15), PKU za javna komunalna i druga javna preduzeća Grada Pančeva („Službeni glasnik RS“, br. 59/15) i („Službeni list grada Pančeva“, br. 25/18-aneks) i PKU za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji RS („Službeni glasnik RS“, br. 30/21). U navedenim PKU obračunava se naknada za ishranu u toku rada u visini od 250,00 bruto na dnevnom nivou, a naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora u visini 1/2 minimalne zarade na mesečnom nivou. Obračunata visina predmetnih naknada za sporni period za tužilju AA na ime naknade troškova ishrane u toku rada iznosi 47.843,25 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, a pripada joj iznos od 8.769,79,00 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine i na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, a pripada joj i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine, za tužilju BB na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznosi 110.758,00 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 21.767,85 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine i na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezna kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine, a za tužilju VV na ime naknade troškova za ishranu u toku rada 113.211,50 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, a pripada joj i iznos od 21.649,52 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti 12.11.2021. godine i na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine, za tužilju GG na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.04.2018. godine do 31.08.2020. godine iznos od 68.698,00 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, a pripada joj iznos od 16.238,37 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine i na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 65.722,19 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 14.552,48 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenom materijalnog prava iz odredbi Zakona o platama u državnim organima i javnim službama i Zakona o radu, citiranih u obrazloženju nižestpenih presuda, ocenili da je tužbeni zahtev tužilja osnovan, jer tuženi nije isplatio tužiljama u spornom periodu u potpunosti pripadajuće iznose minimalne zarade. Pored navedenog, po oceni nižestepenih sudova u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju nižestepenih sudova, u situaciji kada je tuženi tužiljama isplaćivao minimalnu zaradu sledi da tužiljama nije isplaćen topli obrok i regres, pa je tuženi dužan da im tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, pravnom analogijom, prema kriterijumima u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužilja.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo kada su usvojili tužbeni zahtev za isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Tuženi je zdravstvena ustanova koja se u smislu Zakona o javnim službama (“Službeni glasnik RS, br. 24/91…83/14) smatra javnom službom, zbog čega se na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19).

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. istog zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana zakona, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnovač Republika Srbija, AP Vojvodina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/19, 58/20), u odredbi člana 91. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05...113/17), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. te odredbe zakona, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2 tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom slučaju, tužilje su zaposlene kod tuženog koji se smatra javnom službom, na radnom mestu ..., pa se na utvrđivanje i obračun njihove plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijerna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon (Zakon o platama u državnim organima i javnim službama) propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnovač Republika Srbija, AP Vojvodina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/19, 58/20) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a to pravo nije predviđao ni prethodno važeći Posebni kolektivni ugovor („Službeni glasnik RS“, br. 106/2018). Dakle, na osnovu gore navedenih propisa, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, pa ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje sadržan bilo u opštem bilo u posebnom aktu. To znači da tužiljama ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njene plate, pa je to što je tužiljama, u spornom periodu, isplaćivana minimalna zarada bez uticaja na odlučivanje.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu drugom izreke doneo primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Prema konačnom uspehu stranaka u sporu, po oceni Vrhovnog kasacionog suda tuženom primenom člana 165. stav 2. u vezi članova 163. stav 2, 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP pripadaju troškovi žalbenog i revizijskog postupka, i to za sastav odgovora na tužbu 9.000,00 dinara, za zastupanje punomoćnika advokata na dva održana ročišta za glavnu raspravu po 10.50000 dinara, na jednom odloženom ročištu 6.000,00 dinara, za sastav žalbe i revizije po 18.000,00 dinra ili ukupno 72.000,00 dinara, primenom Tarife o nagradama i naknadama troškova za rad advokata. Na ime sudskih taksi tuženom pripadaju troškovi taksi na odgovor na tužbu 7.096,00 dinara, na žalbu i odluku o žalbi po 19.046,37 dinara, na reviziju 38.092,74 dinara i na odluku o reviziji 57.139,11 dinara, ili ukupno 140.420,60 primenom Taksene tarife. Ukupni troškovi iznose 212.420,59 dinara. Na dosuđeni iznos troškova postupka tuženom primenom čl. 277. i 324. Zakona o obligacionim odnosima pripada zakonska zatezna kamata od izvršnosti presude do isplate. Sud nije dosudio tuženom naknadu za sastav tri podneska, za koje je procenio da nisu bili neophodni za vođenje parnice. Iz navedenih razloga odlučeno je kao u stavu trećem izreke, primenom člana 165. ZPP.   

Predsednik veća-sudija
Vesna Subić,s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić